مهرنوش رجایی
فصل، فصل تابستان است و زمان، زمان گردش و سفر. در این شماره قصد داریم یکی از نقاط دیدنی کشورمان را به شما معرفی کنیم. مکانی در خطه سر سبز و زیبای گیلان. اگر قصد سفر دارید این مکان زیبا را در الویت قرار دهید. « شهر املش ». ... جایی که جنگلهای کوهستانی آن هر بیننده ای را مجذوب خود میکند. «املش»، شهرکوچکی با بافتی نسبتا قدیمی، که در جنوب دو شهرستان لنگرود و رود سر واقع شده است. بنا بر آثار کشف شده از سدههای گذشته، این شهر دارای پیشینه کهن تاریخی پیش از اسلام بوده و هم اکنون دو معدن بزرگ « میکای سیاه و دولومیت » ایران را در قلب خود جای داده است. این شهرستان دارای یک شهر، 2 بخش، 5 دهستان و 370 آبادی است که شهر املش مرکز آن است و بخش دیگر آن « رانکوه » نام دارد. جمعیت املش برابر با 53928 نفر است که در خود شهر املش و اطراف آن سکونت دارند.
املش با آب و هوایی مطبوع
بطور کلی آب و هوای املش معتدل و مرطوب است اما به علت قرار گرفتن در كنار ارتفاعات سرسبز و ییلاقی، بسیار مطبوع است. و بدلیل مجاورت شهر املش با رودخانه «شلما نرود» باعث شده تا از گذشته تاکنون مردم این منطقه بیشتر در بخش کشاورزی و دامپروری فعالیت کنند و آثار بدست آمده حکایت از کشاورزی در 1500 سال قبل دارد. از محصولات مهم املش از دیر باز تاکنون میتوان به برنج، چای، فندق، گندم، گردو، مركبات، عسل و كرم ابریشم اشاره کرد. البته در حال حاضر قسمت اعظم زمینهای كشاورزی این شهر، زیر كشت چای است و محصولات چای املش حدود 33 درصدكل تولید كشور میباشد. و نکته جالب اینجاست که به طور کلی عرضه تمامی محصولات بدست آمده در املش، در روز سهشنبه هر هفته انجام میشود. به شکلی که سهشنبه بازار املش، نمونه کاملی از یک بازار سنتی درگیلان است. همچنین درختان انار ترش، انجیر، ازگیل (كنوس)، فندق، گردو، توسكا، افرا، راش، شرم، بلوط، ممرز، توت، ون و درخت آزاد، از رستنیهای مهم این ناحیهاند و نیز گیاهان دارویی از قبیل گل بنفشه و گل ختمی، گل گاوزبان و گیاه «كود كوتو » در اكثر نقاط املش مىرویند. از جانواران این منطقه میتوان به روباه، شغال، گرگ، سمور، خرگوش، تیهو و سار اشاره کرد و نیز رودخانههای « شلمانرود و پل رود » از رود خانههای این منطقهاند که « پل رود » که در املش واقع شده است از بزرگترین رود خانه شرق گیلان محسوب میشود.
زبان و فرهنگ مردم املش
قومیت مردم املش « گیلک» و لهجه آنان «بیشه پیش» و با گویش املشی تکلم میکنند. به لحاظ فرهنگی مردمان این منطقه هنوز نیز آداب و رسوم خاص خود را به جای میآورند که مراسمهای آئینی، و برپایی سهشنبه بازار در این منطقه نمونههایی از فرهنگ خاص مردم این منطقه میباشد. که هر هفته در روز سهشنبه تمام روز را به داد و ستد میپردازند و اگر این روز با مناسبتهای مذهبی مصادف باشد، فقط نیمی از روز را مشغول به کار میشوند. همچنین وجود قهوهخانههایی به سبک قدیم در این شهر که مکانی است برای دور هم جمع شدن سالخوردگان، همه نشان از زنده نگهداشتن برخی ازآداب و رسوم گذشته این شهر میباشد.
جاذبههای گردشگری در املش
از جاذبههای گردشگری و تاریخی در املش میتوان به تالاب زیبای «زربیجار» كه دارای پوشش گیاهی مردابی، و زیستگاه پرندگان مهاجر میباشد و همینطور به برج تاریخی «میل» در منطقه ییلاقی امام با ارتفاع 7 متراشاره کرد. همچنین مناطق ییلاقی و باغات زیبای چای و كوهپایهها و جنگلهای سرسبز و بسیار زیبای «بلوردكان» از دیگر مناطق دیدنی این شهر است. البته بناهای تاریخی از دوران فئودالی در مرکز شهر املش، غار «لیاروی» واقع در روستای لیلروی بلوردکان املش و نیز مراتع سرسبز «هالی دشت » که در مسیر املش و ییلاقات واقع شده است، و نیز مراتع «خسیبدشت، قله ناتشکوه و قله آغوزی» جاذبههای این شهر را کامل میکند.
آثار هنری و صنایع دستی املش
از دیر باز تا کنون شهرستان املش از لحاظ آثار هنری و صنایع دستی حائز اهمیت بوده و از نظر کوزه گری و پیکر سازی دارای ابتکارات بدیعی است. آثار بدست آمده در املش همچون کوزههای زرین و گلی از اشکال حیوانات، مجسمه و سلاحهای انسانی که از جنس برنز، نقره و طلا ساخته شده جزء آثار به جا ماندهای هستند که در حفاریهای باستان شناسان بدست آمدهاند که قدمت آنها به اواخر هزاره دوم، و قبل از میلاد مسیح برمی گردد. اما آنچه که در حال حاضر به عنوان صنایع دستی املش میتوان یاد کرد، سفال گری به سبک قدیم، حصیر بافی، جاجیم بافی و ساخت جارو با دست است که در برخی از روستاهای املش دیده میشود.
نقاط تاریخی و مذهبی املش
شهر املش دارای سه نقطه زیارتی و تاریخی است. بقاع متبرکه « سرتربت مومن چهارتن از سلاطین کیایی » و بقعه «آقا سید ابراهیم و بقعه آقا سیداسماعیل» از نوادگان امام موسی کاظم(ع) و نیزبقعه «آقا سید نصراله» واقع در مرکز شهر املش جزء نقاط زیارتی و تاریخی این شهر محسوب میشوند.
نانها و غذاهای محلی در املش
نان خرفه، نان تمیجانی و نان برنجی (بوبتل حسننان) و کماج و قاق از جمله نانهای محلی اطراف شهر املش هستند و نیز ازغذاهای محلی این منطقه میتوان به آغوز قاتوق (نوعی فسنجان ترش)، کال کباب، میرزاقاسمی، باقلا قاتوق، نازخاتون و ترش واش خورش (که نوعی سبزی وحشی به همراه بادمجان و مرغ) تهیه میشود و همچنین ترشی کباب اشاره کرد.