اینروزها شهردار تهران آنقدر پیگیر آن است که تونل توحید بر اساس وعدهای که به شهروندان تهرانی داده سر موعد و در روز عید غدیر افتتاح شود که هفتهای دوبار از این تونل بازدید میکند. یافتن او برای انجام گفت و گویی اختصاصی که به جهت مشغله بسیارش همیشه سخت بوده و حالا هم که او سخت مشغول است تا تونل توحید به بهترین شکل افتتاح شود به همین دلیل بد ندیدیم تا مصاحبه او را که در سایت تونل توحید منتشر شده بود مورد استفاده قرار دهیم.
آیا پروژهای مانند تونل توحید را از لحاظ ابعاد عملیات عمرانی و مباحث فنی و مهندسی میتوان با سازه برج میلاد مقایسه کرد؟ از نظر شما کدام یک از این طرحها را میتوان بزرگترین پروژه شهری تهران دانست؟
مقایسه اینچنینی و به این شکل از جهت مسائل فنی درست نیست، چراکه برج میلاد یک پروژه منحصر به فرد بوده و در کشور دومی ندارد. درواقع برج میلاد را فقط میتوان با سایر برجهای مخابراتی دنیا مقایسه کرد، اما تونل توحید به لحاظ سازهای یک کار تونلی محسوب شده که مورد مشابه دارد. البته با این حجم عملیاتی میتوان به یقین ادعا کرد در تاریخ فعالیت شهرداریهای کل کشور، تونل توحید از نظر هزینه صرف شده، سرعت پیشرفت کار، مسائل فنی، کیفیت طراحی، شرایط ایمنی و میزان عملیات عمرانی بینظیر بوده و بزرگترین پروژه شهری پایتخت به حساب میآید.
با توجه به مشکلات عدیدهای که ساخت تونل توحید دربرداشت، آیا شهرداری تهران باز هم در ساخت تاسیسات و سازههای زیرزمینی مثل گذشته مشتاق و مصر خواهد بود؟
در دنیا نگاه مدیران امور شهری به افزایش میزان آسایش و رفاه مردم در کلانشهرها معطوف است و یکی از شاخصههای اندازهگیری آسایش شهروندان، میزان سازههای زیرسطحی است. این تاسیسات شامل تونلهای حمل و نقلی یا همان مترو، شبکه جمعآوری فاضلاب، شبکه جمعآوری آبهای سطحی، کانالها و ... بوده و هرگاه زیرسطح یک شهر به اندازه کافی و استاندارد ساخته شده باشد، زندگی و حمل و نقل در روی سطح شهر به آسانی صورت خواهد پذیرفت. مشکل شهر تهران این است که زیر سطح آن هیچگاه ساخته نشده است، اما ما مصمم بوده و هستیم که استانداردهای روز دنیا را در مورد پایتخت اعمال کنیم. به طور مثال با احداث 350 کیلومتر شبکه جمعآوری آبهای سطحی، میزان آبگرفتگی معابر نسبت به سالهای نه چندان دور گذشته بسیار کمتر شده و در حوزه آبگیری سطح شهر، آرامش بیشتری نصیب حال شهروندان شده، ضمن اینکه ترافیک ناشی از آبگرفتگیها هم کاهش پیدا کرده است. با توضیحاتی که ارائه شد باید گفت ما هیچگاه مبحث «تونلینگ» را در شهر تهران متوقف نخواهیم کرد و با علم به مشکلات احتمالی موجود، به رسالتی که داریم فکر کرده و جهت رفاه حال تهرانیها، ناملایمات و سختیها را به جان میخریم.
برخیها معتقدند کار ساخت پروژههای مشابه اینچنینی در کشورهای اروپایی که از تجربه و تکنولوژی بالاتری در امر تونلسازی نسبت به ایران برخوردار هستند حداقل پنج تا شش سال طول میکشد و اینکه شهرداری تهران از قبل قول اتمام تونل توحید در 29 ماه را داده، نوعی به جان خریدن مشکلات و ناملایمات احتمالی است. درواقع میشد زمان بیشتری را برای افتتاح طرح در نظر گرفت تا مورد انتقادات برخیها واقع نشود اینطور نیست ؟
در خارج از کشور عمدتا احداث پروژه های اینچنینی جزو نیازهای فوری و به روز مردم نبوده و آنها از مدتها پیش فضاهای زیرسطحی ضروری و الزامآور خود را ساختهاند. بنابراین اگر امروز پروژهای در قالب تونلسازی در این قبیل کشورها صورت میپذیرد، براساس نیازهای روز شهروندان نبوده و تعیین زمان پنج الی شش ساله مشکلی برای سایر بخشها ایجاد نمیکند، اما در کشور ما بحث ساخت فضاهای زیرسطحی یک نیاز ضروری بوده و در این بخش عقبماندگی تاریخی داریم. مثلا همین پروژه توحید قرار بوده 35 سال پیش به صورت پل روگذر صورت پذیرد که به دلایل مختلف انجام نشده و امروز یک نیاز فوری به حساب میآید، ضمن اینکه پروژههای شهری هرچه سریعتر در زمان کوتاهتر به بهرهبرداری برسند، از جهت هزینه ساخت مقرون به صرفهتر بوده و راحتی شهروندان را دربرخواهد داشت. در همین پروژه تونل توحید ما مجبور شدیم بخشی از مسیر حرکت جنوب به شمال بزرگراه نواب را مسدود کنیم که هرچه زودتر پروژه خاتمه یابد. این مسیر هم سریعتر باز شده و مشکلات کمتری برای شهروندان ایجاد میشود. البته امروز مردم تهران با درک درستی که از پروژههای اینچنینی دارند، کمتر از دید انتقادی به مسئله نگاه میکنند و معدود شاکیان طرح متوجه بخشهای سیاسی است. با این حال جا دارد برای چندمین بار اعلام کنم تونل توحید صاحب رکوردهای کمنظیری در مقوله تونلسازی آن هم در دنیا بوده و اینکه مثلا در یک روز 2500 متر مکعب بتن مسلح و نه بتن معمولی در جریان پیشرفت جبهههای کاری مختلف تونل ریخته میشود، واقعا قابل توجه و تاملبرانگیز است. این در حالی است که در مقوله سدسازی که کار از شرایط بسیار سادهتری برخوردار است، حداکثر میزان بتنریزی در طول روز 1500 تا 1600 متر مکعب است.
عمده مشکلات مربوط به این پروژه چه بود؟
رفع معارضین تاسیساتی و ملکی و تجهیز کارگاهها از جمله مراحل سخت پروژه بود که زمان زیادی از ما گرفت، اما در طول طرح نیز استقرار 5200 نفر کارگر و فراهم ساختن محل استراحت برای آنان واقعا دشوار بود. این میزان جمعیت به اندازه ساکنان یک شهرک بوده و اداره کردن، اسکان دادن و رفع مایحتاج آنان کاری اساسی را میطلبید که خوشبختانه انجام شد. البته سالهای پیش مشکل تامین سیمان، آرماتور، ورود تجهیزاتی چون جتفنها به دلیل تحریم اقتصادی وجود داشت که به مرور زمان بر همه آنها غلبه کردیم.
تمرکز روی پروژه تونل توحید باعث کند شدن روند کار در سایر پروژهها نشده است ؟
شما هیچ پروژهای را در سطح شهر تهران نمیبینید که متوقف شده و یا سرعت آن کاهش یافته باشد، کما اینکه ما تونل صدر، نیایش و تونل امیرکبیر را در طول ساخت تونل توحید آغاز و پل روشندلان را نیز افتتاح کردهایم. اما قبول دارم که سرعت کار در تونل توحید بیش از سرعت پیشرفت سایر پروژههای شهری بوده و دلیل آن هم گماردن سه شیفت کارگر در جبهههای کاری مختلف پروژه تونل توحید بوده است نه کمکاری در سایر پروژههای شهری. درواقع اولویت ما در حال حاضر اتمام مراحل ساخت تونل توحید است چراکه اهمیت آن بسیار زیاد بوده و با اتصال بزرگراههای چمران و نواب به یکدیگر، مشکلات ترافیکی عدیدهای را از روی دوش تهران برمیدارد
حسن بیادی
شاید یکی از بزرگترین افتخاراتی که تونل توحید به ما هدیه کرد ارتقای مهندسی ایرانی بود چرا که این تونل موجب شد تا هنر مهندسی ایرانی در زمینه تونل سازی شهری افزایش یابد و مهندسان به این باور برسند که علی رغم اینکه تا کنون ساخت چنین تونلی با این حجم کاری و با این تکنیک در ایران صورت نگرفته بود میتوانند اینچنین پروژههای عظیمی را به سرانجام برسانند. از طرف دیگر در کنار اینکه تونل توحید در ابعاد کیفیت و سرعت به عنوان یکی از یادگاریهای بزرگ مدیریت شهری در تاریخ باقی خواهد ماند موجب میشود تا سرعت خودروها افزایش یابد و با کاهش ترافیک، مصرف سوخت نیز کمتر شده و آلودگیهای زیست محیطی کاهش یابد.
مهدی چمران
در مورد پروژه تونل توحید همین کافی است که بدانیم این پروژه یکی از پروژههای بینظیر، ارزنده، پیچیده و مشکل شهری است که با موفقیت انجام شده و امیدواریم در آینده نیز بدون مشکل انجام شود. باید بپذیریم که پروژه تونل توحید یکی از پروژههای بزرگ شهر تهران و کشور محسوب میشود که در شورای دوم و کمیسیون ماده 5 طرح و تصویب شد و اجرای آن به شورای سوم کشیده شد. این در حالی است که بحثهای بسیاری درخصوص این پروژه مطرح بود، از جمله عدهای تصور می کردند این تونل دو طبقه شود و یا از پلهای مقطعی استفاده شود كه بعد ازبررسی گزینههای مختلف، بهترین گزینه که احداث تونل بود، انتخاب و تصویب شد. در این شرایط باید از تونل توحید به عنوان یکی از سختترین و پیچیدهترین پروژه های شهری یاد کرد چرا که حفاریهای این تونل به جهت گذر از زیر دو خط مترو باید در عمق 35 متری صورت میگرفت. با این حال باید به این نکته هم توجه کرد که برای حل ترافیک این منطقه باید به تقاطعها هم رسیدگی شود، یعنی بزرگراه یادگار امام ادامه یابد و خطوط مترویی که از آیت الله سعیدی به سمت جنوب، آذری و شوش می رود کامل شود تا از وخامت ترافیک تهران کاسته شود.
علیرضا دبیر
برای صحبتکردن در مورد تونل توحید باید نکات مختلفی را مدنظر قرار داد. ساخت تونل توحید وجهه مهندسان ایرانی را به خوبی ثابت کرد و میتوان ار آن به عنوان سرآغاز رویکردی جدید در عرصه اتوبان سازی و احداث تونل در تهران یاد کرد. این در شرایطی است که ساخت تونل توحید از بینظیرترین پروژههای تاریخ شهری است چرا که با وجود صرف 13 ماه از مدت زمان اجرای آن برای رفع معارضان بر اساس زمانبندی افتتاح شد و این یك رقم قابل توجه است. از طرف دیگر تونل توحید در یکی از پرتردد ترین و پر ترافیک ترین نقاط تهران احداث شده است و حل معضل ترافیک این منطقه از تاثیرات عمدهای است که این پروژه در تهران خواهد داشت. همچنین با ساخت تونل توحید، روند استفاده از زیر سطح شهر تهران تغییر می کند و میتوان بهتر از فضاهای زیر زمینی استفاده کرد.
معصومه آباد
در یک کلام باید گفت که تونل توحید بیشک شاهکار قرن است چرا که پیشرفت پروژه نسبت به بودجه مصرفی و نیروی انسانی، بسیار ایده آل بوده و چه از نظر ابعاد و چه از دیدگاه، نسبت به تمام طرح های عمرانی تهران بی نظیر است. در این بین نباید فراموش کرد که رویکرد مثبت شهرداری تهران برای این پروژه هم یکی از مهمترین دلایل به ثمر رسیدن تونل توحید بود و به همین دلیل شورا هم سعی خواهد کرد تا نتیجه کار بهترین باشد.
معصومه ابتکار
شورای شهر به این دلیل در شهرها ایجاد شد تا دیدگاهی نظارتی بر روی تمام فعالیتهای شهرداری داشته باشد. این وظیفه ذاتی شوراست که ما به عنوان نمایندگان مردم سعی کردیم آنطور که باید و شاید آن را به نحو احسن انجام دهیم. حال، این رویکرد دقیقاً در مورد تونل توحید هم وجود دارد با این تفاوت که شورای شهر با حفظ دیدگاه نظارتی حمایت همه جانبه از پروژه تونل توحید دارد.
محمد علی نجفی
تونل توحید یکی از بزرگترین و موثرترین پروژه هایی است که در طول تاریخ شکل گیری شهر تهران به اجرا در آمده که در حجمی بسیار وسیع و در مدت نسبتا کوتاه به اجرا رسیده است و بعد از افتتاح شهروندان تهرانی هم این موضوع را تصدیق خواهند کرد و از نتایج آن به خوبی بهره مند خواهند شد. این تونل این امیدواری را ایجاد میکند که شهرداری با این همت بزرگی که از خود به نمایش گذاشته پروژههای از این نوع را به تعداد بیشتری به مرحله طراحی و اجرا برساند. چرا که تهران شهری است که نیاز بسیار جدی به کارهای بزرگ دارد و علاوه بر این به دل و جرات زیاد برای کارهای بزرگتر از این نیاز دارد. در این بین با وجود برخی اختلاف سلایقی که در مورد تونل توحید وجود داشت میتوان گفت شورا همیشه در مورد این پروژه موید بوده و کمک کرده است.
احمد مسجد جامعی
شاید یکی از مهمترین اتفاقاتی که با افتتاح تونل توحید میافتد افزایش اوقات فراغت شهروندان و ایجاد آرامش برای آنان باشد. چرا که در وضعیت ترافیکی نامطلوب فعلی، هرگونه آرامشی که درفضای فکری و روحی شهروندان ایجاد شود و صرفهجویی در وقت آنان را به همراه داشته باشد، کمک بزرگی است که با افتتاح پروژههای عمرانی مانند تونل توحید میسر خواهد بود. باید بپذیریم که ترافیک تاثیر نامطلوبی بر روحیه شهروندان دارد و معطل شدنهای طولانی و ممتد در گره کور رفت و آمد شهری، تبدیل به معضل آزار دهندهای شده است که سبب خستگی، عصبانیت و افسردگی درافراد میشود.
احمد دنیا مالی، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران، اکنون ماههاست که دفتر کارش را به کارگاه مدیریت پروژه توحید منتقل کرده تا به عنوان مدیر پروژه در جریان کم و کیف ساخت بزرگترین پروژه تاریخ مدیریتی پایتخت قرار گیرد. او حالا که در مقام مصاحبه شونده در مقابل ما قرار گرفته، خیالش راحت است که رسالتی که بر دوش داشته است به درستی انجام داده و منتظر است تا در آیندهای نه چندان دور ثمره کارش را با کاهش ترافیک در محدوده مرکزی شهر ببیند. حالا او میتواند بهتر از هر کس دیگری درباره تونلی صحبت کند که شب و روز کار در آن باعث خواهد شد نام احمد دنیامالی به عنوان مدیر پروژه در تاریخ ثبت شود. از او به عنوان اولین سوال درباره توحید و ریز و درشتش پرسیدیم.
تونل توحید که اکنون مهمترین پروژه مدیریت شهری در ایران است و تا کنون هیچ پروژهای مشابه آن وجود نداشته، به طول دو هزار و 136 متر بدون احتساب ورودی های شمالی و جنوبی و سه هزار و پنج متر با احتساب این ورودیها از اتوبان چمران آغاز و به بزرگراه نواب ختم میشود. این پروژه که از خرداد ماه سال 86 آغاز شد به منظور کاهش ترافیک نقاط مرکزی شهر تهران از جمله میدان توحید، خیابان آزادی و میدان جمهوری، ساخته شد و میتواند علاوه بر کاهش بار ترافیکی این محدوده و همچنین خیابانهای اطراف بخش عمدهای از مصرف سوخت اتومبیل شهروندان تهرانی را کاهش دهد و در کاهش آلودگی هوای پایتخت نیز نقش مهمی را ایفا کند. این تونل که در دو رشته سه باندی احداث شده است، از شمال خیابان باقرخان در بزرگراه شهید چمران آغاز شده و تا بعد از خیابان آذربایجان در جنوب میدان جمهوی ادامه مییابد. این تونل توحید یکی از شاهکارهای مهندسی است که تماماً توسط مهندسین ایرانی ساخته شده است. این باعث افتخار است که تونل توحید به عنوان یک پروژه عظیم تماماً ایرانی که در تاریخ مهندسی شهری ایران بی سابقه است، توسط برجستهترین مهندسان روز دنیا تایید شده است. از طرف دیگر تونل توحید تنها منحصر به تاثیر در کاهش ترافیک محدوده مرکزی شهر نیست. این تونل میتواند نقش موثری در کاهش ترافیک دیگر محورهای ترافیکی تهران داشته باشد. در مطالعاتی که برای تونل توحید صورت گرفته کاملاً مشخص شده است که تونل توحید میتواند تاثیرات بسیار مثبتی روی کاهش بار ترافیکی اتوبانهای مختلف پایتخت داشته باشد و همچنین برای شهروندانی که به فرودگاه امام خمینی و بهشت زهرا (س) هم میروند سرویسدهی مطلوبی داشته باشد. از طرف دیگر افتتاح این تونل میتواند تاثیر منحصر به فردی در کاهش ترافیک اتوبان چمران داشته باشد و در نهایت با فعالیتهایی که در بخش معاونت حمل و نقل و ترافیک تهران صورت گرفته میتواند در راستای عبور و مرور وسایل حمل و نقل عمومی هم بسیار موثر واقع شود.
ضرورت احداث این تونل چه بود؟
هم اکنون در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا به این نتیجه رسیدهاند که ساخت تونل یکی از بهترینراهها برای توسعه عمران یک شهر است. این یک اصل پذیرفته است که تونل از جهات بسیاری بهتر از ساخت پل است. یکی از آنها حفظ محیط زیست و سیمای بصری شهر است. بیشک در تهران آلوده امروز، مدیریت شهری هر چقدر به دنبال گسترش موقعیتهای زیرزمینی باشد میتواند نقش به سزایی را در کاهش آلودگی پایتخت داشته باشد. از طرف دیگر همانطور که قبلاً هم گفتم در مطالعات اولیه که مربوط به سالها پیش است، قرار بود در این مسیر پل احداث شود، اما به دلیل اعتراض گسترده کسبه، ملاحظات زیستمحیطی و معارضین متعدد و زمان طولانی برای رفع آنها، تصمیم گرفته شد در این مسیر تونل ساخته شود. احداث پل فقط مشکل تقاطعها را رفع میکند و امکان استفاده از فضای سطح خیابان فراهم نميشد، اما در مورد گزینه تونل، این امکان فراهم بود که از فضای سطح خیابان به عنوان کندگذر و راستگرد استفاده کرد. همچنين از آنجایی که پروژه به صورت طرح و اجرا انجام میشود، این امکان فراهم بود تا مطالعات مربوط به تونل در زمان اجرا تکمیل شود.
دستاوردهای این تونل چیست؟
بزرگترین دستاورد احداث تونل توحید، خودباوری در زمینه احداث تونلهای شهری با کیفیت بالا و در زمان کم است و این تونل آغازگر فرایند اجرای پروژههای شهری زیر سطحی در کل کشور است.
تونلی مشابه این تونل در کشورهای توسعه یافته در چه مدتی افتتاح میشود؟
بر اساس برنامهریزیهای انجام شده احداث تونلی با مشخصات فوق در کشورهای توسعهیافته نیز از سرعتی بیشتر از تونل توحید داشته است ضمن اینکه تونل توحید آخرین روزهای عملیات را میگذراند. فکر میکنید این تونل بتواند تاثیری در عملیات اجرایی تونلهای دیگر داشته باشد؟
تونل توحید خودباوری را در میان مهندسان جوان ایرانی ایجاد کرد. این امر میتواند نشان از آن داشته باشد که از این به بعد پروژههای مختلفی در حوزه تونل سازی شهری در ایران و تهران صورت گیرد. حالا با افتتاح تونل توحید و با توجه به اینکه میانگین اجرایی این تونل از سطح بسیار قابل قبولی برخوردار بوده است میتوان از آن به عنوان یک شاخص استفاده کرد که بعد از آن سرعت احداث تونلها با روند کاری تونل توحید ارزیابی شده و احداث آنها با سرعتهای بالای عملیاتی انجام شود.
قبول دارید که شهروندان محدوده توحید در جریان ساخت آن با مشکلات متعددی روبرو شدند ؟
بله. این را قبول دارم و از شهروندان این محدوده حالا که روزهای پایانی عملیات عمرانی تونل توحید است به خاطر تمام این مشکلات عذر خواهی میکنم. اما باید یک نکته را هم در نظر بگیریم. به ثمر رسیدن هر پروژه شهری که میتواند برای بخش عمدهای از شهروندان تهرانی موثر باشد بیشک برای قشر محدودی از شهروندان هم مشکلاتی را به بار میآورد. با این حال باید به این نکته هم اشاره کرد که تونل توحید با کمترین تاثیر بر زندگی شهروندان محدوده طرح، احداث شده است اما باید با این حال و پس از افتتاح تونل، شیرینی استفاده از تونل توحید و کاهش بار ترافیکی منطقه و تسهیل رفت و آمد ساکنین مشکلات زمان اجرا را فراموش کنند.
حالا که تونل توحید دیگر ساخته شده و آماده است تا شهروندان تهرانی را از دل خود عبور دهد و دغدغه ترافیک، چهارراه، چراغ راهنمایی و هزار و یک موضوع دیگر را از آنها بگیرد خیال همه مسوولان شهرداری تهران راحت شده که تونلی ساختند در حد و اندازه تونلهایی که در جهان ساخته میشود. بسیاری از آنهایی که آمدند و از تونل توحید بازدید کردند به این نکته اذعان داشتند که تونل یک تونل در حد و اندازه تونلهای معروف جهان است.
تونل مشهور مانش
تونل 5/50 كیلومتری مانش كه از زیر بستر دریای مانش میگذرد، شهر كنت انگلستان را به كاله فرانسه متصل میكند. به عقیده انجمن مهندسان عمران آمریكا، مانش یكی از عجایب هفتگانه دنیای مدرن است. پس از پایان تمام مراحل ساخت تونل، فرانسوا میتران (رئیسجمهور وقت فرانسه) و الیزابت ملكه انگلستان در تاریخ 6 می1994 در كاله فرانسه تونل را رسماً افتتاح كردند. ملكه انگلستان از ایستگاه واترلو لندن و فرانسوا میتران از ایستگاهی در لیل به سوی كاله به حركت درآمدند. این دو قطار با قطع سیستم كنترل رایانهای تونل در یك لحظه به كالائیس رسیدند و رودرروی یكدیگر قرار گرفتند. پس از انجام مراسم افتتاح در كالائیس، میتران و ملكه الیزابت دوباره از طریق تونل به خاك انگلستان رفتند تا مراسم مشابهی را در آنجا برگزار كنند.
تونل برفی نروژ
تونل برفی نروژ با طول ۵/۲۴ كیلومتر یكی از طولانیترین تونلهای جهان بهشمار میآید كه از نظر امنیتی نیز در دنیا منحصربه فرد است. پادشاه نروژ و اطرافیانش اولین كسانی بودند كه از این جاده تونلی در تاریخ 27 نوامبر سال 2000 عبور كردند. روز افتتاح این تونل در صنعت تونلسازی دنیا نقطه عطفی به شمار میآید چرا كه در این روز طولانیترین جاده تونلی دنیا بین لاردال و آئورلند كشیده شد.
تونل لینك جنوبی استكهلم
با بهرهبرداری از تونل 4 كیلومتری لینك جنوبی استكهلم، دو مركز پرترافیك این شهر به یكدیگر متصل شد. به این ترتیب در 24 ساعت حدود 60 هزار خودرو از این تونل عبور میكنند و بار ترافیكی منطقه به شدت كاهش یافته است. در 17 اكتبر 2004 دو مسابقه دو و اسكیت در كنار این تونل برای عموم برگزار شد تا مقدمهای برای مراسم افتتاح روز 24 اكتبر باشد.
تونل بزرگ مادرید
مادرید پایتخت اسپانیا یكی از شلوغترین و پرترافیكترین شهرهای دنیاست. مسئولان شهری مادرید برای حل ترافیك این شهر اقدام به ساخت تونلی پیرامون آن نمودهاند.57 كیلومتر از این تونل 100 كیلومتری در سال 2006 به زیر ترافیك رفت و بناست مابقی آن تا سال 2020 كه سال میزبانی مادرید برای المپیك است، افتتاح شود. این 57 كیلومتر در طول 4 سال ساخته شده است.
تونل فرودگاه دبی
فرودگاه دبی یكی از بزرگترین و پرترافیكترین فرودگاههای جهان محسوب میشود كه بهدلیل مساحت بسیار زیاد بخش بزرگی از شهر را به اشغال خود درآورده است. مسئولان شهری دبی برای فرار از این حجم ترافیك، تونلی را زیر این فرودگاه احداث كردند.كار ساخت تونل در سال 2005 به پایان رسید و در ماه می بهرهبرداری از آن آغاز شد. طول 1/5 كیلومتری این تونل بار ترافیكی را با كاهش چشمگیری مواجه كرد.با وجود شباهتها و ویژگیهای یكسانی كه این تونلها با تونل توحید دارند، باید اذعان كرد سرعت احداث تونل توحید همچنان ویژگی منحصر به فرد آن نسبت به سایر تونلهای مهم جهان است.
خیلی از آنهایی که در طول عملیات ساخت تونل توحید از بزرگترین پروژه تاریخ مدیریت شهری کشور بازدید کردند آن را در حد و اندازه تونلهایی دانستند که امروزه در دنیا ساخته میشود. بسیاری از مهندسان، سیاستمداران و آنهایی که میتوانند سروکاری با این تونل داشته باشند به محض حضور در تونل توحید همگی یک جمله را به زبان آوردند. آن هم اینکه "واقعاً پروژه عظیمی است". پروفسور واگنر نایب رییس انجمن بین المللی تونل یکی از ده چهره برتر تونل سازی دنیا فردی که از 2004 میلادی در این سمت است و در رشته علوم تكنولوژی زمین به درجه دكترا نایل آمده و مبتكر روش اتریشی حفر تونل است. عضو انجمنها و مراكز علمی تخصصی متعددی است كه از آن جمله میتوان به انجمن مهندسی عمران آمریكا، انجمن امور خاك آلمان، انجمن مهندسی و معماری اتریش، عضو فعال كارگروه 17انجمن بینالمللی تونل كه مربوط به تونلهای طویل در عمق بسیار زیاد است، میباشد. همچنین از سال 2000 تا 2003 در كمیته سازههای تونلی و زیرزمینی واشنگتن فعالیت داشته و عضو هیات مدیره كنگره جهانی تونل در وین هم بوده است.پروفسور 68ساله اسلوونیایی كه مشاور تونلهای بزرگراه شهیدصدر- نیایش بوده، چندبار از تونلتوحید بازدید كرده و به همین دلیل او را به گفتوگوی اختصاصی با پایگاه اطلاعرسانی تونلتوحید دعوت كردیم. متنی كه در ادامه میخوانید ماحصل این گفتوشنود تخصصی است كه از نظرتان میگذرد. او ایران نیست و به همین جهت مجبور شدیم از طریق دنیای مجازی با او گفت و گو کنیم. او تونل توحید را در زمره تونلهای پیشرو و برتر شهری دنیا دانست و عبور مهندسین ایرانی از این چالش را تبریك گفت.
از او درباره مقایسهای بین تونل توحید با آنچه در جهان اتفاق میافتد پرسیدیم و در جواب گفت که به دلیل واقع شدن این منطقه در قلب شهر تهران، تونل توحید دارای جایگاهی استراتژیک و مهم است و به حق میتوان گفت که این سازه موجب خلاصی شهروندان از فشار ترافیک فشرده در پایتخت ایران خواهد شد. او ادامه داد که وقتی درصدد مقایسه تونل توحید با تونلهای مشابه در مناطق شهری اروپا مثل پاریس، مادرید و وین برمیآییم، میتوانیم مدعی شویم که تونل توحید در زمره تونلهای زیرزمینی پیشرو و برتر شهری دنیاست و به راستی میتوان آن را نقطه عطفی در تاریخ تونلسازی مدرن به حساب آورد. او همچنین درباره سازه تونل گفت که از نظر فنی سازه تونل طوری طراحی شده است که بسیار ایمن است. از نظر مهندسی به لحاظ برخورداری تونل از سیستم تهویه مناسب، دارا بودن سه لاین مجزا و یک لاین اورژانس، ازهر جهت شرایط ایمن و آسانی برای استفادهکنندگان تونل از شمال به جنوب و از جنوب به شمال فراهم آورده است.
در سوالی دیگر از او درباره این موضوع سوال کردیم که تونل توحید به عنوان پروژهای که تماماً توسط ایرانیان ساخته شده آیا در حد و اندازههای جهانی هست یا نه و واگنر در جواب با اشاره به اینکه مدیریت فنی تونل توحید پیچیدگیهای بسیاری به جهت مهندسی تونل و از طرف دیگر نوع مهندسی ژئوتکنیکی دارد گفت که مدیران تونلسازی باید در شناخت رفتار زمین در هنگام حفاری و حائلگذاری به ویژه در خاکهای سست در محیط شهری تبحر داشته باشند. احداث تونل توحید برای مهندسان ایرانی یک چالش به حساب میآمد اما آنها بالاخره توانستند با اتکا به دانش فنی و ظرفیتهای مهندسی متخصصان خود ، بر آن چالش فائق آیند.
اشاره او به سست بودن خاک باعث شد تا از او بپرسیم که با توجه به این شرایط خاک ایمنی تونل و سیستم به کار گرفته شده برای نگهداری سازه را مناسب میداند یا نه و او در پاسخ به این سوال گفت باید بگویم ساخت تونل توحید تحت اصول پذیرفته شده کنوانسیون روشهای تونلسازی ساخته شده و مورد تایید انجمن بینالمللی تونلسازی (ITA) است. با در نظر گرفتن این ملاحظات، تونل توحید هم در مرحله ساخت و هم به هنگام بهرهبرداری امن و ایمن است.
از او خواستیم تا اظهار نظر خود را درباره سرعت احداث تونل توحید بگوید. واگنر در پاسخ به این سوال گفت که از آنجایی که هر تونل در تحت شرایط خاص خود از لحاظ ژئومتری، ژئولوژی و ژئومکانیک ساخته میشود، باید آنها را نسبت به وضعیتی که در منطقه احداث دارند، سنجید. البته در طی چندین دهه تاریخ طولانی تونلسازی، رکوردهای متعددی به ثبت رسیده است و پس از پایان ساخت هر تونل رکورد زمانی آن به ثبت میرسد که موسوم به
record tunnels است، اما در یک نگاه کلی میتوان گفت تونل توحید یکی از رکوردداران مبحث تونلسازی در دنیا خواهد بود.
او در مورد این سوال که نقش تونل توحید در بهبود وضعیت ترددهای درون شهری و روان شدن حرکت شریانهای شهری را چطور ارزیابی میکنید گفت استفاده از حلقههای جادهای شهری راه حل مناسبی برای خلاصی از شرایط ناهنجار و فشار ترافیکی است، به ویژه در مکانهایی که بتوان خط ارتباطی بین مبداء و مقصد احداث کرد. اما تصمیم بر سر اینکه در یک منطقه شهری تونل یا پل احداث شود، به شرایط خاص پروژه بستگی دارد. پلهای درون شهری سازههای سنگین، پرسروصدا و آلاینده محیط زیست هستند در صورتی که تونلها دید برونی ندارند و در دید نیستند. اصولا سرمایهگذاری در تونل و سرمایهگذاری در پل با هم قابل قیاس نيست. احداث تونل هرگز صرف هزینه به حساب نمیآید بلکه همیشه سرمایهگذاری برگشتپذیر تعبیر میشود. در مورد تونل توحید، هیچ مزیت یا برتری در احداث یک پل به جای تونل متصور نیست، همانگونه که در شهرهای دیگر میتوان دید، یک پل ممکن است اراضی و محیط زیست با ارزش شهری را نابود کند اما تونل چنین معایبی ندارد.
در جریان ساخت تونل بسیاری از مدیران و مسوولان کشور از این پروژه بازدید کردند و در نهایت در دفترچه یادبود این تونل دستنوشتهای به یادگار نگاشتند. آنچه میخوانید دستنوشته بعضی از این مسوولان است.
غلامحسین بلندیان؛ معاون برنامهریزی و توسعه مدیریت سازمان بازرسی كل كشور
اطلاعات موجود از تونل توحید حاکی از این بود که پروژه از چه حجم و عملیات دشواری برخوردار است لکن آنچه ما را در بازدید از این پروژه عظیم شهری به عمق واقعیات رساند، استعداد، پشتکار، خلاقیت و توانایی مهندسان و متخصصان پروژه و خیل عظیم کارگرانی است که در حال کار هستند. این پروژه گوشهای از توانمندی غیورمردان شهرداری تهران است که قدرت و توان جمهوری اسلامی ایران را در كارهای عمرانی به نمایش گذاشتهاند و امیدوارم بهره برداری قریب الوقوع از تونل توحید برای ملت ایران و مردم شهر تهران مبارک باشد. جا دارد به سهم خود از تمام دستاندرکاران پروژه تشکر کرده و توفیق همگان را از خداوند منان خواستارم.
هاشمیطبا؛ رئیس اسبق سازمان تربیت بدنی
هنگامی که اعداد و ارقام پروژه مانند حجم خاکبرداریها، فولاد و بتن مصرفی به صورت انتزاعی گفته میشود، تصور عظمت کار مبهم است و اعداد، مبین واقعیت امر نخواهند بود. فقط هنگامی که کار در زیرزمین و تلاش حدود 3500 انسان تلاشگر دیده میشود، میتوان به توان مدیریتی، خلاقیت مهندسین و تلاش کارگران آگاه شد. انجام یک کار بزرگ در مدت زمان کوتاه و مناسب، خود به خود ناشی از دقت نظر و مدیریت متولیان پروژه است. این تلاش و کوشش و راهبری درست طرح را به جناب آقای دکتر قالیباف، شهردار رزمنده، پرتلاش و خوشفکر تبریک گفته، از خداوند متعال بهروزی و توفیق تمام تلاشگران عرصه سازندگی در خدمت به انقلاب اسلامی را مسئلت دارم.
علی رازینی، معاون حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه
در بازدید از تونل شهری توحید، شاهد هنرآفرینی، ابتکار و طراحی مهندسان و کارگران شریف ایران بودم. واقعا جای بسی شکر و سپاس به درگاه خداوند متعال است که ملت ما را از این همه نعمت استعدادهای درخشان، همتهای بلند، هوش سرشار، ذوق، ابتکار و خلاقیت بهرهمند کرد. انجام پروژههایی مانند تونل رسالت و تونل توحید برای شهر تهران باعث سرافرازی، غرور و افتخار است و امید میرود شاهد موفقیتهای بیشتر و گامهای بزرگتری در مسیر توسعه و پیشرفت باشیم. اینجانب نیز به عنوان یک شهروند و به عنوان یک کارگزار این نظام مقدس، از زحمات و خدمات همه مهندسان، کارگران و دستاندرکاران این طرح عظیم در معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران و مجریان آن صمیمانه سپاسگزاری و قدردانی میکنم.
علی عبدالعلیزاده، وزیر اسبق مسکن و شهرسازی
خداوند را سپاسگزارم که توفیق بازدید از چنین طرح عظیمی را به من و دوستان ارجمندم عنایت فرمود. اجرای این طرح مهم شهری افزون بر آسایشی که برای شهروندان دربر خواهد داشت، تجربه به یادماندنی برای جامعه مهندسی کشور به حساب میآید. پیش از این اجرای طرحهایی در ابعاد این چنینی برای کشور متصور نبود، اما امروز به مدد پیشرفت علوم مهندسی و تخصص کارشناسان امر میتوان امیدوار بود پروژههای بزرگ به داد ترافیک پایتخت برسند. نظم کارگاهها و سرعت پیشرفت پروژه بیانگر مدیریت خوبی است که بر طرح حاکم است. از خداوند یکتا برای شهردار محترم تهران، معاونان، همکاران وی و تیم اجرایی طرح آرزوی توفیق روزافزون داشته و امیدوارم پروژههای مشابه در سایر نقاط کشور نیز اجرایی شود.
محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام
تونل توحید یکی از افتخارات نظام مهندسی کشور است. در این بنای بزرگ افتخارآمیز شهری ضمن ایجاد رفاه بیشتر برای مردم، تلاش شده زوایا و جنبههای فرهنگی و ارزشی در معماری آن لحاظ شود. به این منظور باید از شهرداری تهران و کلیه زحمتکشانی که پروژه تونل توحید با اراده و زحمات شبانهروزی آنان به روزهای پایانیاش نزدیک شده، تشکر کرد. امیدوارم تا مسئولان کشور از صنعت تونلسازی در نقاطی که نیاز به احداث این سازه راهگشا و عامالمنفعه احساس میشود، بیشتر حمایت کنند تا این فعالیت اقتصادی و اجتماعی که از دوران دفاع مقدس وارد ایران شده، با تجارب به جا مانده از ادوار گذشته ترکیب و به عنوان یک الگوی جدید در تونلسازی به جهانیان عرضه شود. به گفته وی تونل توحید یکی از این نوع پروژهها محسوب میشود.
سید جعفر تشکری هاشمی را اگر هیچ کسی در تهران نشناسد حداقل دستاوردهایش در پایتخت را خوب میشناسند. طرح اتوبوسهای تندرو به عنوان شاخصترین فعالیتی که او به دستور محمدباقر قالیباف در تهران اجرایی کرد را امروز کمتر پایتخت نشینی است که نشناسد . حالا او هم مثل بسیاری از مدیران شهرداری به دنبال آن است که هر چه سریعتر شاهد افتتاح تونل توحید باشد تا با استفاده از آن بخشی از مشکلات ترافیک پایتخت حل شود. به همین دلیل با او گفت و گوی کوتاهی را انجام دادیم تا نظرش را درباره این تونل جویا شویم.
معاون حملونقل و ترافیك شهرداری تهران با اشاره به تاثیرات ترافیكی تونل توحید گفت: مطالعات انجام شده نشان میدهد پس از بهرهبرداری از تونل توحید، كل زمان سفر در شبكه معابر تونل ۱۶ درصدكاهش یافته و ۲۷ درصد ازمعابری كه عملكرد كند و بحرانی دارند، پس از بهرهبرداری از این پروژه دارای وضعیت تردد مناسب و مطلوب خواهند شد.
به نظر شما تونل توحید تاثیری در ترافیک دارد؟
بدون شک از آنجایی که این تونل درحاشیه غربی مركز شهر تهران و در محل تلاقی چهار منطقه تهران قرار گرفته است و ارتباط مستقیم و بدون تداخل بین بزرگراه شهید چمران در شمال و بزرگراه شهید نواب صفوی در جنوب را برقرار مینماید باعث سهولت تردد و استفاده بیشتر وسایل نقلیه از این محور خواهد شد. چرا که با توجه به ایجاد مسیر بزرگراهی پیوسته، وسایل نقلیه میتوانند بدون توقف دراین محور حركت كنند و بر این اساس با وجود افزایش تعداد وسایل نقلیه عمومی از محور مذكور، زمان تاخیر در تقاطعهای محدوده مورد مطالعه به نحو چشمگیری كاهش خواهد یافت كه این كاهش زمان تاخیر، افزایش سرعتی به میزان ۱۷ كیلومتر در ساعت را در محدودهای كه از پر ترددترین بزرگراههای درونشهری تهران به شمار میآید، به دنبال خواهد داشت.
خیلیها میگویند این تونل ترافیک نقاط دیگر تهران را هم کاهش میدهد شما با این گفته موافقید؟
حتماً همینطور است. علاوه بر دو بزرگراه شهید چمران و شهید نواب صفوی، در محورهای مجاور این دو بزرگراه نیز میتوانیم شاهد كاهش حجم وسایل نقلیه و در نتیجه كاهش بار ترافیك باشیم. علاوه بر این با اجرای تونل توحید، تردد در محورهای موازی این مسیر از جمله بزرگراهها و خیابانهای محمدعلی جناح، آیتا... سعیدی و كارگر تسهیل میشود. باید توجه داشت كه تاثیر ترافیكی احداث پروژههای كلان مانند تونل توحید در سطح شهر تهران سبب خواهد شد مجموع زمانهای تاخیر در شبكه در ساعت اوج ترافیك صبح حدود ۲۳ درصد كاهش یابد، به صورتی كه با فرض متوسط ضریب سرنشین همسنگ هر سواری ۵/۱ نفر، اعمال ضریب ۱۰ ساعت در هر روز و در نظر گرفتن ۳۰۰ روزكاری در هر سال، میزان صرفهجویی ناشی از عدم اتلاف وقت شهروندانی كه دراین مسیر تردد مینمایند، بیش از ۲۰ میلیون ساعت در سال خواهد بود. علاوه بر این با وجود افزایش تعداد وسایل نقلیه عبوری از این محور، زمان تاخیر در تقاطعهای محدوده در مقایسه با وضع پیشین ۲۷ درصد كاهش پیدا میكند. كاهش تاخیر در تقاطعها باعث میشود در محدوده مذكور سرعت از ۷/۲۳ كیلومتر بر ساعت به ۱/۴۱ كیلومتر بر ساعت افزایش یابد و در نتیجه سرعت به میزان ۱۷ كیلومتر در ساعت و به عبارتی ۷۳ درصد در محدودهای كه جزو شلوغترین و پرترددترین محدودههای شهر تهران است افزایش مییابد.
اما بعضیها میگویند که افتتاح این تونل تاثیری در ترافیک ندارد.
مقایسه حجم همسنگ سواری در معابر محدوده مذكور نشان میدهد به دلیل ایجاد ارتباط بزرگراهی شمالی جنوبی، وسایل نقلیه ترجیح میدهند به جای معابر جمع و پخش كننده و شریانی بالای تونل، از داخل تونل تردد نمایند. نتایج حاصل از مطالعات انجام شده نیز رویه این موضوع است كه پس از بهرهبرداری از تونل توحید، كل زمان سفر در شبكه معابر تونل به میزان ۱۶ درصدكاهش یافته و همچنین ۲۷ درصد ازمعابری كه دارای عملكرد كند و بحرانی در قبل از احداث تونل فوق بودهاند، پس از بهرهبرداری از آن دارای وضعیت تردد مناسب و مطلوب خواهند شد.
ترافیک منهای 41 درصد
میگویند که با افتتاح تونل توحید سرعت تردد خودردها 73 درصد افزایش پیدا میکند. این یعنی مسیر 45 دقیقهای میدان توحید تا میدان جمهوری میشود چیزی کمتر از 10 دقیقه. باز هم میگویند که با افتتاح این تونل که بزرگترین تونل خاورمیانه و بزرگترین پروژه های شهری در سی سال گذشته كشور است باید این انتظار را داشته باشیم که سرعت جابه جایی وسایل نقلیه بیش از 23 درصد بیشتر از گذشته شود حدود 41 درصد از بار ترافیکی این منطقه کاهش پیدا کند.
کاهش مشکلات فرهنگی
یک استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفته است که با تسهیل ترافیک محدوده تونل توحید که مشکلات فرهنگی هم كاهش مییابند. هوشنگ عباس زاده گفته توقف کمتر شهروندان پشت چراغهای قرمز و کاهش بار ترافیک بهویژه برای ساکنان آن محدوده، موجب آسایش شهروندان شده و کمترشدن مشکلات فرهنگی ناشی از این معضل را بهدنبال دارد. او ادامه داده که ایجاد آسایش فکری برای شهروندان کار بزرگی است و با حل مشکلات ترافیکی محدوده تونل توحید، بستر رشد فرهنگی اجتماعی آن محدوده نیز هر چه بیشتر فراهم میشود.
بتن سرد، نورپردازی گرم
نمای بیرونی تونل توحید اگر چه به نسبت سازه زیرزمینی تونل حجم كمی را به خود اختصاص داده است، اما به جذابیت های بصری این پروژه عظیم می افزاید. كار ساخت نمای بیرونی این پروژه توسط سازمان زیباسازی انجام شده است. برای نمای بیرونی پروژه طرحی تلفیقی از نمادهای اسلامی و ایرانی انتخاب شده در پایان با نورپردازی جلوه زیباتری بهخود میگیرد. این طرح به صورت بتنی در نمای بیرونی به اجرا درآمده و نورپردازی، نمای سرد بتن را گرمتر میكند.
مرد ترافیکی تهران که بیشتر ما پایتخت نشینان آن را در طول دوران خدمتش در راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ حداقل یکی دوباری در خیابانهای شلوغ شهرمان دیدهایم اینروزها از افتتاح تونل توحید راضی است و این امر را باعث کم شدن بخشی از غصههایش میداند. سرهنگ هاشمی حالا و درشرایطی که چند سالی است ترافیک تهران آزاردهنده شده بیش از هر چیز به دنبال آن است که راهکارهایی را برای کاهش این معضل پایتخت پیدا کند و همین عامل هم باعث شده تا از ساخت تونل توحید بسیار بیشتر از حد تصور استقبال کند. او معتقد است که ما از توان حداکثری برای مدیریت ترافیک استفاده می کنیم اما به جهات مختلف خروجی آن حداقل است. ظرفیت معابر ما متناسب با تعداد سفرها نیست. انرژی ارزان است. هر مقدار استفاده از معابر رایگان است. مراکز عدیده تولید سفر وجود دارد. تفکر حمل و نقلی در تهران جابجایی خودروهاست. او میگوید ما میخواهیم این تفکر تغییر کند؛ به جای اینکه به فكر جابجایی ماشینها باشیم به فکر جابجایی مردم باشیم.
اینها تمام آنچیزهایی که سرهنگ هاشمی اینروزها در برای کاهش ترافیک پایتخت در سر میپروراند اما آنچه امروز و از شرایط ترافیک در تهران پیداست این است که شهر شلوغ ما دیگر بدون ترافیک نخواهد شد. همین یک دغدغه باعث شد تا به عنوان اولین سوال کاملاً روشن از او بپرسیم که آقای رییس پلیس راهنمایی و رانندگی راه حل کاهش ترافیک تهران چیست ؟
به منظور رفع دغدغه ترافیک باید حمل و نقل عمومی مدنظر قرار بگیرد. در همین زمینه اگر بتوانیم بزرگراههای شرقی غربی و شمالی جنوبی شهر تهران را مجهز به حمل و نقل عمومی کنیم و اتوبوسها به صورت سریع در این مسیرها تردد کنند و این حمل و نقل سریع، راحت و ارزان شود و به صورت شبکه همدیگر را پوشش دهد و سفرهای مردم قابل مدیریت باشد میتوانیم پاسخگوی نیازهای حمل و نقلی مردم باشیم. البته در کنار این وسائل نقلیه باید حمل و نقل ریلی مورد توجه قرار گیرد. در واقع وسیلههای نقلیه باید کارشناسی شود. به عنوان مثال وسیله ای همچون تاکسی که در فرهنگ ما جزو حمل و نقل عمومی به حساب میآید باید تبدیل به وسیله نقلیه عمومی لوکس شود. میانگین مسافرهایی که یك تاكسی جابجا میکند در هر سفر 6/1 تا 2 نفر است این در حالی است كه مسافران یک اتوبوس برابری می کند با 30 دستگاه تاکسی . یک اتوبوس با فاصلهای که با خودرو مقابل ایجاد میکند نزدیک به 20 متر فضا اشغال میکند در حالی که 30 دستگاه تاکسی نزدیك به 300 متر فضا می گیرد. مگر ما در تهران چه میزان معابر داریم که به این وسائل نقلیه اختصاص دهیم؟ سرانه خودرو در تهران به ازای هر 10 نفر 4/1 است در حالی که در کشورهای پیشرفته این میزان تا چند برابر بیشتر است. ما خودرو بیشتر نداریم، بستر عبوری خوبی هم داریم اما مدیریت راهبردی نمی کنیم. ترافیک ما فلهای است و هر کس هر مقدار که می خواهد از معابر شهری می تواند استفاده کند. وقتی به صورت سیستماتیک با ترافیک برخورد نمیکنیم و همه اجزای ترافیک در قالب یک مدیریت واحد نیستند تراف