زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

فرید خدایی‌فر، وکیل پایه یک دادگستری

www.vakil.net

مسئله ازدواج در اسلام از اهميت بالايی برخوردار است. در اینجا به موضوع مهريه و نفقه خواهيم پرداخت. اميدواريم مفيد و سودمند واقع شود.

حق حبس را شرح دهید؟
به مجرد عقد‌، زن مالک مهر مي‌‌شود و مي‌‌تواند آن را از شوهر مطالبه کند و در صورت امتناع شوهر حتی مي‌‌تواند با رجوع به دادگاه به طریق قانونی مهریه خود را طلب کند به عنوان ضمانت اجرای این حق، قانون به زن حق داده تا زمانی که مهر خود را دریافت نکرده از تمکین خودداری نماید این حق به حق حبس معروف است.

شروط «حق حبس»
شرط اول: مهر زن باید حال باشد یعنی مدت دار نباشد و به مجرد عقد قابل وصول باشد بنابراین اگر مدت دار باشد حق حبس ندارد.
شرط دوم: در صورتی که زن قبل از دریافت مهر از شوهر تمکین کند، حق حبس او ساقط می شود منتهی حق مطالبه مهر او از بین نمی رود.
شرط سوم: فرق نمی کند که شوهر ثروتمند باشد یا نباشد در هر صورت زن حق حبس دارد.
شرط چهارم: در صورتیکه زن از حق حبس خود استفاده کند و از همسرش تا وصول مهر تمکین نکند و از انجام وطایف زناشویی خودداری کند ناشزه محسوب نمی شود و مستحق نفقه نیز هست.

تعریف مهر
مهر یا صداق عبارت از مالی است که به سبب وقوع عقد نکاح شوهر به مالکیت زن در می‌آورد یا پرداخت آن را به محض مطالبه زن بر عهده (ذمه) خود مي‌‌پذیرد. هر چند در عمل مطالبه مهر در دوران ازدواج مرسوم نیست لیکن با توجه به اینکه در قوانین ما، حقوق و تکالیف زن و شوهر یکسان نیست و طبق قانون اختیار طلاق در دست شوهر است وجود مهریه لازم بوده و به عنوان تضمین بقای ازدواج برای زن محسوب مي‌‌شود.

مشخصات مهر

 مهر باید ارزش مالی داشته و قابل تملک نیز باشد.
 مهر باید معلوم و معین باشد یعنی زن و مرد به آن آگاهی داشته باشند.
 زن و مرد باید با توافق یکدیگر مقدار مهر را تعیین کنند.
 اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تادیه مهر در مدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل است.
 به محض وقوع عقد زن مالک مهر مي‌‌شود و مي‌‌تواند هرگونه تصرفی که بخواهد در آن بنماید و در صورتی که در قباله ازدواج عبارت «‌عندالمطالبه‌» در مواردی که مهر پول یا طلاست قید شود زن مي‌‌تواند هرگاه که بخواهد آن را مطالبه نماید.

تعریف مهرالمسمی

مهری است که در سند ازدواج ثبت شده است و مهر باید مالكیت داشته باشد و معلوم و معین باشد و غیر عقلایی و غیر شرعی هم نباشد.

تعریف مهرالمثل

در صورتیکه زن و شوهری ضمن عقد میزان و نوع مهر به توافق نرسند و یا مهری معین کنند که فاقد اوصاف شرعی و قانونی باشد، در صورت انحلال نکاح، قانون مدنی زن را مستحق مهرالمثل مي‌‌داند. برای تعیین مهرالمثل باید وضعیت زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات از جمله وضعیت فردی و تحصیلات وی نسبت به کسانی که از نظر اجتماعی هم‌شأن او هستند در نظر گرفته شود.

تعرف مهرالمتعه

اگر مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر پیش از تعیین مهر و پیش از آمیزش، بخواهد زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه مي‌‌شود.

نفقه چیست؟

نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث خانه که به طور متعارف متناسب با وضعیت زن باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او بواسطه مرض یا نقصان اعضاء.

میزان نفقه چگونه تعیین مي‌‌شود؟
از نظر قانونی، نفقه زن متناسب با وضعیت زن تعیین شده و توانایی مالی مرد در نظر گرفته نمي‌‌شود هر چند قانون ایران فقط شوهر را عهده‌دار تامین نیازهای زندگی مي‌‌شناسد. لیکن توجه به تحولات اجتماعی و اقتصادی امروزی حتی نقش زن و مرد در خانواده تغییر کرده است. در اکثر جوامع زن نیز مانند مرد، در بیرون از خانه و یا در مزرعه و یا در خانه به فعالیت مي‌‌پردازد و به زندگی اقتصادی خانواده بین زن و مرد تعادل بیشتری پیدا کرده است.

ناشز کیست‌؟

شوهری که حق ناشی از نکاح را  که برای زوجه حاصل شده ایفا نکند ناشز گویند. این حقوق عبارت است از دادن نفقه و کسوه و حسن سلوک.

تکلیف شوهر به دادن نفقه زن
تکلیف شوهر به دادن نفقه زن، یک تکلیف قانونی است بنابراین در صورتیکه شوهر از پرداخت نفقه زن علیرغم داشتن استطاعت مالی خودداری کند، زن مي‌‌تواند از او شکایت کند. در صورتیکه زن با شوهر سازگاری داشته باشد و مرد هم توانایی مالی داشته باشد و مرد هم توانایی مالی داشته باشد ولی نفقه زن را ندهد، زن مي‌‌تواند شکایت کند و دادگاه با توجه به وضعیت زن میزان نفقه را معین کرده و شوهر را محکوم به پرداخت آن مي‌‌کند.
نفقه زن و فرزندان در صورت  ورشکستگی شوهر مقدم بر طلب‌کاران است.

آیا بردن جهیزیه به خانه شوهر یک وظیفه قانونی است؟
از نظر حقوقی زن اجباری در تهیه و بردن جهیزیه به خانه شوهر ندارد و شوهر پس از ازدواج مالک جهیزیه نمي‌‌شود بلکه به‌طور متعارف مي‌‌تواند از این وسایل استفاده کند و از منافع آن بهره‌مند شود.