زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

1- مقدمه
فضاهاي بازي کودکان از جمله تمهيداتي هستند که نيازهاي کودکان را در تمام زمينه‌ها تأمين مي‌کنند. فضاي بازي کودکان محيطي است که آنها در آن آزادانه و آسوده از وسايل، استفاده مي‌کنند و آرامش روان دارند و نيازهاي آنها از جهات مختلف برآورده خواهد شد.
طراحي فضاي بازي کودک مي‌بايست با روحيه کودکان در تطبيق باشد و بايد طوري طراحي شود که تا مدرسه رفتن کودک مورد استفاده قرار گيرد از اين رو در طراحي فضاهاي کودکان، شناخت کودک اهميتي خاص مي‌يابد و از آنجائي که کودکان دنياي تخيلي خاص خويش را دارند, بسياري از آنان در سنين زير ۷ سال, دنيا را آن طور که بايد باشد مجسم مي‌کنند, نه اين گونه که هست و همين امر باعث مي‌شود محيط کودکان آن فضائي نباشد که معمار بدون شناخت, آن را طراحي مي‌کند.آنچنان که وقتي معماري بر نمودهاي سنتي زندگي از طريق تفاوت‌هاي مفهومي تأثير مي‌گذارد، برخوردهايي مطرح مي‌شود که قبل از آن به طور کامل پنهان بودند و اين چنين است که آشکار و هويدا مي‌شوند. شکل کلي فضاي معماري کودکان از عناصري منحصر به فرد، برجسته و آن چه برانگيزنده احساسات وي است, سرچشمه مي‌گيرد.
2- روش کار
در اين پژوهش براي بررسي چگونگي طراحي فضاي بازي کودکان و سنجش معيارهاي بکار رفته در آن و تشخيص نقاط ضعف و قوت آن و در نهايت تشخيص ميزان استاندارد بودن آن نحوه طراحي بکا ررفته (در فضاي بازي کودکان پارک ملت مشهد ) و در خاتمه ارائه پيشنهاداتي براي بهينه تر کردن طراحي اين محيط، پرسشنامه‌اي براساس معيارها و استانداردهاي فضاي بازي (که شامل وسايل بازي، فضاي بازي و غيره) براي سنجش (ميزان ايمني، مطلوبيت فضا، آسايش فضا، رعايت استانداردها و غيره) تهيه شده است. که اين پرسشنامه از طريق حضور نگارنده در محيط و مصاحبه با شهروندان و سنجش معيارها در محيط به صورت ميداني تکميل گرديده است. در طرح پرسشنامه سعي شده است عوامل کيفي به کمي تبديل گردند، و سرانجام با يافته‌هاي حاصل از تکميل پرسشنامه پيشنهاداتي براي استانداردتر کردن طراحي فضاهاي بازي ارائه شده است.
2-1- استانداردها
به منظور بررسي سطح ايمني پارکها با استفاده از ضوابط ايمني زمين‌هاي بازي که توسط موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران منتشر شده پرسشنامه تهيه شده و در چهار پارک پر شده و در ادامه به تحليل اين پرسشنامه ها پرداخته شده است .
 با توجه به معيارهاي استخراج شده اين معيارها را مي‌توان به پنج دسته تقسيم کرد:
- معيارهاي مکانيابي
- طراحي فضاي بازي
- ايمني فضاي بازي
- استانداردهاي فضاي بازي
- زيبايي فضاي بازي
 
2-2- تجزيه وتحليل
2-2-1- معيار هاي مکانيابي
در بررسي اين معيار چگونگي دسترسي کودک به زمين‌هاي بازي طرح شده است با توجه به اين معيارها و استانداردها و پرسشنامه‌ها مي‌توان به نتايج زير رسيد:
چگونگي طراحي فضاي بازي که شامل بررسي موارد زير مي‌شود:
 - بررسي کاربرد فضاي سبز
- رعايت ايمني فضاي بازي در سطح پوشش، در چگونگي استفاده، کارايي وسايل و رعايت بهداشت
- رعايت استانداردهاي فضاي بازي که در اين مورد به بررسي سطح پوشش زمين‌هاي بازي پرداخته شده است.
- بررسي زيبايي فضاي بازي با توجه به رنگ و تنوع آن.

3- پارک ملت مشهد
اين پارک بزرگترين پارک در محدوده شهرستان مشهد مي‌باشد.
پارک ملت درغرب مشهد و در ضلع شمال غربي ميدان آزادي و ابتداي بلوار وکيل آباد واقع شده و با مساحت000072 متر مربع يکي از بزرگترين پارک‌هاي داخل شهر مشهد است که هم اکنون جزء محدوده خدماتي منطقه 11 است.
اين پارک درسال 5431احداث شد و از آن زمان تاکنون بخش‌هاي مختلف فرهنگي و ورزشي و تفريحي در آن احداث شده است و هم اکنون نيز امکانات جديدي در دست احداث مي‌باشد.
در بخش‌هاي مختلف پارک علاوه بر امکانات بهداشتي و مسجد، شهربازي و مجموعه‌هاي تفريحي کودکان، ميادين ورزشي، استخرشنا و استخر طبيعي با امکانات قايقراني و ميادين اسکيت وجود دارد. با احداث مجتمع فرهنگي امام رضا (ع) توسط اداره کل ارشاد اسلامي خراسان، کتابخانه و مراکز فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري نيز در داخل اين پارک فراهم‌شده است.
درخت‌هاي گوناگون و گلکاري‌ها و خيابان و حوض‌ها و اقامتگاه‌هاي موقت وديگر تجهيزات و امکانات تفريحي و موقعيت مناسب شهري باعث شده‌ است تا اين پارک همواره محل استراحت و تفريح شهروندان مشهدي و زائران باشد. ضمن آن که به مناسبت‌هاي مختلف نمايشگاه‌هايي درداخل و اطراف اين پارک برگزار مي‌شود.
قديمي‌ترين شهر بازي مشهد درسال 1531 دراين پارک احداث شد و به تدريج توسعه يافت.
3-1- ايمني فضاي بازي در پارک ملت
تأمين ايمني در فضاي بازي کودکان از اصلي‌ترين معيارهاي مورد توجه در طراحي اين محيط مي‌باشد. از آنجا که استفاده کنندگان اين محيط بچه‌ها و کودکان مي‌باشند از نظر تأمين ايمني در اين محيط بايد به اندازه کافي دقت و تأمل شود براي سنجش اين معيار در فضاي بازي پارک ملت مشهد سوال‌هايي در پرسشنامه گنجانده شده است که يافته‌هاي آن به شرح زير است:
3-1-1- تامين ايمني از نظر مکانيابي (مکانيابي خود محيط بازي و مکانيابي و نحوه چيدمان وسايل بازي در محيط).
براي سنجش اين معيار سوال‌هايي به شرح زير مطرح شده است.
- آيا ايستگاه بازي کودکان نزديک خيابان است که احتمال بروز سانحه وجود داشته باشد؟
- آيا ايستگاه کمک‌هاي اوليه در فضاي بازي وجود دارد؟
- آيا تابش آفتاب بر وسايل موجود در پارک بطور مستقيم است؟
- آيا فضاهاي بازي کودکان طوري طراحي شده است که مورد نظارت قرار گيرند؟
- آيا فضاي بازي کودکان به گونه‌اي طراحي شده است که بزرگسالان بر کودکان نظارت داشته باشند؟
- آيا چيدمان وسايل بازي طوري است که در صورت افتادن کودکان هنگام بازي، برخورد با وسيله ديگري داشته باشد؟
فضاي بازي پارک ملت تنها از نظر سوال اول در حد استاندارد مکانيابي شده است چون اين فضا فاصله زيادي تا خيابان دارد و داخل پارک ملت مي‌باشد. اما از نظر بقيه شاخص‌ها اصلا رعايت نشده است و به طور کامل غير استاندارد مي‌باشد. هيچگونه محلي براي کمک‌هاي اوليه در اين محيط (به طور کلي در مجموعه پارک ملت) وجود ندارد. تابش آفتاب تا حدي بطور مستقيم است. همچنين چون اين فضا تقريبا در گوشه خلوت پارک مکانيابي شده است احتمال آسيب رساندن کودکان توسط افراد ناباب وجود دارد. همچنين در چيدمان وسايل بازي نيز استانداردها رعايت نشده است به گونه‌اي که وسايل بازي با فاصله خيلي کمي در کنار يکديگر قرار دارند که احتمال برخورد کودکان در هنگام بازي با وسيله ديگر بسيار بالاست. همچنين چون در اين محيط مکاني براي نشستن بزرگسالان وجود ندارد امکان نشستن اين افراد و نظارت آنها بر کودکان وجود ندارد به طوريکه بزرگسالان مجبورند براي نشستن به بيرون فضاي بازي و زير سايه درختان و فضاي سبز محدوده اطراف فضاي بازي بروند. پس با سنجش اين عوامل از نظر تأمين ايمني از نظر مکانيابي، فضاي بازي پارک ملت به طور غير استاندارد طراحي شده است.
3-1-2- تأمين ايمني با توجه به طراحي وسايل بازي در پارک ملت مشهد
در اين زمينه سوالات متعددي در پرسشنامه گنجانده شده است که برخي از مهمترين آنها به شرح زير است.
- آيا وسايل بازي بصورت زبر و خشن طراحي شده‌اند که موجب آسيب به کودکان شود؟
- در يک چارچوب نبايد بيش از 2 نشيمنگاه وجود داشته باشد؟
- فاصله تاب تا ميله‌هاي کناري چارچوب بايد 008 ميلي متر باشد.
- براي هر مکان نشستن آلاکلنگ بايد دستگيره تهيه شود.
و سوالات متعدد ديگري که در پرسشنامه مي‌توان آنها را مشاهده کرد. از اين نظر فضاي بازي پارک ملت باز هم نمره قبولي نمي‌گيرد. زيرا در اين فضا بعضي آلاکلنگ‌ها دستگيره ندارند، داراي شکستگي هستند در تمام چارچوب‌ها بيش از 2 تاب براي بازي قرار دارد . ارتفاع نشيمنگاه بعضي از تاب‌ها تا زمين خيلي زياد و بعضي خيلي کم مي‌باشد اندازه زنجيرهاي نگه دارنده تاب‌ها بعضأ متناسب نيست، فاصله تاب‌ها با ميله‌هاي کناري خيلي کم مي‌باشد به طوري‌که هر آن احتمال برخورد با آنها مي‌رود . پهناي قسمت ورودي سرسره‌ها با قسمت خروجي آنها مطابقت ندارد. ارتفاع کناره‌هاي سرسره‌ها يا خيلي زياد است يا خيلي کم. همچنين اين وسايل همگي از جنس آهن و بعضاً داراي لبه‌هاي تيز مي‌باشند که در صورت بروز هر حادثه‌اي صدمات شديدي مي‌توانند به کودک وارد کنند. به طور کلي فضاي بازي پارک ملت از اين نظر غير استاندارد مي‌باشد.
 3-1-3- تأمين ايمني از لحاظ تاسيسات و تجهيزات پشتيباني کننده
براي سنجش اين عامل نيز سوال‌هايي به صورت زير طراحي شده است.
- آيا پناهگاهي براي کودکان و بزرگسالان براي محافظت از گرما و سرما وجود دارد؟
- آيا سطوح شيبداري براي حرکت دادن صندلي چرخدار و کالسکه کودکان وجود دارد؟
- آيا علائمي که بيانگر توصيه‌هاي مربوط به استفاده از وسايل مختلف بازي در کنار وسايل، وجود دارد؟
- آيا فرد يا افرادي تحت عنوان پارکبان وجود دارد؟
- آيا وسايل بازي تعمير و نگهداري مي‌شوند؟
فضاي بازي پارک ملت درنهايت با بررسي اين عوامل نمره منفي دارد. چون هيچگونه پناهگاه (سايه‌بان، اتاقک، آلاچيق و غيره) در اين محيط براي آسايش شهروندان قرار ندارد. سطوح شيبدار براي حرکت کالسکه کودکان وجود ندارد.هيچگونه علائمي جهت آموزش نحوه استفاده از وسايل بازي وجود ندارد. فرد يا افرادي به عنوان پارکبان جهت نظارت بر نحوه استفاده از وسايل بازي در فضا وجود ندارد. به طور کل فضاي بازي پارک ملت از اين نظر و همپوشاني از طريق ساير تجهيزات ضعيف است به گونه‌اي که نمي‌تواند عنوان فضاي بازي را به خود گيرد چون عوامل تبديل شدن به فضا را ندارد.
4- ساير عوامل تأمين کننده ايمني
در اين قسمت مي‌توان به پوشش سطح زمين بازي اين فضا اشاره کنيم که بسيار خطرناک مي‌باشد. چون اين سطح به صورت قلوه سنگ‌هاي درشت پوشيده شده است که حتي آجر و سنگ‌هاي درشت نيز در بين آنها ديده مي‌شود که بسيار خطرناک است به طوري‌که در صورت افتادن جزئي کودک نيز جراحاتي را پديد مي‌آورد. همچنين در اطراف اين محيط فروشندگان دوره‌گرد نيز به فروختن اجناس خود (غالبا غير بهداشتي) مشغول هستند همچنين افراد زيادي (بعضاً معتاد) در حول اين فضا ديده مي‌شوند. همچنين وضعيت فضاي سبز اين محيط بسيار ضعيف است. و گل‌هايي كه در اطراف اين فضا وجود دارد داراي تيغ هستند و براي کودکان آسيب‌پذير مي‌باشند . همچنين افراد مختلف براي رفتن به ساير قسمت‌هاي پارک از وسط اين فضاي بازي مي‌گذرند که سبب شلوغي و ازدحام مي‌گردد. همچنين هيچ امکاناتي براي نشستن بزرگسالان و والدين وجود ندارد. در داخل محيط پارك سطل زباله وجود ندارد بلکه تنها يک سطل زباله آن هم در بيرون محيط بازي وجود دارد  و توالت و آب‌خوري نيز نه تنها در داخل محيط بازي حتي در مجاورت نزديک آن هم وجود ندارد. همچنين بعضاً کيسه‌هاي شن نيز در داخل فضاي بازي وجود دارد که مي‌تواند به صورت مانع باعث افتادن کودکان در هنگام بازي گردد .
5- زيبايي و مطلوبيت فضاي بازي
5-1- رنگ آميزي
در اين زمينه جهت رنگ‌آميزي وسايل بازي از رنگ‌هاي اصلي (آبي، قرمز و زرد) استفاده شده است و از اين نظر فضاي پارک ملت در حد استاندارد است چون اکثر وسايل بازي داراي رنگ‌آميزي مطلوب مي‌باشند اما بهتر بود از رنگ‌هاي مکمل (آبي، نارنجي، قرمز، سبز، بنفش، صورتي ) نيز استفاده گردد.

5-2- تميزي
وسايل فضاي بازي پارک ملت از اين نظر در حد متوسط قرار دارد. چون وضعيت بعضي از وسايل بازي خيلي بد مي‌باشد ولي در کل در حد متوسط مي‌باشد.
5-3- فضاي سبز
فضاي بازي پارک ملت از اين نظر وضعيت غير استاندارد دارد چون هيچ فضاي سبزي جهت سايه‌اندازي براي محيط وجود ندارد، سطح زمين فاقد فضاي سبز است. به طور کلي فضايي خشک و بي روح بر اين محيط بازي غالب است.
6- نتيجه‌گيري
به طور کلي فضاي بازي پارک ملت فاقد هرگونه استاندارد طراحي مي‌باشد. اين فضا به هيچ عنوان در زمينه تأمين ايمني (مکانيابي، وسايل بازي و غيره) در حد استاندارد و مطلوب نيست و مسئولان فقط به گونه‌اي در زمينه تأمين اين محيط در فضاي پارک ملت به صورت رفع تکليف عمل کرده‌اند و فقط مي‌خواستند اين محيط را در فضاي پارک ملت داشته باشند. فضاي بازي تنها وجود چند وسيله بازي و کنار هم قرار دادن آن نيست بلکه بايد مفهوم فضاي بازي را القاء کند. اين فضا در پارک ملت به هيچ وجه القاء کننده اين خصوصيت نمي‌باشد و حتي مي‌توان اين محيط را به جاي فضاي بازي کودک فضاي آسيب رساننده به کودک دانست. محيطي که به هيچ وجه در رشد و تعالي کودک مفيد نمي‌باشد و هيچ حس آرامشي را در کودک پديد نمي‌آورد. محيطي شلوغ، کثيف، وسايل بازي غير استاندارد، در معرض مستقيم آفتاب بودن ، با فضاي سبزي ضعيف و غيره. به هيچ عنوان نمي تواند فضايي براي بازي و رشد و تعالي کودک و سير در روياهاي کودکانه باشد.

7- ارائه پيشنهادات
در خاتمه پيشنهاداتي را جهت بهبود وضعيت طراحي فضاي بازي پارک ملت ذکر مي‌کنيم
- پوشش زمين اين فضا بايد تغيير کند و سعي شود اين سطح را چمن کاري بکنند.
- دستگيره براي آلاکلنگ‌ها تعبيه گردد.
- فضاي سبز محيط تقويت گردد.
- فاصله وسايل بازي از يکديگر رعايت گردد.
- وسايل بازي مورد تعمير و نگهداري قرار گيرد.
- آجرها، کيسه‌هاي شن و ساير موانع از محيط بازي برداشته شود.
- سطل هاي زباله و آشغال در محيط قرار داده شود.
- سايه‌بان‌ها و پناهگاه‌هايي در محيط براي مراقبت از سرما و گرما تعبيه گردد.
- فاصله تاب‌ها از ميله‌هاي کناري رعايت گردد.
- پارکباني آموزش ديده در محيط مستقر گردد.
- فروشنده هاي دوره گرد جمع‌آوري شوند.
- مکاني براي نشستن و نظارت بزرگسالان تعبيه گردد.
- آبخوري و توالت در محيط تعبيه گردد.
- علائمي جهت آموزش نحوه استفاده از وسايل بازي در کنار آنها نصب گردد.
- جنس وسايل بازي تغيير داده شود. چون همگي آهني و خشن هستند.
- ارتفاع نشيمنگاه تاب‌ها تا سطح زمين استاندارد گردد.
- از رنگ‌هاي شاد و مکمل در رنگ آميزي وسايل بازي استفاده گردد.
- محلي براي بازيهاي آرام و تخيلي کودکان (مثل يک محيط ماسه‌اي) بايد طراحي گردد.
- وسايل بازي بايد بر اساس سن کودکان تفکيک و جدا گردد.
- سطوح شيبداري براي حرکت کالسکه کودکان طراحي گردد.
- با توجه به مشاهدات نگارنده مهمترين عوامل مورد توجه در طراحي اين فضا در پارک ملت پوشش زمين اين فضا مي‌باشد که بصورت قلوه سنگ‌هاي درشت است همچنين تقويت فضاي سبز اين محيط و تعبيه سايه بان و همچنين تأمل در چيدمان وسايل بازي و تفکيک آنها نسبت به سن کودکان مي‌باشد.