مسعود حسنوند
جوامع امروزی با مشكلات و معضلات اجتماعی متعددی روبه‌رو هستند اما در همه جوامع برخی مسائل و مشكلات از درجه اهمیت بالاتری برخوردار هستند كه به واسطه میزان آسیبی كه بر پیكره جامعه وارد می‌كنند، می‌توان به اهمیت آنها پی برد. یقینا یكی از مهم‌ترین این معضلات، پدیده «طلاق» است؛ چرا كه صدمه‌های وارده از این معضل بر پیكره خانواده كه مركز ثقل جامعه محسوب می‌شود، وارد می‌آید.
با توجه به تغییرات صورت گرفته و رشد فناوری و بروز پدیده‌های نوظهوری چون اینترنت، ماهواره، رسانه‌های جمعی و شبكه‌های اجتماعی، شاهد پیدایش رقبای جدی در كنار خانواده در امر جامعه‌پذیری افراد هستیم. از میان رسانه‌های متنوع و نوین می‌توان از شبكه‌های اجتماعی به عنوان یكی از پرمخاطب‌ترین رسانه‌ها در سراسر دنیا یاد كرد كه به ویژه با رشد فناوری تلفن‌های همراه هوشمند و تسهیل دسترسی افراد به این شبكه‌ها ضریب نفوذ اعضای آن به سرعت در حال افزایش است. تعداد كاربران اینترنت كشور در سال 91 برابر 46 میلیون و 276 هزار نفر اعلام شده كه در این راستا ضریب نفوذ كاربران اینترنت در سال 91 برابر با 57/61 درصد برآورد می‌شود. در این میان بیشترین دسترسی مربوط به اتصال تلفن همراه است كه با تعداد 32 میلیون و 13 هزار و 494 كاربر معادل 73/49 درصد از كاربران را شامل می‌شود. بنابراین آمار، تعداد كاربران اینترنت تلفن همراه در سال 91 نسبت به سال 90، بیش از 63/60 درصد رشد را نشان می‌دهد. تعداد اعضای بزرگ‌ترین شبكه اجتماعی دنیا یعنی فیس‌بوك تنها پس از گذشت 8 سال از شروع فعالیت یعنی 4 فوریه 2006، در ماه سپتامبر سال 2012 از مرز یك میلیارد نفر گذشت و امروز از هر 7 انسان، یك نفر در آن عضو است.
گسترش شبكه‌های اجتماعی در میان جوامع امروزی به گونه‌ای است كه اصلا امكان كنترل سبك زندگی با این رسانه‌های جدید وجود ندارد، یعنی سبك زندگی‌ای كه در یك جامعه آرمانی و مطلوب چه دینی و چه غیردینی تصور می‌كنید، قابلیت سازگار شدن با شبكه‌های اجتماعی كه فراگیر است و هیچ‌گونه كنترل و محدودیتی بر آن نیست، را ندارد. حریم خصوصی غیرمطمئن از لوازم فرهنگی این شبكه‌های اجتماعی است. بین هویت حقیقی و هویت مجازی افراد در شبكه‌های اجتماعی شكاف وجود دارد و این كاملا با آنچه در فرهنگ و سبك زندگی اسلامی و محیط خانواده به عنوان جامعه آرمانی به آن نگاه می‌كنید تفاوت دارد. شبكه‌های اجتماعی به دلیل اینكه افراد را به یك حریم خصوصی می‌برد، اصلا نمی‌تواند با آن اساس كار كه حداقل درخور تعلیم و تربیت و زندگی با سبك ایرانی – اسلامی خانواده است، سازگار باشد. با آمدن شبكه‌های اجتماعی مجازی، شكل جدیدی از زندگی در فضای مجازی پدید آمد و روابط میان افراد با شكل سنتی آن تغییر كرد و تاثیر غیرقابل انكاری بر روابط اجتماعی بر جای گذاشت. شبكه‌های اجتماعی یكی از پرطرفدارترین رسانه‌ها هستند كه مخاطبان بسیاری به ویژه از قشر جوان دارند. ویژگی‌های تعاملی و شكل‌گیری بستر برای ایجاد روابط اجتماعی از دلایل مورد استقبال واقع شدن شبكه‌های اجتماعی است. شبكه‌های اجتماعی با قابلیت‌هایی كه در اختیار كاربران خود قرار می دهند به 5 اولویت اول كاربران اینترنت تبدیل شده‌اند.
فرد در شبكه‌های اجتماعی با طیف وسیعی از افراد در ارتباط است و علایق خود در زمینه‌های مختلف را با آنها به اشتراك می‌گذارد. افراد در شبكه‌های اجتماعی می‌توانند هویتی كاملا دلخواه داشته باشند و بر پایه همان هویت دلخواه ارتباط مجازی خود را با دیگران گسترش دهند. ظاهر این شبكه‌ها جمع‌گراست. امروز تغییرات فرهنگی موجب شده مردم ترجیح دهند در عین تنهایی، ارتباطات گسترده‌ای هم با جهان پیرامون خود داشته باشند. شبكه‌های اجتماعی این خواسته را فراهم می‌كند.
شبكه‌های اجتماعی مختلف با سرویس‌ها و خدمات مختلفی كه در اختیار كاربران خود قرار می‌دهند، موجب تاثیرگذاری بیشتر روی زندگی آنها و جامعه و رفتارهای اجتماعی می‌شوند. شبكه‌های اجتماعی در حوزه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و سایر حوزه‌های مهم تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، شبكه اجتماعی فیس‌بوك با وجود اینكه كاربران بسیاری را جذب كرده است، اما یكی از تاثیرات منفی‌اش روی روابط بین فردی است؛ به عنوان مثال، مطالعه‌ای در انگلستان نشان داده است حدود یك‌سوم طلاق‌ها در این كشور با شبكه اجتماعی فیس‌بوك در ارتباط است. رشد فزاینده شبكه‌های اجتماعی، نسبت به جدا شدن نسل جدید و حتی نسل قدیم از روابط اجتماعی خارج از فضای نت و فرو رفتن در دنیای مجازی خودساخته، هشدار می‌دهد. نتایج بررسی‌های محققان دانشگاه شیلی نشان می‌دهد گذراندن زمان در شبكه‌های اجتماعی باعث تخریب زندگی زناشویی همچنین بروز افسردگی در افراد می‌شود. بر همین اساس، میزان طلاق و جدایی در افرادی كه زمان زیادی را در شبكه‌های اجتماعی می‌گذرانند، به مراتب بیشتر از افرادی است كه زندگی را بدون شبكه‌های اجتماعی تجربه می‌كنند. دكتر «كواتور سباستین» استاد دانشگاه كاتولیك شیلی می‌گوید: «شبكه‌های اجتماعی به دلیل اعتیادآور بودن، باعث كاهش توجه زوجین به یكدیگر می‌شوند، بنابراین باعث كمرنگ شدن نقش افراد در زندگی زناشویی می‌شوند و ایجاد دلسردی می‌كنند.»
