زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 مرواريد سبحانی

وجود یك یا چند عامل غیرمعمول در هوا- با غلظت و طول زمانی معین- كه می‌تواند برای سلامتی انسان، حیوان و گیاه زیان‌آور باشد یا موجب سلب آسایش شده و یا باعث كاهش فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی شود را «آلودگی هوا» می‌نامند.

مهمترین آلوده‌كننده‌های هوا

انواع گاز، دود، دمه (Fume)، اسماك، بخار، آیروسل و ذرات معلق، از جمله مواد آلوده‌كننده هوا محسوب می‌شوند. اما، از بین همه آنها «ذرات معلق» و «گاز منواكسید كربن» دو آلاینده اصلی به شمار می‌آیند. 
ذرات معلق: ذراتی با قطر 10 میكرون به پایین بوده، از این نظر می‌توانند به راحتی و بدون آنكه در بینی یا گلو به دام افتند وارد شش‌ها گردند. تمركز این ذرات باعث سكته قلبی و یا انواع اختلات ریه اعم از عفونت، آسم و حتی سرطان می‌شود. بر پایه یك تحقیق، هر ساله در كشورهای عضو اتحادیه اروپا 310 هزار نفر بر اثر بیماری‌های ناشی از ذرات معلق آلاینده هوا جان خود را از دست می‌دهند. 65 هزار نفر از آنها، شهروندان كشور آلمان هستند.
صنایع و خودروها، به ویژه خودروهای قدیمی و فرسوده دو منبع اصلی تولید ذرات معلق آلاینده هوا به شمار می‌آیند.
گاز منواكسید كربن: منواكسیدكربن بعد از ذرات معلق، دومین آلاینده هوا است. گازی بی‌‌رنگ و بی‌بو بوده و در اثر احتراق ناقص مواد ایجاد می‌گردد. این گاز میل تركیبی زیاد با هموگلوبین خون دارد، بدین ترتیب تماس معمولی اكسیژن با نسوج بدن را مختل می‌كند. سردرد، تهوع، آسیب به حواس، عدم توانایی عمومی، ضعف، سرگیجه، توقف اعمال تنفسی و مرگ از جمله عوارض تماس‌های حاد و مزمن با گاز منواكسیدكربن است.
عوارض آلودگی هوا: در طی مطالب قبلی به بعضی از اثرات زیان‌بار دو گروه از آلاینده‌های هوا (ذرات معلق و گاز منواكسیدكربن) اشاره شد.

عوارض كلی ناشی از آلودگی هوا

1- بیماری و مرگ و میر انسان‌ها: آلودگی شدید هوا می‌تواند اثرات حادی به سلامت انسان‌ها داشته باشد.
ایجاد و یا تشدید بیماری‌‌های آسم، برونشیت، سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی، آمفیزم، عقب‌ماندگی، كند ذهنی و كاهش بهره هوشی، از جمله عوارض مزمن آلودگی هوا، ناشی از تماس طولانی مدت با غلظت كم آلاینده‌های هوا، است. 
2- اتلاف حیوانات و نابودی گیاهان: آلودگی هوا می‌تواند باعث بروز بیماری و مرگ حیوانات وحشی و اهلی شود.
3- كاهش ایمنی: در این مورد می‌توان به كاهش میدان دید ناشی از ذرات معلق اشاره كرد، كه می‌تواند باعث حوادث جاده‌ای شده و یا پرواز هواپیماها را مختل كرده و یا به مخاطره اندازد. 
4- زیان‌ها‌ی اقتصادی: بسیاری از آلاینده‌های هوا، اثر مخربی بر مواد، بناها و ماشین‌آلات دارند. به عنوان مثال، اوزون لاستیك‌ها را ترك می‌دهد. دی‌اكسید گوگرد باعث خوردگی فلزات می‌شود. انهدام محصولات كشاورزی، افزایش تعداد ساعت‌های غیبت از كار ناشی از بیماری افراد، هزینه‌های مربوط به دارو و درمان بیماران و ... از جمله زیان‌های اقتصادی آلودگی هوا است. 

راه‌حل‌هایی برای كاهش آلودگی هوا

 مسأله آلودگی هوا یك چالش جهانی است. بنابراین تمام دولت‌ها و ملت‌ها بایستی به طور جدی در كاهش و رفع آن بكوشند. خوشبختانه در سال‌های اخیر توجه به مسائل مربوط به حفظ محیط زیست در بسیاری از جوامع به مسأله روز تبدیل شده است. اما، در بعضی كشورها هنوز به این مسائل توجه كافی نمی‌شود. متأسفانه این بی‌توجهی فقط به كشورهای در حال توسعه مربوط نمی‌شود، بلكه در بسیاری از كشورهای پیشرفته نیز سودجوئی و منافع اقتصادی به حفظ پاكیزگی محیط زیست ترجیح دارد. غافل از اینكه عواقب وخیم این بی‌توجهی‌ها دامنگیر همه مردم جهان و در درجه اول خود آنها خواهد شد. 
نكته مهم این است كه با مجموعه اقدام‌هایی كه بعضی از آنها بسیار ساده و كم هزینه و البته، بعضی دیگر هزینه‌بر است، می‌توان علاوه بر افزایش سلامتی، رفاه و آسایش به منافع طولانی مدت اقتصادی نیز دست یافت. 

مهم‌ترین راهكارهای كاهش آلودگی هوا 

1- توجه كافی به مشكلات ناشی از صنعت حمل و نقل: همچنانكه، بارها اشاره شد، بیشترین آلودگی هوا توسط خودروها ایجاد می‌شود. بنابراین اقدامات این حوزه در صدر امور قرار دارد.
1-1: بهبود سیستم حمل و نقل همگانی؛ برقراری سیستم حمل و نقل همگانی كارا و مناسب باعث می‌شود، تا شهروندان تمایل كمتری به استفاده از خودروی شخصی داشته باشند. بدین ترتیب بسیاری از مشكلات مثل ترافیك سنگین شهرهای بزرگ، مصرف بیش از حد بنزین و ... حل خواهد شد. 
2-1: توقف تولید خودروهای بی‌كیفیت؛ تلاش هر چه بیشتر خودروسازان برای تولید محصولات سازگار با محیط زیست، رویكرد مهمی در جهت كاهش آلودگی هوا است. در نمایشگاه جهانی خودرو و فرانكفورت كه از 17 تا 21 سپتامبر سال 2009 م برگزار شد، یكی از موضوع‌های محوری، طراحی و ساخت خودروهای هیبرید، كه علاوه بر موتورهای احتراقی، محركه برقی نیز دارند، بود. همچنین، در این نمایشگاه نمونه‌هایی از خودروهایی كه با برق یا سوخت‌های غیرفسیلی مثل هیدروژن كار می‌كنند، ارائه شده بود. البته، بسیاری از این محصولات هنوز در مرحله آزمایش قرار داشته، مدت‌ها طول خواهد كشید تا به تولید انبوه رسیده و در دسترس مردم قرار گیرند، اما، نكته حائز اهمیت آن است كه، این فعالیت‌‌ها نشانه‌های خوبی از توجه شركت‌های خودروسازی به مسائل زیست محیطی است.
توقف تولید خودروهای بی‌كیفیت كه از یك سو مصرف بنزین آنها بالا است و از سوی دیگر خروجی اگزوز آنها حاوی مقدار زیادی آلاینده هوا است، تولید خودروهای كوچك و كم مصرف و ... از دیگر اقدامات مؤثر در كاهش آلودگی هوا به شمار می‌رود. 
3-1- توقف خودروهای معیوب؛ برقراری سامانه كارآمد معاینه فنی خودروها، جلوگیری از آمد و شد خودروهای معیوب و خارج كردن خودروهای فرسوده از اقدامات مهم در جهت پاكیزگی هوا است. 
4-1- ترویج رانندگی صحیح؛ آموزش بعضی نكات ساده به رانندگان، اثر مهمی در كاهش آلاینده‌های هوا دارد.

2- كاهش مصرف سوخت‌های فسیلی: در این مورد نیز، در صدر امور، كاهش استفاده از خودروهای شخصی قرار دارد. نكته دیگر، عایق‌كاری ساختمان‌ها و جلوگیری از اتلاف حرارت داخل بناها، در فصول سرد سال است. مطلب بعدی استفاده جدی از منابع انرژی‌های تجدید‌پذیر مثل انرژی خورشید، باد و ... است. 
كارشناسان عقیده دارند كه بدین ترتیب می‌توان ظرفیت صرفه‌جویی و حفظ انرژی‌های تجدید‌ناپذیر را به نحو چشمگیری افزایش داد، در نتیجه علاوه بر صرفه اقتصادی، مقدار رهاسازی آلایندهایی مثل دی‌اكسیدكربن را كاهش داد. 
3- بهسازی صنایع: گازسوز كردن كوره‌های صنایع، نصب فیلتر بر دودكش‌ها و هواكش‌ها، همچنین حذف و جایگزینی بعضی آلاینده‌های خطرناك از مواد اولیه و تولیدات كارخانه‌ها، از جمله این اقدامات است. به عنوان مثال، با حذف «آزبست» از لنت ترمز خودروها، از ورود ذرات این ماده خطرناك به هوا جلوگیری خواهد شد. 
4- تعیین استانداردها و حدود مجاز: در این مورد می‌توان به تعیین حد مجاز ذرات معلق آلاینده‌ هوا اشاره كرد. بدین ترتیب كه پس از تعیین حدمجاز این ذرات و احداث ایستگاه‌های اندازه‌گیری در نقاط مختلف شهرها، چنانچه مواردی از افزایش آنها مشاهد شد، به جستجوی منابع آلاینده‌ و رفع فوری آنها پرداخت. 
5- گسترش فضای سبز: درخت را كارخانه اكسیژن‌سازی نام نهاده‌اند. روزانه به ازای هر هكتار فضای سبز، 12 تا 20 تن اكسیژن تولید می‌شود. علاوه بر این درخت بعضی آلاینده‌های هوا را جذب می‌كند. بنابراین، باید در حفظ فضای سبز و درختان نهایت سعی و كوشش را مبذول داشت. همچنین با كاشت درخت به بهبود كیفیت هوا كمك كرد. سرانه فضای سبز در مناطق شهری 50 مترمربع به ازای هر شهروند است. 
به امید روزی كه به همت تمام شهروندان، مقدار فضای سبز موجود، بسیار بیشتر از این میزان باشد.