زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 استرس یکی از پدیده‌های رایج زندگی است؛ جامعه امروز بشری که دستخوش تحولات سریعی همچون شهر نشینی، مهاجرت،صنعتی شدن، مسائل اقتصادی و اجتماعی و...شده؛ موجب گردیده مردم در معرض فشارهای روحی روانی زیادی قرار گیرند؛به گونه ای که شواهد نشان می‌دهد80 درصد مشکلات امروزی ساکنان جوامع بشری ریشه دراسترس دارد و پیش بینی می‌گردد در ده سال آینده نیمی از مرگ و میر‌ها نیز براثر همین فشارهای روحی-روانی واسترس‌های ناشی از آن خواهد بود.
عمده تحقیقاتی که امروزه در مورد اثرات عوامل استرس زا(فشارهای روانی) برسلامت بدنی، روانی، انگیزه کاری انجام شده بیانگر آن است که این عوامل به صورت مستقیم و غیر مستقیم سلامت افراد را در مخاطره قرار می‌دهدو خود به عنوان یکی از عوامل عمده به وجودآورنده بیماری‌های روانی وجسمانی محسوب می‌شود چرا که این عوامل با فرسودن قوای جسمانی وروانی افراد، باعث کاهش عملکرد شناختی و عاطفی آنان می‌گردد.
سالیان زیادی است که روانشاسان بالینی و متخصصان بهداشت روانی درجستجوی یافتن مکانسیم‌هایی درجهت کنترل عوامل فشار زای روانی- اجتماعی درجهت بهبود شاخص‌های بهداشت روانی در افراد هستندوخوشبختانه در حیطه سازمان‌ها نیز شاهداهمیت یافتن موضوع درنظر مدیران ارشد می‌باشیم چراکه آنان نیز برآنند تا با استفاده از علم وخدمات روانشناختی سعی درکنترل عوامل فشارزای روانی کارکنان نمایند و چنین استدلال می‌شود که استرس‌دهنده‌های محیط شغلی عامل موثر درکاهش عملکرد شغلی افراد و علاقه و انگیزه نیروهای انسانی سازمان می‌گردد که در نهایت منجر به از بین رفتن منابع مادی و معنوی می‌گردد.
فرید نبرگ بیان می‌کند که درسالیان اخیر در محیط روانشناسی کار، مفهوم فرسودگی کارکنان بیش از سایر موارد مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.چرا که اختلال‌های جسمانی و روانی، فیزیولوژیایی همچون تحلیل رفتن، خستگی، رخوت و فرسودگی جهت انطباق با تنش‌های مستمر، ذخایر بدن را تحلیل داده ودر برابر بیماری آسیب پذیرشود.
فرسودگی را می‌توان پاسخی به عوامل استرس‌زای موجود در محیط شغلی که اختلالات جسمانی مانند زخم‌های معده، فشار خون، بیماری قلبی، سردرد، مختل شدن دستگاه ایمنی، کاهش توان مقابله و مبارزه بدن در مقابل بیماریها، هموار شدن راه برای هجوم ویروسها و باکتریها به بدن واختلالات روانشناختی نظیر افسردگی، اضطراب، خشم و نشانه‌های ناشی از اضطراب (به نام اختلال تنش پس آسیبیPTSD ) و اختلالات رفتاری همچون افت کاری، غیبت از کار، روابط سرد بین فردی و... را به همراه دارد؛دانست.
طبق یافته‌های پژوهشی تحت تأثیر استرس‌های موجود در محیط شغلی، کارکنان مبتلابه فرسودگی می‌شوند؛ فرسودگی خود نیز حالتی از خستگی و ناکامی روانی است که موجب بی‌رغبتی، کاهش انگیزه، پیشرفت شغلی، بی‌احساسی نسبت به مراجعین وبی مسئولیتی در انجام کار می‌شود که این اختلال موجب می‌گردد تا در محیط کار روابط انسانی به ویژه در مواجهه با ارباب رجوع به گونه‌ای بی احساس و غیر همدلانه گردد. براساس دیدگاه مسلچ، اسکافلی و لیتر فرسودگی اختلالی است که وابسته به محیط کاری است و بدلیل وجود عوامل استرس‌زای مزمن در محیط‌های شغلی، سندرومی در کارکنان پدید می‌آورد که فرسودگی نامیده می‌شود و در اشکال جسمانی، ذهنی و ارتباطی، خود را نشان می‌دهد
اهمیت و حساسیت بررسی عوامل استرس‌زا در سازمانها زمانی بیشتر احساس می‌شود که سازمان ماهیت خدماتی داشته و کارکنان به دلیل نوع ارائه خدمات دائمادر موقعیت‌های استرس‌زایی قرار گیرند. براین اساس ضرورت دارد تا به منظور فراهم ساختن زمینه بهبود عملکرد شغلی کارکنان و مدیران محیط روانشناختی سازمان، سطح رضایتمندی شغلی کارکنان (به ویژه درسازمانهایی که ماهیت سخت مشاغل آن مشهود است) و عوامل استرس‌زای موجود در سازمان را مورد بررسی علمی قرار دهیم؛ بدین منظوردراين مقاله سعي بر آن شده است تا به بررسي عوامل افسردگي در يكي از سازمان‌هاي مهم خدمات رساني يعني سازمان فردوس‌ها در بزرگترین كلانشهر مذهبی ايران- مشهد مقدس- پرداخته شود؛ تا ضمن تحليل وضع موجود بتوان راهكارهاي اجرايي بهينه تری را در جهت ارتقاء سطح كاري و رضايتمندي پرسنل كه خود منجر به افزايش رضايتمندي شهروندي مي‌گردد را فراهم سازيم.
فرسودگی شغلی: حالت خستگی مداوم بدنی و وروانشناختی از کاررا گویند.
فرسودگی شخصی: حالت خستگی کلی و مداوم بدنی و روانشناختی است.
فرسودگی انسانی: حالت خستگی مداوم بدنی و روانشناختی است كه براثر ارتباط با دیگران در محیط کاربه وجود مي‌آيد.
عوامل استرس‌زا: عوامل محتملی که در حال حاضر برای کارکنان فشار زا باشد؛ را گویند.
محیط روان – اجتماعی محیط شغلی: ویژگی‌هایی از محیط کار که در مقولاتی همچون:
اقتضائات کمی شغلی، اقتضائات هیجانی شغلی، تأثیر برکار، پیشرفت شغلی، ناامني شغلي طبقه‌بندی می‌شود.
بهداشت روانی: میزان آرامش و شادابی که فرد در طول چهارهفته گذشته در خود احساس می‌کند.
سلامت عمومی: دیدگاهی که فرد نسبت به وضعیت سلامت عمومی خود دارد.
استرس:
در جامعه امروزی که جامعه‌ای متمدن و در حال پیشرفت سریع تکنولوژی و توسعه اقتصادی وصنعتی شدن است، نیروی انسانی نقش اساسی در پیشبرد اهداف سازمان دارد. از این‌رو درسالهای اخیربه منظور بالابردن کیفیت کار، حفظ و ارتقاءسطح سلامت و بهداشت روانی کارکنان به منظور بهره‌جویی بیشتر و بهتر از طول مدت سنوات کاری سعی شده است تا با شناسایی عوامل مخرب روانی و فیزیکی شرایط کاری و ایجاد قوانین و ضوابط جدید بتوان به این مهم دست یافت. واژه فشار روانی یا استرس از دیر باز تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است، اولین بار در قرن پانزدهم لغت استرس به معنای فشار بدنی مطرح شد که این دانش واژه از ریشه لاتینی tringave و strictus گرفته شده و به معنی سخت کشیدن یا بستن است که می‌توان آنرا در نوشته‌هاي سده چهاردهم بمعنی مشقت و بدبختی یا فلاکت پیدا کرد. دکتر‌هانس سلیه عوامل خارجی و محرکات را به عنوان عامل فشاروعدم تعادل روی بدن را استرس نامید. استرس فرایندی است که به وسیله آن رویدادهای محیطی، سلامتی ارگانیزم را مورد تهدید قرار می‌گیرد و به وسیله آن ارگانیزم به این تهدید پاسخ می‌دهد، رویدادی که موجب تنش می‌شود استرس‌آ‌ور یا فشارزای روانی نامیده می‌شود که این رویداد در شرایط خاص باعث برانگیختن واکنش استرس شده که با نشانه‌هایی همچون ترس، اضطراب و خشم همراه می‌باشد که این واکنش‌ها می‌توانند به عنوان اثرات جانبی فرایند دریافت تهدید، مقابله و یا سازش با آن باشد. وقتی موقعیت تنش‌زا استمرار بیابد آنگاه بسته به میزان موفقیت شخص در مقابله با آن ممکن است شخص از لحاظ هیجان دچار نوسان شود كه در ذيل سعی شده است به برخی از واکنش‌های هیجان معمول كه در برابر فشار‌های روانی رخ مي‌دهد اشاره گردد:
انواع واکنش به فشارهای روانی
کاپلان1981یکی ازتعاریف بسیارارزشمندی رادر زمینه استرس ارائه داده: استرس یک رابطه اختصاصی بین شخص و محیط است که بوسیله او عامل فشارزا ارزیابی شده یا از حد امکانات او فراتررفته که موجب می‌گرددسلامتی فرد در معرض خطر قرار گیرد.
واکنش‌های روانشناختی
علائم رایج : اضطراب، خشم و پرخاشگری،بی احساسی و افسردگی، اختلال شناختی
واکنش‌های فیزیو لوژیایی
علائم رایج: افزایش میزان سوخت وساز، افزایش میزان تنفس، افزایش ضربان قلب، افزایش تنش عضلانی، گشاد شدن مردمک‌ها، ترشح آندروفین واستی اچ، افزایش فشار خون، افزایش رها شدن قند از جگر

 نظریه‌های استرس :
1- الگوي اول (به عنوان پاسخی درونداد )
محققی بنام ‌هانس سلیه تغییرات فیزیولوژیایی و مجموعه پاسخ‌هایی که هرجانوری در برابر تنش از خود نشان می‌دهد بررسي کرد و پي برد که همه از الگوی یکسانی پیروی می‌کنند به نام «سندروم سازگاری» (General Adaption Syndrom). هانس برآن است که، بدن در سه مرحله در برابر عوامل تنش‌زا از خود واکنش نشان مي‌دهد:
 مرحله نخست: مرحله هشدار است که بدن برانگیخته می‌شود تا با تهدید مقابله نماید و همین امر خود موجب صرف زمان،منابع مالی و کاهش پایداری می‌گردد.
 مرحله دوم: مرحله پایداری است که بدن به صورت پرتلاش با تهدید مواجهه شده و بیشترین پایداری را از خود نشان می‌دهد.
 مرحله سوم: مرحله فرسایش است که چنانچه تهدید همچنان تداوم داشته باشد بدن به سوی آن می‌رود.
 سطح پایداری طبیعی
2- الگوی دوم:
 مجوعه درهم آمیخته‌ای از مشکلات که فرد در محیط کار با آن روبرو می‌باشد. در مهندسی، استرس را حاصل جمع نیرو‌هایی می‌دانند که چنانچه بر قطعه‌ای یا دستگاهی واردشود می‌تواند آن را درهم بشکند، پس وقتی فشار متراکم از میزان مقاومت شی درگذرد آن شیء متلاشی می‌شود.
3- الگوی سوم:
این الگو توسط ریچاردلازاروس ارائه شد که امروز بیش از سایر الگوها مورد توجه قرار گرفته: تبادلی است که بیان می‌دارد؛ استرس زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین خواست‌ها و منابع بهم می‌خورد و بیانگر تأثیر متقابل فرد بر محیط و محیط برفرد است.
استرس شغلی: کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگیهای فردشاغل است؛به گونه ای که خواسته‌های محیط کار و فشارهای مرتبط با آن بیش ازحدی است که فرد بتوانداز آنها برآید.
نشانه‌های استرس شغلی :
 1-نشانه‌های روانی : نارضایتی ازشغل (رایج‌ترین پیامد)، بی میلی و با تأخیر سرکار حاضرشدن، بی‌انگیزگی برای درست انجام دادن امور، افسردگی و اضطراب
2-نشانه‌های جسمانی: استرس موجب بيماري‌هاي گوناگون در فرد شده و گاهي نيز بيماري‌ها را تشديد مي‌کند.
3-نشانه‌های رفتاری: این نوع علایم به دو گروه مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شود که:
نشانه‌هایی مستقیم متوجه خود فرد شاغل است (خودداری از کار کردن، پرخوری یا بی‌اشتهایی، رفتارهای ستیزه جویانه در برابر همکاران یا اعضای خانواده)، اما نشانه‌های غیر مستقیم شامل پیامدهایی است که به سازمان یا تشکیلات اداری برمی‌گردد؛ (رها کردن شغل،فقدان بهره وری فرسودگی شغلی یا بی‌رمقی)
واژه فرسودگی اصطلاح رایجی است که بسیاری افراد آن را با استرس شغلی یک پدیده می‌پندارند. هر چند فرسودگی شغلی دارای سه وجه، فرسودگی جسمانی، عاطفی وروانی است.
1- فرسودگی جسمانی: پس ازتحلیل رفتن ذخیره‌های انرژی فردحاصل می‌شود و عمده‌ترین علائم ناشی ازآن عبارتند از: کمبود انرژی، خستگی مزمن، ضعف و بی خوابی و....
2- فرسودگی عاطفی: به موازات پایان یافتن ذخیره‌های جسمانی و ادامه یافتن شرایط شغلی استرس زا به وجود می‌آید و احساس‌هایی مانند افسردگی، درماندگی و ناامیدی و... در نهایت کاهش رضایت کلی شخص از زندگی را به همراه دارد.
3- فرسودگی روانی: فرد شاغل نسبت به کار مشتریان شرکت یا ارباب رجوع سازمان و همکاران خود با دید منفی برخورد می‌نماید.
علل پیدایش فرسودگی شغلی: عامل اصلی و اولیه ایجاد فرسودگی شغلی کارکنان سازمان‌ها ناشی از:
1- قرارگرفتن فرد تحت فشار‌های روانی و عصبی شدید و طولانی مدت.
2- سبک مدیریتی سازمان که توسط سرپرستان اصلی آن درجهت راهبری و هدایت سازمان اتخاذ می‌گردد؛ می‌باشد. به گونه‌ای که اگر روش صحیح و مناسبی( با توجه به شرایط موجود در سازمان وکارکنان) پیش گرفته شود می‌تواند باعث کاهش استرس و زمینه‌های ارتقاء و پیشرفت شغلی کارکنان را فراهم و در غیر اینصورت عاملی جهت افزایش استرس محیط کاری گردد.
 عوامل استرس زای شغلی:
با توجه به مطالعات پژوهشگران، پيرامون عوامل مؤثر در تشديد استرس شغلي محيط كار در يك نگاه كلي عوامل ذيل را بيش از ساير موارد مي‌توان مؤثر شمرد كه در اين مقاله سعي شده است به طور اختصار به بررسي هريك از آنها پرداخته شود.
1- نظريه نقش: در پي يافتن عوامل استرس‌زا و فشار‌هاي ناشي از نقش فرد در پديد آمدن استرس شغلي مي‌باشد كه خود به 4 دسته ابهام نقش، گرانباري نقش، كمباري نقش وناسازگاري نقش تقسيم مي‌شود.
2- ويژگي‌هاي شغل: معمولا بر شغل‌هاي كارگري يا دستي تأكيد بیشتری دارد؛ چراکه منجر به ايجاد استرس شغلي مي‌گردد و در 4 دسته؛ آهنگ كار، تكراركار، نوبتكاري و ويژگي‌هاي مربوط به وظيفه قابل تفكيك می‌باشد.
3- روابط موجود در محیط‌های کاری:
این عامل رابطه موثری با استرس شغلی دارد. بنا بر اظهارنظر محققان عمده روابط حاکم ميان افراد سازمان به سه صورت؛
1- روابط با همکاران 2- روابط درون گروه‌های کاری 3- روابط با سرپرستان و رهبران مرسوم می‌باشد که چنانچه روابط با همکاران ضعیف باشد فرد دچار احساس نگرانی و خطر، کم اعتمادی، کم حمایتی و... می‌گردد ؛ درخصوص رابطه سرپرستان و مدیران با کارکنان نيز می‌توان آن را عاملی جهت کاهش استرس کارکنان و یا افزایش آن به شمار آورد، چنانچه سرپرستان در رهبری و مدیريت بر زيردستان خود روش میانه روی را در پیش بگیرند کارکنان کمتر دستخوش استرس می‌شوند چرا که به کارکنان اجازه می‌دهند تا با داشتن مشارکت فعال در تصمیم‌گیری‌ها، ارتباط دوسویه خوبی نیز با هم داشته باشند درروابط با مراجعان و مشتریان نيز که به عنوان یکی از روابط بالقوه استرس زا شناخته شده است و عمدتا به صورت کنش‌های متقابل با مشتریان و مراجعان در محیط کار صورت مي‌گيرد. (بخصوص درکارکنانی که کارشان عرضه مستقیم خدمات به دیگران است.) ساختار سازمان، مقام و سطح داخل سازمان، فرهنگ سازمان، راه و روش مدیریت؛ منابع انسانی، نبود آموزش، نداشتن تأمین و ابهام در آینده شغلی، انتقال شغلی، سروصدا و نداشتن آرامش در محیط کاری از جمله مسائلی است که می‌توانند پیامد‌های زیان آور جسمانی و روانی را برای کارکنان به دنبال داشته باشد. حال باتوجه به موضوعات مطرح شده و در نظرگرفتن محیط وشرایط کاری آرامستان‌های کشور، تحقیقات متعددی در جهت شناخت متغیرها و کشف روابط آنها در سطح كلان، انجام پذيرفته است که به طور اجمال به بررسي موردي ميزان تأثيرگذاري محيط كاري سازمان فردوس‌ها بر روحيه پرسنلي در كلانشهر مشهد مي‌پردازيم:
در سال  1382 طرح پژوهشی تحت عنوان « بررسی میزان افسردگی در پرسنل سازمان فردوس‌ها» صورت گرفت كه طبق نتايج حاصله به نظر مي‌رسد بین بیماری، محیط و نوع کار پرسنل این سازمان ارتباط معنی داری وجود دارد يعني هرچه فرد سابقه کاری بیشتری داشته باشد میزان افسردگی و شیوع آن نیز بیشتراست. باتوجه به اين امر كه این دسته از مشاغل به عنوان مشاغل سخت شناخته شده و آسیب روانی بیشتری را برای پرسنل به همراه دارد.
 که در مجموع میانگین افسردگی درکل مجموعه 24.4 درصد برآورد گردیده که بیشترین میزان آن به غسالان و رانندگان مربوط می‌باشد. همچنين در راستاي طرح فوق طرح ديگري در سال 1385درخصوص بررسی سطح فرسودگی شغلی کارکنان وتعیین عوامل استرس زا در محیط شغلی آرامستان اين كلانشهر انجام پذيرفت كه اينبار با استفاده از پرسشنامه‌های فرسودگی(شخصی- شغلی- انسانی) کپنهاگن، پرسشنامه روانی- اجتماعی به بررسي، عوامل استرس‌زای محیط شغلی با هدف كاربردي نمودن طرح پرداخته شد كه نتايج حاصل از آن گوياي بالا بودن ميزان فرسودگي شخصي و شغلي در افراد شاغل در سازمان مي‌باشد.
كه از نظر جنسي زنان از درصد بالاتري نسبت به مردان برخوردار بوده اند، و به طور متوسط گروه سني 30 تا40 سال بيشترين گروه سني آسيب‌پذير شناخته شدند وليكن در مجموع همچنان محيط بيش ازساير، عوامل تنش زا بودن خود را محفوظ داشته است.

راهكارهاي كاهش استرس در آرامستان:
حال با توجه به بررسی‌های به عمل آمده در خصوص شناسایی عوامل تاثیرگذار بر میزان استرس کارکنان و یا کاهش آن در محیط کاری، راهبردهایی به شرح ذیل پیشنهاد می‌گردد امید است مدیران شهری بتوانند با اتخاذ راهکارهای بهینه‌تر در جهت ایجاد محیطی سالم و دوست داشتنی برای کارکنان شاغل در ارگان‌های دولتی (به ویژه مشاغل سخت) گام‌های مؤثرتری بردارند.
راهبردهای سازمانی:
یکی از وظایف مدیریت در هر سازمان آن است که موجباتی را فراهم آورد تا فشارهای وارده بر افراد در سازمان کاهش یابد. سازمان‌ها در زمینه‌های مختلف بر کارکنان خود فشار روانی وارد می‌آورند، راهکارهای مختلفی وجود دارد که مدیریت هر سازمانی می‌تواند مانع وارد آمدن محرکهای تنش زا بر کارکنان گردند؛ که اعم آنها عبارتند از :
الف:
 پیشنهادات اجرایی به مدیریت سازمان بر بکارگیری افرادی که:
 به آن حرفه علاقمند هستند.
 از ویژگی‌های شخصیتی لازم برای انجام دادن درست وظایف شغلی برخوردارند.
 وقتی مناسب‌ترین فرد برای تصدی مسوولیت‌های یک شغل انتخاب می‌شود،احتمال وارد آمدن تنش‌های روانی به او کمتر صورت می‌پذیرد، بنابراین احتمال ابتلای او به عارضه فرسودگی شغلی نیز کاهش می‌یابد.
 برای دستیابی به این هدف، بهترین راه آن است که از روش‌هاس علمی آزمایش و انتخاب استفاده کنید و در صورت نیاز از همکاری متخصصین روانشناسی بهره بگیرید.
 برگزاری دوره‌های آموزشی جهت متصدیان مشاغل گوناگون، با لحاظ نمودن برنامه ریزی، طراحی و اجرای دوره‌هايی بر اساس نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل شغلی شرکت‌کنندگان در هر دوره.
 فراهم آوردن زمینه‌ای که مهارت‌های افراد تحت نظارت شما، در کنترل موقعیت‌ها افزایش یابد. اگر فرد نتواند بر موقعیت مربوط به شغل خود کنترل داشته باشد، فشار روانی زیادی را تحمل می‌کند.
 از روش‌های تنبیه و توبیخ کمتر استفاده کنید و اگر قصد دارید افراد تحت نظارت شما بهتر کار کند روش‌های شرطی کردن عامل را به کار گیرید و طی آن، وقتی رفتار مناسبی از آنان سر زد به نحوی رفتارشان را تقویت کنید و از روش‌های تنبیهی استفاده نکیند.
 شرایط خطر آفرین در سازمان را به حداقل برسانید و موجباتی را فراهم آورید که افراد در معرض خطر و محرک‌های تنش زای اضافی قرار نگیرند.
 برای رفع خستگی کارگران می‌توان در کار روزانه آنها تغییراتی داد و با جابجا کردن آنها تنوعی درکارشان به وجود آورد، البته این تنوع باید طبق اصول و برنامه صحیح انجام پذیرد. همچنین می‌توان محیط‌های مناسب کارگری به وجود آورد و با تنظیم برنامه‌های تفریحی و دسته‌جمعی خستگی روزانه آنها را کاهش داد.
 شبکه‌های ارتباطی موجود درسازمان را بهبود بخشید و موجباتی را فراهم آورید که کیفیت و کمیت ارتباط‌ها در سازمان،در بهترین وضع خود باشند و نیز اطمینان حاصل کنید که افراد می‌توانند نظرات و شکایات، یشنهادات و انتقادات خود را در رابطه با هر فرد یا موضوع، به راحتی و بدون ترس و نگرانی و به شیوه ای منطقی ارائه دهند.
 این شما هستید که با رفتار سنجیده خود می‌توانید به مرئوسان بیاموزید چگونه می‌توانند در هر زمینه‌ای بدون ترس ونگرانی با سرپرست یا رئیس خود صحبت کنند.
زیباسازی محیط آرامستان
 توسعه فضای سبز (به دلیل نزدیکی به طبیعت و داشتن انواع رنگ‌های متنوع )
 بکار بردن آب به عنوان عنصر اصلی زیبائی که می‌تواند بخش عمده‌ای از نازیبایی‌های بصری محیط را کاهش داده و محیط را کاملا به وضعیت طبیعی نزدیک نماید (نظیر آب در قالب انواع آبنماها، فواره‌ها، برکه‌ها، جوی‌ها و...)
 استفاده از دیگر اجزاء زنده مانند پرندگان،ماهی‌ها( وجود صداهای طبیعت مانند صدای آب، صدای پرندگان و... به‌صورت ملایم می‌تواند عاملی برای کاهش استرس باشد.)
 بکارگیری اجزاء غیر زنده سازه‌های معماری مانند: انواع و اقسام سنگ برای کف سازی‌ها، چوب برای ایجاد نماهای مختلف و.... می‌توانند در افزایش زیبائی‌های محیطی سهم عمده و به سزائی داشته باشند.
 استفاده بیشتر از نقوش کاشی کاری‌های زیبای ایرانی در فضای آرامستان، زیرا بر اساس تحقیقات انجام شده ثابت گردیده: دیدن این نقوش و تصاویر سنتی و ایرانی باعث آرامش و کاهش استرس وارده بر افراد می‌شود.
 ایجاد شرایط لازم و امکانات مناسب و اثر بخش آموزشی برای کارکنان سازمان و آشنا نمودن آنان با اهداف سازمان، وظایف شغلی و نقش آنان در فرایند تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات ارائه شده توسط سازمان
توجه کافی مدیریت سازمان به امور کارکنان (رفاهی، درمانی، تفریحی و...).
 ایجاد امکانات لازم برای رشد و ترقی یا ارتقای شغلی افراد در سازمان به ویژه افرادی که لازم است در زمانی محدود کاری بیش از حد توان خود انجام وظیفه نمایند.
 هماهنگ نمودن میزان پرداخت حقوق و مزایا با میزان کاری که انتظار میرود افراد درسازمان انجام دهند.
 مناسب نمودن نظام ارزیابی عملکرد شغلی افراد.
تحقیقات نشان می‌دهد که امکان بهبود و بازگشت سلامتی به فرد وجود دارد. با ارائه کمک‌های مناسب، فرد می‌تواند از فرسودگی جسم و روانی رهایی یابد.
 اگر از میزان فشارهای روانی وارد بر افراد کاسته شود، اگر افراد مبتلا به فرسودگی شغلی مورد حمایت سرپرست واحد محل کار خود، همکاران، دوستان و آشنایان قرار گیرند و اگر این افراد برای خود تفریحات سالم و سرگرمی‌های خارج از محل کارداشته باشند، حداقل بعضی از آنان نگرش‌های مثبتی نسبت به کار خود پیدا می‌کنند و بهره وری آنان مانند سابق بهینه می‌شود.
 البته باید در نظر داشت که این ترمیم یا بازتوانی در شرایطی حاصل می‌شود که فرد به خود کمک کند و با به کارگیری راهبردهای درست،خود را از دام فرسودگی شغلی نجات دهد.
 ب:
پیشنهادات اجرایی به افراد:
 پژوهشگران و محققین علوم روانکاوی پشنهاد می‌نمایند در صورتی که از فرسودگی شغلی در رنج هستید یا می‌خواهید از مبتلا شدن به آن مصون بمانید اقدامات زیر را انجام دهید:
 در صورت امکان شرایط فیزیکی یا روانی کار خود را تغیییر دهید و چنانچه قادر به ایجاد چنین تغییراتی نمی‌باشید، بعضی از رفتارهای خود را تغییر دهید و مسئولیتی را که از عهده انجام دادن آن بر نمی آید،قبول نکنید.
از روش‌های خاص ایجاد آرامش (ریلکسیشن) استفاده کنید و در همان جلسه اول متوجه خواهید شد که تا چه میزان در ایجاد آرامش برای شما موثر واقع می‌شود. برای ایجاد حالت آرامش روش‌های گوناگونی معرفی شده است (مثل آموزش نظام دار آرمیدگی، مراقبه و. ..) شما می‌توانید ضمن آشنایی با این روش‌ها از طریق شرکت در جلسات آموزشی شیوه‌های مقابله با فشار روانی،شیوه‌های مقابله با فشار روانی و تا آن میزان که وقت به شما اجازه می‌دهد، حتی برا ی چند لحظه در محیط کار خود این شیوه‌ها را به کار گیرید. روش‌های کارآمد برای انجام کارها دنبال کنید. زیرا اگر روشهای بهتر و اثر بخش‌تری را برای انجام دادن کارها برگزینید، متوجه می‌شوید همیشه روشی بهتر برای انجام دادن کارها وجود دارد. که موجب می‌گردد در وقت و نیروی مصرفی شما صرفه‌جویی شود.
استراحت کنید، منظور این نیست که وسط کار 3 ساعته تان یک ساعت چرت بزنید گاهی استراحت‌های 10 دقیقه ای در فواصل یک ساعت به یک ساعت معجزه می‌کند.
 تنوع ایجاد کنید گاهی حجم کارتان زیاد نیست اما آن قدر کارهای شبیه به هم را نزدیک به هم انجام می‌دهید که خودتان خسته می‌شوید. می‌توانید رج بزنید؛ یعنی کارهای سبک و سنگین یا آنها که بیشتر لذت بخش هستند را بین آنها که کمتر علاقه به شان دارید انجام بدهید.
 در صورت نیاز با مراجعه به مشاوران روانپزشکی میتوان از برخی داروها بهره جست؛ خواب کافی و بازگشت به طبیعت نیز در این امر کمک کننده است در نهایت درصورتی که همه فنون پیشنهادی را به کار گرفتید و در مورد شما کم اثر بود،می‌تواند به طور موقت یا دائم،کار یا شغل خود را تغییر دهید و به کار دیگری بپردازید.
تصویرسازی ذهنی(یادگیری تصویرسازی ذهنی، به زمان بیشتری نیاز دارد اما روشی عالی برای مدتی رهاشدن از استرس و آرامش‌بخشیدن به بدن است.