حفاظت از زندگی
بهترین شیوه نهادینه کردن عادتهای مثبت، آموزش، آن هم آموزش این عادتها از دورانکودکی است. حفاظت از محیط زیست هم عادتی است که باید از کودکی آموخته شود تا به یک باور ذهنی تبدیل شود. این باور کودک را موظف میکند تا از یگانه زیستگاهی که در آن زندگی میکند به بهترین وجه ممکن پاسداری کند.
بازیافتیها را دریابیم
با جمع آوری وسایل دورریختنی منزل یا وسایل شخصی فرزندمان و استفاده مجدد از آنها مسئله بازیافت و جمعآوری زبالهها را به او بیاموزیم. به طور مثال با کمک فرزندمان قوطینوشیدنی ها را جمع کنیم. آنها را بشوییم و با بریدن در آنها، از این قوطیها جا قلمی برای روی میزتحریر فرزندمان درست کنیم. از این قوطیها یا ظرفهای پلاستیکی مواد شوینده میتوانیم به عنوان گلدان هم استفاده کنیم.
استفاده بهینه از کاغذ
نقاشی کردن یکی از نخستین مهارتها و علایق کودکان است. اغلب کودکان به محض آنکه بتوانند قلم به دست بگیرند، نقاشی میکشند. بنابراین نخستین آموزشها باید از همین نقطه آغاز بشود. به کودک توضیح بدهیم مدادی که با آن نقاشی میکند چطور ساخته شده است. سپس به او یاد بدهیم که با استفاده بهینه از مداد رنگیها و نتراشیدن بیرویه آنها، میتواند به حفاظت از جنگلها و درختان کمک کند. گام بعدی برگههای نقاشی است. علاوه بر دفتر نقاشی که برای او میخریم، برگههای باطلهای که یک روی آنها سفید و قابل استفاده است را دور نریزیم و روی میز کودک، کنار مداد رنگیهای او قرار بدهیم تا برای نقاشی از این برگهها استفاده کند. شیوه درست شدن کاغذ را برای او توضیح بدهیم و سپس به او شرح بدهیم که با استفاده مناسب از کاغذها میتواند مانع از قطع درختان برای تولید کاغذ بشود.
بازی با طبیعت
برای آنکه کودک را با طبیعت و وجود موجودات مختلف در طبیعت یا نعمتهای طبیعی مثل باران آشنا کنیم، بازیها و آزمایشهای سادهای را همراه او انجام بدهیم. مثلاً هنگام بارش باران ظرفهای خالی مواد شوینده، بطریهای خالی شیر و... را جلوی پنجره یا حیاط بگذاریم تا آب باران داخلشان جمع شود. سپس از فرزندمان بخواهیم با آب باران جمع شده در این ظرفها، گلدانهای منزل را آبیاری کند. این آزمایش به صورت ساده و عملی جمع شدن آب باران در دریاها و اقیانوسها را به کودک نشان میدهد. علاوه بر این او را با فواید نزولات آسمانی آشنا میکند.
حفاظت از انرژی را بیاموزیم
چند لحظه قبل از شروع برنامه مورد علاقه او تلویزیون یا رادیو را از برق بیرون بکشید. در جواب اعتراض او توضیح بدهید که اگر از انرژی برق یا هر انرژی دیگری بیرویه استفاده کنیم، هنگام نیاز ضروری به آن، این انرژی در اختیار ما نخواهد بود. تلویزیون یا رادیو را روشن کنید تا این نبودن برق و لذت دوباره داشتن برق و تماشای تلویزیون در ذهن او بماند. درباره انواع انرژی، شیوههای تولید آن و... برای او توضیح بدهید.
یک روز بدون انرژی
ماهی یکبار، روز بدون انرژی در منزل اعلام کنیم. در این روز خاص بازی با اسباببازیها یا استفاده از وسایل برقی یا باتریای، تماشای تلویزیون و... استفاده از تلفن همراه و... ممنوع است.
در این روز فقط باید از وسایلی که با انرژی کار نمیکنند، استفاده کنیم (مثلاً بازی با اسباببازیهای غیر برقی و باتریای و...). با این کار فرزندمان ارزش و اهمیت انرژیها، جایگاه آنها در زندگی امروز و ضرورت حفظ این منابع و جلوگیری از به هدر رفتن این منابع با ارزش را میآموزد.
گردش علمی
هفتهای یک بار گردش علمی ترتیب بدهیم یا اینکه در بــرنامههای تفریحی خـانــــواده، آموزشهای علمی را به طـــور غـــیرمستقیم بگنجانیم.
مطالعه
با خرید کتابهای علمی درباره طبیعت، حیات وحش، حفاظت از محیط زیست، زبالهها و راههای بازیافت و دفع زباله و... او را به طور غیرمستقیم به سوی آشنایی با مفاهیم علمی و شیوههای حفاظت از محیط زیست سوق میدهیم. فراموش نکنیم برای مطالعه فرزندمان را اجبار نکنیم؛ همین که کتابها را در معرض دید او بگذاریم و همراه او برای خرید کتاب به کتابفروشی برویم، کافی است.
دانه بکاریم
برای آنکه فرزندمان مفهوم حفاظت از خاک و آب را به درستی دریابد، همراه او باغبانی کنیم. با کاشتن تخم سبزیها یا دانههایی مثل آفتابگردان در حیاط منزل یا گلدان او را با مراحل رشد گیاه، نیاز گیاه به خاک خوب، آب سالم، نور خورشید و... آشنا کنیم.
برای درک بهتر او، بهتر است یک نمونه کوچک را با خاک نامناسب (مثل خاک آغشته به نفت) یا آب ناسالم (آب مخلوط شده با مواد شوینده) رشد بدهیم تا کودک به خوبی تأثیر آلودگی آب و خاک بر گیاهان را ببیند. مقایسه گیاه سالم و بیمار مفاهیم را به خوبی به او میآموزد. بازدید از گلخانهها و پارکها ارتباط او را با محیط زیست بیشتر میکند.
با آشغالها بازی کنیم
آموزش جدا کردن زبالههای خشک و تر و جمعآوری و دفع زبالهها نکته دیگری است که باید به خوبی به کودک آموخته شود. برای این کار چند کیسه زباله انتخاب کنیم و آن را در محل مناسبی بگذاریم. روی هر کیسه با برچسب، نوع زبالهای را که باید درون آن بریزیم مشخص کنیم. مثلاً مواد پلاستیکی، قوطیهای فلزی، ظرفهای شیشهای و کاغذ (برای جلوگیری از آلودگی بهتر است فقط زبالههای خشک را برای این کار جمعآوری کنیم). سپس از فرزندمان بخواهیم تا برای جمعآوری و تفکیک زبالهها ما را همراهی کند. به این ترتیب او را با مسئله جمعآوری، تفکیک و دفع صحیح زباله آشنا کردهایم.
برای آن که فرزندمان مفهوم حفاظت از خاک و آب را به درستی دریابد، همراه او باغبانی کنیم