اکنون که این گزارش نوشته می‌شود چيزي به پایان عملیات عمرانی تونل توحید بر اساس وعده شهردار تهران باقی نمانده است. موعدی که در آن شهردار تهران به مردم تهران، مردم خسته از دود و ترافیک و همهمه تهران وعده داد. تونل توحيد جایی که 30 متر زیر زمین است و حالا که روزهای آخر کاریش‌اش را پشت سر می‌گذارد بیش از چهار هزار و 500 کارگر و مهندس و کارفرما در آن فعالیت می‌کنند. جایی که خورشید نمی‌تابد. جایی که آفتابی نیست اما روشن است و سالم و سریع.
شاید برای هیچكس به اندازه ساكنین محدوده بزرگراه نواب، میدان جمهوری و میدان توحید افتتاح تونل توحید باارزش نباشد. شاید معطلی بیش از نیم ساعت در ترافیك بزرگراه نواب تا توحید و دیر رسیدن به محل كار بخشی از روزمرگی‌های اهالی این منطقه باشد اما این نویدی است كه می‌توان به مردم این منطقه داد. شاید تا چند وقت دیگر فراموش كنیم روزهایی را كه پشت چراغ قرمزهای طولانی توحید تا جمهوری عصبی و خسته منتظر می‌ماندیم تا كمی راه باز شود و چند قدمی جلوتر برویم. حتی دلمان برای همهمه و بوق و سر و صدای ماشین‌ها در این محدوده تنگ شود. شاید روزی اصلا یادمان برود كه دغدغه این روزهای‌مان روان شدن ترافیك این منطقه بود. بزرگ‌ترین تونل شهری ایران در شرایطی گشایش می‌یابد كه با توجه به ترافیك سنگین و نیاز شدید بخشی از شهر به اتصال 2بزرگراه چمران و نواب صفوی، پروژه تونل توحید دارای 2رشته تونل مجاور هم (دو قلو) و هر رشته دارای 3باند رفت و برگشت به طول 2136متر است. اتصال دو بزرگراه نواب و چمران (از میدان توحید تا میدان جمهوری) تا سال 1377 بلاتكلیف بود اما با توجه به حساسیت، ترافیك سنگین و نیاز شدید شهر به اتصال این دو بزرگراه، شهرداری تهران در سال 1377 اقدام به انتخاب مشاور برای مطالعه و بررسی اتصال این دو بزرگراه كرد، در همین راستا در اواخر سال 1385 پیمانكار انتخاب و در 29 /3 /86 رسما عملیات اجرایی پروژه تونل توحید شروع شد. احداث این تونل در روزهای آخر روزانه یك میلیارد تومان هزینه دربرداشت كه با در نظر گرفتن هدر نرفتن وقت افراد به عنوان سرمایه در ترافیك، به‌طور قطع درآمدهای حاصل از آن در طول زمان بیشتر خواهد بود.
همه چیز درباره توحید
حالا دیگر می‌توان به جرات گفت که تونل توحید در شرایط فعلی مهمترین پروژه مدیریت شهری در ایران است و تا امروز هیچ پروژه‌ای مشابه آن وجود نداشته. تونلی که نامش توحید است و در میانه تهران آخرین روزهای ساختش را می‌گذراند به طول دو هزار و 136 متر از اتوبان چمران آغاز و به بزرگراه نواب ختم می‌شود. محمد باقر قالیباف، شهردار تهران کلنگ افتتاح این پروژه را خرداد ماه سال 86 به زمین زد تا حالا، در شرایطی که تابلوی روزشمار توحید برداشته شده و جای آن تابلوی "درحال نصب سیستم تهویه، روشنایی و جمع‌آوری کارگاه" نصب شده است، هفته‌ای دوبار از آن بازدید کند تا شاهد آخرین فعالیت‌ها در تونل توحید باشد. آنطور که در هدف‌گذاری این تونل گفته شده، توحید به منظور کاهش ترافیک نقاط مرکزی شهر تهران از جمله میدان توحید، خیابان آزادی و میدان جمهوری، ساخته شده و می‌تواند علاوه بر کاهش بار ترافیکی این محدوده و همچنین خیابان‌های اطراف بخش عمده‌ای از مصرف سوخت تهران را کاهش دهد و در کاهش آلودگی هوای پایتخت نیز نقش مهمی را ایفا کند. البته بسیاری از مسوولان شهرداری تهران باور دارند که افتتاح تونل توحید علاوه بر اینکه می‌تواند ترافیک محدوده مرکزی شهر را کاهش دهد، سهمی هم در کاهش ترافیک دیگر نقاط تهران داشته باشد. توحید در دو رشته سه باندی احداث شده است. در جریان آن 25 هزار تن آرماتوربندی، 56 هزار تن قالب بندی، 660 هزار متر مکعب خاکبرداری، 200 هزار متر مکعب حفاری، 250 هزار متر مربع مش‌بندی فولادی، 450 هزار متر مربع شاتکریت و 26 هزار متر طول شمع بندی درجا صورت گرفته است. آنطور که بر دیواره کارگاه توحید نوشته شده بهره‌برداری از تونل توحید باعث 400 هزار ساعت صرفه‌جویی زمانی و صرفه جویی روزانه یک میلیون لیتر بنزین می شود. مشاور محیط زیست شهردار تهران هم گفته است که با افتتاح تونل توحید 24 درصد از آلودگی صوتی محدوده این تونل کاهش می‌یابد. او همچنین وعده داد که آلودگی هوا هم با کاهش 30 درصدی ترافیک ناشی از افتتاح تونل توحید 24 درصد کاهش یابد.
بر اساس پیش بینی‌های صورت گرفته تونل توحید روزانه 140 تا 300 هزار خودرو را از جنوب شهر به شمال و از شمال به جنوب منتقل می‌کند و کارشناسان معتقدند که این حجم سفر بخش عمده‌ای از ترافیک محدوده مرکزی شهر را کاهش می‌دهد.
آنطور که گفته می‌شود، تونل توحید غیر از سیستم‌های تاسیساتی که در اکثر تونل‌های مدرن کشور یکسان و یا مشابه است، از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است که همین امر آن را در زمره تونل‌های ممتاز تاریخ پروژه‌های عمرانی ایران قرار داده است. این در حالی است که سیستم‌های تاسیسات ترافیکی، کنترل ایمنی، برق، تهویه، روشنایی، زهکشی آب‌های سطحی، نظارت تصویری و پردازش اطلاعات، تابلوهای متغیر خبری، تلفن اضطراری SOS، اطفاء حریق، راهبند و شمارش خودروهای ترددکننده از جمله تاسیسات پایه هر تونل محسوب می‌شوند که وجود آنها در سازههای این‌چنینی اغلب ضروری و لازم‌الاجراست. اما آنطور که شنیده می‌شود وجوه تمایز تونل توحید در مقایسه با تونل‌های دیگر در سه مورد خلاصه می‌شود. اول اینکه احداث تونل دوقلو در چنین ابعاد و ویژگی‌های فنی برای نخستین بار در کشور اجرا شده، دوم وجود نیم‌تونل‌ها در رمپ‌های شمالی و زیباسازی فضای ورودی به تونل، امکان ایجاد دوربرگردان‌ها در معابر روزمینی را فراهم می‌آورند و به چشم رانندگان کمک می‌کنند در ورود از محیط بیرونی به داخل تونل عمل تطابق روشنایی را انجام دهد و سوم اینکه تونل توحید هیچ‌گونه ورودی و خروجی در طول خود ندارد و حرکت در آن به شکل حرکت در شبکه آزادراهی است. در واقع عدم وجود دسترسی‌ها باعث می‌شود هیچ نوع تغییر ناگهانی سرعت در داخل تونل صورت نپذیرفته و حرکت خودروها شتاب منفی به خود نگیرد.
کاهش 50 درصدی ترافیک
مدیران معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران از کاهش 50 درصدی ترافیک پایانه‌های آزادی و انقلاب و تردد عادی اتوبوس‌ها در این دو پایانه بعد از افتتاح تونل توحید خبر می‌دهند. پس از افتتاح شبکه اتوبوسرانی محلی، محدوده بزرگراه شهید نواب و خطوط منتهی به میدان انقلاب ساماندهی می‌شود و در نوع حرکتی‌شان نیز تغییرات محسوسی اتفاق می‌افتد. این تغییرات در نتیجه، کاهش بار ترافیکی در دو پایانه آزادی و انقلاب را به همراه دارد.
سرعت در بی آر تی
مسوولان حمل و نقلی پایتخت برای راه‌اندازی چهارمین خط بی آر تی در انتظار تونل توحید هستند. هر چند خط چهارم مسیری شمالی – جنوبی، اما مسوولان اتوبوسرانی اعتقاد دارند راه‌اندازی بی آر تی چهارم که از دل تونل توحید می‌گذرد، تاثیرات بسزایی در نوع فعالیت خطوط میدان انقلاب اسلامی دارد.
برمودای سرعت
یکی از مهمترین ویژگی‌های تونل توحید این است که این تونل از زیر دو خط مترو می‌گذرد. یعنی تونل توحید تونلی است که خود زیر دو تونل دیگر قرار دارد. تونل‌هایی که بناست در آنها خط دو و چهار متروی تهران عبور کند. شاید بتوان نقاط تلاقی این سه تونل را برمودایی دانست که در آن سرعت و ایمنی موج می‌زند و این شهروندان هستند که با هر وسیله‌ای که می‌خواهند چه مترو، چه خودروی شخصی و چه اتوبوس و تاکسی می‌توانند خیلی سریعتر از حد تصور مرکز شهر را بگذرانند. این در حالی است که تونل توحید یک تونل هم، همبستر خود دارد. خط هفت مترو که به موازات تونل توحید افتتاح می‌شود.
اینجا زلزله بی‌معنی است
هر چقدر که ما تهرانیان اینروزها درگیر روزمرگی شده‌ایم اصلاً به آینده فکر نمی‌کنیم و نمی‌دانیم که ممکن است همین فردا با یک حادثه مثل زلزله چه اتفاقات ناگواری برایمان می‌افتد. تهران در محاصره گسل‌ها‌ی زلزله‌خیز است و سایه این نام هراس‌انگیز همواره بر سر شهرمان قرار دارد. زلزله خوب یا بد در گوشه و کنار این شهر خوابیده و امان از روزی که هوس کند کمی به خود بیاید. آنروز است که هیچ کسی در امان نیست. در این بین ساخت و سازهایی که ما تهرانیان در پایتخت انجام می‌دهیم آنچنان که باید و شاید مستحکم نیست که در مواقع زلزله برایش اتفاقی نیافتد. در این بین باید سازههای شهری در برابر این غول خفته تهران مقاوم باشند. یکی از آنها تونل توحید است. از قدیم به ما یاد داده‌اند که اگر زلزله‌ای رخ داد هر چه سریعتر سقف بالای سرمان را رها کنیم و به محل باز برویم. اما اینجا، در تونل توحید همه چیز برعکس است. سقف ایمن تونل توحید نه تنها نمی‌ریزد که پناهگاهی است برای ایمنی. این تونل با توجه به سازههای بتونی به نوعی قفسی بتونی محسوب می‌شود كه مانند پناهگاه‌ها‌ی جنگی محیطی امن و مستحكم دارد. دو سطح مقطع به شكل نیم‌دایره چسبیده به هم طراحی شده‌اند که دورتادور آنها با بتون پوشیده شده است. ضخامت بتون در قسمت تاج حدود 70سانتی‌متر بوده و در کناره‌ها حداکثر به یک مترونیم می‌رسد. اینها نشان از این دارد که تونل توحید امن است و در مواقع زلزله می‌تواند به محلی برای پناه گرفتن تبدیل شود.
حالا و در شرایطی که تونل توحید روزهای آخرش را می گذراند باید منتظر بود و دید که این پروژه چقدر در کاهش ترافیک و همچنین کاهش میزان آلودگی هوا، آلودگی صوتی و به تبع آن افزایش سلامت شهروندان و راحتی و آرامش آنها تاثیر می‌گذارد. تونل توحید که روزگاری با شعار رسالتی دیگر در راه است کار عمرانی‌اش آغاز شد امروز رسالتی می‌شود برای تونل‌های دیگری که امروز در تهران کار آنها آغاز شده است. صدر، نیایش و امیرکبیر. چیزی که مسوولان شهرداری تهران از آن به عنوان نهضت تونل سازی و استفاده از فضاهای زیرسطحی یاد می‌کنند.
