زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

فرید خدایی فر؛ وکیل پایه یک دادگستری

با توجه به اهمیت موضوع حقوق خانواده و مسئله ازدواج كه در اسلام از اهمیت بالایی برخوردار است سعی شده در ادامه مطالب گفته شده به نكاتی در خصوص تحكیم مبانی خانواده بپردازیم.

کاربرد شرایط دوازده گانه مندرج در قباله ازدواج 
آیا صرف عمل نکردن مرد به هر یک از این شرایط می‌‌تواند دلیلی برای زن محسوب شود تا بر مبنای آن درخواست طلاق کند؟ آیا زن به راحتی می‌‌تواند طلاق بگیرد؟ یا اینکه کلیه مراحل قانونی طلاق را باید مانند سایر موارد عادی طی کند؟ 
پاسخ : با تحقق یکی از شرایط دوازده گانه و اثبات آن در دادگاه زن می‌‌تواند با استفاده از وکالت ضمن عقد با مراجعه به دادگاه خانواده و طی تشریفات قانونی از جمله داوری و قطعیت آن نسبت به اجرای طلاق اقدام کند.در پایان هر بند از قباله، زن و مرد خواهان ازدواج، مندرجات موجود در آن بند را امضا می‌‌کنند. 

علت دخالت دولت در تنظیم روابط زن و شوهر چیست؟
دخالت دولت در تنظیم روابط زن و شوهر به‌واسطه جنبه اجتماعی نهاد خانواده است. زیرا ازدواج تنها به زن و شوهر محدود نمی‌‌شود بلکه فرزندان ناشی از ازدواج را نیز در بر می‌‌گیرد و چون خانواده هسته مرکزی اجتماع و پایه آن است وجود خانواده های مستحکم و با ایمان سبب استحکام جامعه و برقراری نظم و امنیت در اجتماع خواهد شد. از این رو به سبب اهمیت نهاد خانواده، قانون گذار در تنظیم روابط زن و شوهر مداخله کرده و نظم آن را خود به عهده گرفته است. 

جنبه های عقد ازدواج
ازدواج دارای دو جنبه مالی و غیر مالی است.
نفقه و مهریه از جمله امور مالی و همکاری زن و شوهر در تحکیم مبانی خانواده است. در روابط مالی زن و شوهر، شوهر مکلف است که مهریه همسر خود را بپردازد و زن می‌‌تواند مهریه خود را مطالبه کند. شوهر موظف است مخارج زندگی همسر و خانواده خود را حدود متعارف و با توجه به وضعیت اجتماعی همسر تامین کند و زن قانونا وظیفه ندارد در تامین مخارج زندگی مسئولیتی بر عهده بگیرد. حتی اگر زن جهیزیه به خانه شوهر ببرد به مالکیت شوهر در نمی‌‌آید و متعلق به خود اوست.
اساس تشکیل خانواده بر پایه مودت و علاقه و روابط عاطفی و انسانی زن و مرد استوار است. 

تکلیف زن در مقابل شوهر 
تمکین از تکالیف مخصوص زن نسبت به شوهر است. تمکین در لغت به معنی تن در دادن است و از نظر حقوقی، دارای دو معنی عام و خاص است. تمکین به معنی عام یعنی اینکه زن ضمن انجام وظایف خود نسبت به همسر ریاست شوهر را در اداره امور مالی و اخلاقی خانواده و تربیت فرزندان بپذیرد و در حدود قانون و به طور متعارف از او اطاعت کند. همچنین زن باید در رفت و آمدها و معاشرت ها و دوستی ها نظر شوهر را مراعات کند. تمکین به معنی خاص مربوط به رابطه زن و شوهر است. انسان در عین حال که یک موجود اجتماعی است یک موجود زیستی نیر هست و بدین لحاظ دارای علایق و تمایلات جنسی است که باید ارضاء شود. قانونگذار زن و شوهر را مکلف به حسن معاشرت کرده است. 

ناشزه کیست؟
در صورتی که زنی بدون هیچ دلیلی از همسر خود تمکین نکند در اصطلاح حقوقی وی را ناشزه می‌‌نامند. زن ناشزه حق مطالبه نفقه از همسرش را ندارد و مرد می‌‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و الزام او را به تمکین بخواهد. 

تكالیف زن و شوهر در مقابل یكدیگر

  حسن معاشرت
 سکونت مشترک
 معاضدت و همکاری در تحکیم مبانی خانواده و تربیت اولاد. 

مفهوم سکونت مشترک 
هدف از ازدواج و تشکیل خانواده پاسخ به غریزه و فطرت، ایجاد کانونی امن و آرام، برقراری عشق و مودت و داشتن فرزند، حفظ عفت و اخلاق حسنه و کمک به رشد و تکامل زن و شوهر است. رسیدن به این اهداف با جدایی زن  و شوهر امکان‌پذیر نیست، از نظر قانونی زنی که از ایفای وظیفه زناشویی خود خودداری کند مستحق نفقه نخواهد بود. شوهر مکلف است زنش را در خانه خود بپذیرد و یا مسکنی برای او تهیه کند و زن مکلف است در خانه شوهر زندگی کند مگر اینکه در مورد سکونت در مسکن جداگانه با یکدیگر توافق کرده باشند. 

در صورتی که مرد ترک خانه و خانواده کند، تکلیف زن چیست؟
در صورتی که مرد ترک خانه کند و خانوداه را رها سازد و حاضر به سکونت مشترک با زن نباشد زن می‌‌تواند درخواست طلاق کند. 

برای تحکیم مبانی خانواده چه وظیفه‌ای بر عهده زن و شوهر است؟
باید در اداره امور زندگی با یکدیگر همکاری کنند و با کمک و همکاری هم، مسؤولیت تربیت و نگهداری فرزندان را به عهده بگیرند و زمینه مساعدی برای رشد جسمی‌‌و معنوی آنان فراهم آورند. زن و شوهر مکلف هستند در هنگام بیماری و درماندگی و گرفتاری از یکدیگر مراقبت کنند و یار و غمخوار هم باشند و طبعاً وظیفه ای که زن و شوهر در مقابل یکدیگر و فرزندان بر عهده دارند وظیفه ای اخلاقی است. 

حقوق و تکالیف شوهر
سرپرستی و ریاست شوهر بر خانواده. قانون مدنی بر ایجاد کانون خانوادگی گرم و آرامی‌‌ تأکید دارد که اساس آن بر سرپرستی و ریاست شوهر و پدر در خانواده استوار باشد. با توجه به اینکه هر اجتماعی باید یک سرپرست داشته باشد تا کارها را هماهنگ سازد و مشکلات را از پیش پا بردارد و تصمیم نهایی را بگیرد، خانواده هم به عنوان کوچکترین واحد اجتماع، نیاز به سرپرستی دلسوز دارد که برای حفظ منافع و مصالح خانواده تلاش کند و در صورت بروز اختلاف سلیقه در مورد مسائل زندگی، نظر نهایی را بدهد. 

آثار ریاست شوهر بر خانواده؟
 تمکین: نتیجه ریاست مرد بر خانواده این است که در اختلاف سلیقه‌ها زن باید نظر شوهر را بپذیرد البته مرد نباید از اختیار خود سوء‌استفاده کند.
 تعیین مسکن خانواده: محل سکونت خانواده را مرد تعیین می‌کند و زن تابع اراده اوست. لیکن زن و شوهر می‌‌توانند هنگام عقد یا پس از آن محل سکونت را با توافق یکدیگر انتخاب کنند و یا تعیین آن را به زن واگذار کنند.
 مخالفت شوهر با نگهداری زن: شوهر می‌‌تواند زن خود را از کاری که با مصالح خانوادگی یا حیثیت زن یا شوهر سازگاری نداشته باشد منع کند.
 ولایت بر فرزندان : نگهداری و تربیت فرزندان یک  خانواده : وظیفه پدر و مادر است اما تا زمانیکه فرزندان به سن قانونی نرسیده باشند اداره دارایی آنها با پدر است و مادر هیچ‌گونه اختیاری در این مورد ندارد.
 نام خانوداگی: از زمانیکه همه مردم دارای شناسنامه شدند، دختری که ازدواج می‌‌کند می‌‌تواند نام خانوادگی شوهر را به تنهایی یا در کنار نام خانوادگی خود به کار ببرد.
 تابعیت: هرگاه زن ایرانی بخواهد با مردی خارجی ازدواج کند، اولا نباید موانعی را که برای ازدواج بر شمردیم داشته باشد و ثانیاً باید اجازه مخصوصی تحت عنوان «پروانه زناشویی» از وزارت کشور بگیرد.