مقدمه: متانول که با نام‌های الکل چوب و متیل الکل هم شناخته می‌شود، مایعی بی‌رنگ با بوی کمی مطبوع است. این ماده شیمیایی کاملا در آب حل می‌شود و به آسانی در آب و خاک قابل تجزیه است. بخار متانول کمی از هوا سنگین‌تر است و می‌تواند در مسافت کوتاه به سمت منبع احتراق حرکت کرده و باعث اشتعال و برگشت شعله به مبدا خود شود.
انباشتگی بخار متانول در فضاهای بسته و البته احتراق آنها می‌تواند سبب انفجار شود و حتی مخازن و ظروف حاوی متانول در صورت قرار گرفتن در معرض حریق یا حرارت بیش از اندازه به مدت طولانی، ممکن است منفجر شوند.
از تماس مستقیم با متانول باید پرهیز شود زیرا اگر متانول خورده یا جذب پوست شود یا بخار آن استنشاق گردد می‌تواند سبب لطمه‌هاي جبران ناپذیری به سیستم عصبی، نابینایی و حتی مرگ شود. در حالی که اگر بطور صحیح حمل و استفاده شود، یک ماده موثر و ایمن با دامنه کاربری فراوان خواهد بود.
ایمنی حریق متانول:
سازمان حمل و نقل آمریکا (DOT ) متانول را در طبقه سوم مایعات قابل اشتعال با خطر جانبی طبقه 6.1 مواد سمی دسته بندی کرده است. محلول متانول با آب تا 74% ، به عنوان قابل اشتعال دسته‌بندی شده است.
در مقایسه با بنزین، متانول ریخته شده سخت‌تر مشتعل شده و با آهنگ کمتری می‌سوزد و با شدت شعله کمتری همراه است. بخار متانول باید 4 برابر بیشتر از بخار بنزین در هوا متراکم باشند تا احتراق ایجاد شود. در حقیقت، متانول با سرعت بنزین می‌سوزد و حریق متانول فقط حریق بنزین گرما ایجاد می‌کند.
شعله‌های حریق متانول اغلب در نور خورشید ( روز ) نامریی هستند اما می‌توان با گرمای ایجاد شده یا سوختن دیگر مواد به وجود آن پی برد. استفاده از مقدار زیاد آب می‌تواند سبب دفع گرما شده و در رقیق کردن متانول تا جایی که مانند دیگرحریق ها به آسانی اطفاء شود، مثمر ثمر باشد. برای جلوگیری از ایجاد حریق، شعله‌های روباز، جرقه ها و مواد اکسید کننده را دور از متانول نگهدارید.
بیش از سه دهه است که از متانول به عنوان سوخت ماشین‌های مسابقه استفاده می‌شود زیرا خصوصیات ایمنی حریق خوبی دارد. هنگامی که ماشین‌های مسابقه‌ای که حریق در قسمت موتور خود می‌شوند، به منطقه pit (منطقه‌ای خارج از مسیر برای رسیدگی و کمک به خودروهای آسیب دیده در حال مسابقه) می‌روند، خدمه این منطقه به سادگی روی ماشین آب می‌پاشند و راننده به مسابقه بر می‌گردد. (شکل 1)
پودر خشک شیمیایی، دی اکسید کربن و کف مقاوم الکل، حریق متانول را بواسطه ممانعت از ورود اکسیژن، اطفا می‌کنند. آتش نشانان باید از ماسک کامل، دستگاه تنفسی، لباس ضد حریق، دستکش و چکمه استفاده کنند. برای حریق‌های بزرگتر که شامل یک مخزن، واگن یا تانکر حمل متانول است، به شعاع حدود 800 متر تمام منطقه را تخلیه و جداسازی کنید. همه مخازن متانول را با اسپری کردن آب، خنک نگه دارید.
حفاظت محیط:
اگر ریزش متانول اتفاق افتاد، در صورت نبود خطر، خروج آن را محدود کرده یا متوقف کنید. محیط نشت یا ریزش را دست کم تا شعاع 100 تا 300 متری جداسازی و تخلیه کنید. همه منابع احتراق را دور کنید و پشت به باد مستقر شوید. به مواد آغشته به متانول دست نزنید یا از میان آنها راه نروید. کف آتش نشانی به خاطر خاصیت جلوگیری از ایجاد بخار می‌تواند برای کاهش بخار استفاده شود. از ورود متانول به آبراهه‌ها، فاضلاب‌ها، سردابه‌های زیر زمینی یا محیط‌های بسته جلوگیری کنید. برای ریزش‌های کم ( تا حدود 210 لیتر) از خاک، ماسه، و یا دیگر مواد نسوز برای جذب متانول استفاده کنید و برای مصرف بعدی به مخازن دیگری منتقل کنید.
برای ریزش و نشتی‌های زیاد، چاه‌هایی در فاصله دورتری از محل نشت، حفر کنید و متانول را به سمت آن هدایت کنید. متانول نشت شده نباید به درون آب‌های بزرگ طبیعی مانند رودخانه و اقیانوس‌ها ریخته شود. متانول برای رهاسازی متانول در خاک، آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی، نیمه عمری فقط یک تا هفت روز دارد و با آهنگ تجزیه‌پذیری پالایش، ماندگاری آن محتمل نیست.
حفاظت شخصی در برابر متانول:
به علت آنکه متانول یک ماده شیمیایی و سمی است، برای جلوگیری از تماس با آن باید توجه و دقت لازم صورت گیرد. همیشه از استنشاق طولانی مدت یا پی در پی بخار متانول دوری کنید. متانول باید در سیستم‌های بسته یا ظروف استاندارد نگهداری شود. عوارض حاد تماس متانول می‌تواند شامل سردرد، ضعف و سستی، خواب آلودگی، تهوع، سختی تنفس، مستی، سوزش چشم، تیرگی دید، افت هوشیاری و حتی شاید مرگ باشد. مصدومان ممکن است در ابتدا بهبود یابند ولی تا 30 ساعت بعد دچار وخامت حال شوند.
در موارد تماس متانول با پوست، لباس‌های آلوده را خارج کنید. محل تماس را 15 دقیقه با آب و صابون خوب بشویید و اگر در محل تماس، سوزش ایجاد شد، مراقبت‌های پزشکی باید صورت گیرد.
اگر متانول با چشم تماس مستقیم داشت، فورا چشم را به مدت 15 دقیقه با مقدار زیادی آب ولرم، شستشو دهید. سپس فرد مصدوم را به درمانگاه برده و به یک چشم پزشک مراجعه کنید.
در صورت اشتنشاق بخار متانول، فرد را به یک محیط باز که هوای تازه دارد منتقل کنید. خفگی با بخار متانول ممکن است نیازمند تنفس مصنوعی باشد.
خوردن متانول برای جان افراد، مخاطره آمیز است. شروع علائم ممکن است 16 تا 24ساعت بعد از بلع آن، به تاخیر بیافتد اگر فرد مصدوم هوشیار بود، فورا دو لیوان آب به وی بخورانید و وی را مجبور به استفراغ کنید. هرگز مصدوم بیهوش را وادار به استفراغ ننمایید بلکه فورا وی را به یک مرکز درمانی منتقل کنید تا درمان اصولی روی وی انجام شود.
منابع در دفتر مجله موجود است.
