براي هرس كردن و آراستن درختان در واقع سه كار مهم انجام ميگيرد: شاخهزني، قطع درخت و برش زني.
شاخهزني يعني بريدن شاخههاي درخت ايستاده. قطع درخت يعني بريدن درخت ايستاده و انداختن آن در محل مورد نظر. برشزني يعني تقسيم درخت به قطعات مناسب براي حمل و استفاده مفيد از آن.
لطفا در موقع كار با اره موتوري، خود را به كليه لوازم ايمني لازم مجهز كرده و احساس خستگي از ادامه كار شاخهزني، قطع درخت و برشزني خودداري كنيد.
قطع درخت
قطع درخت ميتواند در سلامت كامل انجام شود و يا خطر آفرين باشد. چنانچه درخت را در محل مورد نظر بيندازيم، بقيه كارها آسان ميشود. بسيار اتفاق افتاده كه هنگام قطع، درخت روي فرد سقوط كرده است.
در موقع قطع درخت چند نكته بايد مورد توجه قرار گيرد. چنانچه ضخامت تنه كمتر از 15 سانتيمتر باشد، ميتوان آن را در محل مورد نظر انداخت؛ اما اگر بيش از 15 سانتيمتر باشد، احتمالا آنقدر سنگين است كه نميشود آن را با دست به محل مورد نظر هدايت كرد. در واقع، حتي با نهايت تلاش، خود درخت جاي افتادن را انتخاب ميكند!
پيش از آغاز بريدن درخت خطرات ممكن را بررسي كنيد. خطرات معمول عبارتند از: كجي زياد درخت، شاخههاي خشك و معلق، موانع اطراف درخت مانند خطوط برق، مخابرات، گاز، آب و زخمهاي روي تنه و ريشه. زخمها ممكن است نشانه پوسيدگي و پوكي ميان تنه و ريشه باشد كه چنين درختي بهتر است توسط اره كاران مجرب و حرفهاي قطع شود. در غير اين صورت ممكن است پيش از زمان مورد انتظار بيفتد و به شما و ديگران صدمه بزند.
كجي
در بيشتر درختان، جهتي كه تمايل به افتادن دارد نمايان است. تاج ناموزون نشان دهنده جهت تمايل به افتادن درخت است؛ همچنين زماني كه بيشتر شاخهها در يك طرف قرار دارند يا درخت كج است. يك روش ساده براي تعيين كجي درخت ايستاده در فاصله 5/7 تا 15 متري آن استفاده از شاقول است. (بهتر است اين كار از دو طرف انجام شود).
وزش باد
باد درخت را كج ميكند. در پاييز و زمستان باد اثر كمتري بر درختان خشك و بدون برگ دارد. باد تندي كه در جهات مختلف ميوزد، انداختن درخت را در محل مورد نظر دشوارتر ميكند. بادهاي قوي غالبا درخت را چنان هل ميدهند كه در جهت ناخواسته ميافتد.
محل افتادن كجي درخت را برآورد كرديد، لازم است جايي را كه ميخواهيد درخت آنجا بيفتد، بازديد كنيد. درختان همجوار، جاهاي باز و زمين اطراف را بررسي كنيد.
راه فرار
پس از انتخاب مكان انداختن درخت، لازم است اطراف درخت را پاكسازي كنيد. موانع در اطراف درخت ممكن است مانع حركات شما در حين انداختن آن شود. حداقل دو راه فرار در جهات مخالف خط سقوط درخت در نظر بگيريد و مطمئن شويد كه در اين دو مسير مانعي وجود ندارد.
زير برش
زير برش به مثابه شكاف هدايت كننده عمل ميكند. در واقع شكافي به شكل V است كه در بدنه درخت و طرفي كه در جهت افتادن درخت است، ايجاد ميشود (شكل 1). زير برش ميتواند به يكي از سه مدل نشان داده شده در شكل 1 ايجاد شود. برش اول معمولا به صورت موازي زمين و پس از آن برش كج را ايجاد ميكنند. براي درختاني كه كاملا مستقيم هستند، زير برش بايد حدود يك چهارم قطر درخت باشد.
پشت برش
پشت برش در جهت مخالف افتادن درخت ايجاد ميشود كه بايد حدود 5 سانتيمتر بالاتر از نقطه كنج زير برش باشد. پشت برش فشارهاي وارده بر پشت درخت را آزاد و امكان افتادن آن را فراهم ميكند. هرگز پشت برش را پايينتر از زير برش ايجاد نكنيد، زيرا نقش دو برش را معكوس ميكند. همچنين، پشت برش را تا محل زير برش ادامه ندهيد، زيرا در اين نقطه كنترل درخت را از دست ميدهيد. زماني كه اره به زير برش نزديك ميشود، بايد مقدار كمي چوب بريده نشده بماند.
به اين قسمت «محور» يا «پاشنه» ميگويند (شكل 2). درخت در واقع روي اين پاشنه ميچرخد و ضخامت زاويه آن ميتواند در هدايت جهت سقوط درخت موثر واقع شود. با جا گذاشتن پاشنه زاويهدار، درخت از بخش باريك شروع به افتادن ميكند؛ در حالي كه بخش كلفتتر هنوز پابرجاست؛ بنابراين درخت به سمت قسمت كلفت كشيده ميشود. اين يك هنر است كه نياز به تمرين دارد. با ايجاد درست زير برش و پشت برش ميتوان جهت افتادن درخت را با دقت كنترل كرد.
به محض اينكه درخت شروع به افتادن كرد، از مسير فرار از پيش تعيين شده سريعا بگذريد. در پاي درخت نايستيد و تا كار خود را تحسين كنيد. گاه اتفاق افتاده كه درخت در حال سقوط رو به عقب برگشته و با كاربر ناآگاه برخورد كرده است.
درختان كج مسائل خاصي دارد و مشكلات آنها به ميزان كجي و جهتشان بستگي دارد فراموش نكنيد چنانچه بخواهيد يك پشت برش معمولي در بدنه درخت كج ايجاد كنيد، ممكن است درخت شقه شود و سقوط ناقصي داشته باشد، و صدمات جدي به بار آورد.
شاخهزني
هنگام زدن شاخههاي اضافي درخت ايستاده، اصل اساسي ايمني اين است كه هرگز شاخههاي بالاتر از ارتفاع شاخههاي خود را قطع نكنيد. در چنين حالتي اره الزاما در راستاي دست و بازوي شما قرار ميگيرد و شما كنترل خود را بر روي اره از دست ميدهيد.
ساير اصول ايمني برميگردد به درختي كه در روي زمين دراز كشيده است. چنانچه درخت در ميان درختان مجاور خود گير افتاده و به طور كامل روي زمين نيفتاده است، از زير آن عبور نكنيد؛ زيرا ممكن است هر لحظه ناگهان بيفتد.
در اين حالت بايد به وسيله سيم بكسل و به كمك تراكتور مجهز به محافظ درخت را كشيده و روي زمين بيندازيد.
گاهي درخت قطع شده روي درخت كوچكتري ميافتد و آن را خم ميكند. گاهي هم به شاخههاي درختان ديگر گير ميكند و يا شاخههاي خشك و تكههاي چوب از درخت آويزانند و در بالاي سر شما قرار گرفتهاند.
اينها همگي بسيار خطرناكند و بارها ديده شده است كه دقايقي پس از قطع درخت، ريزش شاخهها و تكههاي چوب بر سر فرد موجب صدمات جدي و يا مرگ وي شده است. براي جلوگيري از اين خطر لازم است چند دقيقه از درخت فاصله بگيريد تا كندههاي اضافي به زمين بيفتند. با اين كار فرصت يك استراحت كوتاه نيز پيش ميآيد.
پس از ارزيابي موانع و خطرات، شاخهزني رااز پايين كنده درخت شروع كنيد و به سمت بالا ادامه دهيد. شاخههايي را بزنيد كه در پشت قسمتي كه ايستادهايد باشد و با دور زدن كنده درخت كار را كامل كنيد. هيچگاه در پايين سراشيبي كه درخت قطع شده قرار دارد نيستيد.
چنانچه در اين موقعيت شاخهاي كه درخت را نگهداشته است قطع كنيد، ممكن است در سرازيري بغلتد و شما را زير بگيرد. بنابراين تا حد ممكن شاخههايي را بزنيد كه در طرف مخالف شما قرار دارند. بدين ترتيب درخت بين شما و اره قرار ميگيرد و ايمني شما بيشتر خواهد بود.
شاخهزني
سعي كنيد تا حد امكان شاخهها را همسطح با تنه درخت ببريد تا تنه درخت آسانتر بغلتد و جابهجا شود. درختهاي كوچكتري كه در زير درختهاي قطعشده گير ميافتند و خم ميشوند، بسيار خطرناكند (شكل 3).
در اين درختها انرژي فوقالعادهاي ذخيره شده و به يكي از پرخطرترين عوامل در فرايند انداختن درخت تبديل ميگردند.
براي آزاد كردن اين انرژي دو راه وجود دارد. يكي بريدن درخت خم شده در نوك خميدگي آن و ديگري استفاده از اره برقي. روش تعيين نوك خميدگي در شكل 3 نشان داده شده است.
حمل و نقل و انبارش اره
براي حمل و نقل، اره را طوري قرار دهيد كه درپوش مخزن سوخت آن رو به بالا باشد. مطمئن شويد كه اره نميتواند وارونه شود و سوخت و روغن آن بريزد. از حمل اره در قسمت سرنشين خودرو خودداري كنيد. همچنين از محافظ تيغه يا جعبه حمل استفاده كنيد تا ضمن محافظت از تيغه خودتان هم ايمن باشيد.
براي انبار كردن بلند مدت، سوخت مخزن را در محيطي امن و داراي تهويه مناسب تخليه كنيد. آن را روشن نگه داريد تا باقيمانده سوخت آن مصرف و خاموش شود. زنجير را جدا كنيد و در ظرفي داخل روغن قرار دهيد. دو شاخه آن را از برق بكشيد تا از روشن شدن اتفاقي آن جلوگيري شود. آن را دور از دسترس كودكان قرار دهيد.
ارههاي برقي
- ارههاي برقي نياز به اقدامات احتياطي بيشتري دارند. لازم است فقط از يك كابل سهرشتهاي با اندازه مناسب و متصل به سه شاخه و پريز سه راهه نصب شده ثابت استفاده شود. وجود يك رله در مسير برقرساني ميتواند از اتفاقات ناگوار جلوگيري كند.
- خاك محوطه كاري بايد نسبتا خشك باشد. از كار كردن در محيطهاي پوشيده از شاخ و برگ مرطوب و زمين نمدار خودداري كنيد.
كابل را دور از محل كار قرار دهيد تا دست و پاي شما را نگيرد و يا ندانسته باعث برش آن نشويد. قبل از وصل كردن كابل به برق مطمئن شويد كه دستگاه خاموش است. هميشه قبل از انجام تنظيمات بر روي دستگاه و يا موقعي كه با آن كار نميكنيد آن را از برق بكشيد.