زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

اهمیت اقتصادی کشت‌های گلخانه‌ای
افزایش تولید در واحد سطح (حداقل 10 برابر هوای آزاد) و استفاده بهینه و بیشتر از اراضی کشاورزی
تولید بیش از یک محصول در سال
تنظیم زمان کشت و برداشت زود موقع محصول و ارائه آن به بازار در زمانی که قیمت مناسب است.
افزایش کیفیت محصولات کشاورزی به خاطر استفاده از بذور هیبرید و اصلاح شده، کنترل بهتر آفات و بیماریها و کاهش مصرف سموم
ایجاد اشتغال برای کشاورزان، جوانان، زنان روستایی و دانش آموختگان کشاورزی و کسب درآمد برای مجری طرح در فصول سرد سال
حداکثر بهره وری از حداقل منابع آب
جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر (کسب درآمد با آب و زمین محدود)
جلوگیری از تغییر کاربری اراضی از کشاورزی به مسکونی (البته در زمان حال با قیمت انفجاری زمین و مسکن صادق نیست)
آزاد سازی زمین‌ها برای محصولات استراتژیک

معایب کشت گلخانه‌ای
هزینه‌ي اولیه احداث گلخانه‌ها زیاد می‌باشد.البته در صورت کشت یک محصول سودمند، حداکثر در مدت سه سال هزینه‌ها برگشت داده می‌شود.
 کشت و کار گلخانه‌ای نیاز به مراقبت دائمی دارد. در کشت گلخانه‌ای حتی لحظه‌ای غفلت می‌تواند خسارات جبران ناپذیری وارد کند.
در صورت تصمیم به کشت گلخانه‌ای چه باید کرد؟
از نگاه کلی، کشت گلخانه‌ای بسیار سود آور بوده و بهترین دلیل‌این امر گسترش سریع آن می‌باشد، تا جایی که در نقاط محروم کشور نیز توسعه یافته است. سطح زیر کشت محصولات گلخانه‌ای‌ایران حدود 6300 هکتار می‌باشد، که استان تهران با سطح گلخانه 2240 هکتار جایگاه نخست و منطقه جیرفت و کهنوج با 1150 هکتار و استان اصفهان با 920 هکتار گلخانه، در جایگاه‌های دوم و سوم از نظر سطح زیر کشت قرار دارند.
در مرحله ابتدایی، احداث گلخانه جهت کشت محصولات کشاورزی نیاز به رعایت ضوابط فنی و اقتصادی دارد.کشاورز باید از خود بپرسد ‌این کار از نظر فنی شدنی است یا نه؟ اگر شدنی است‌ آیا مقرون به صرفه هست یا نه؟ وضعیت دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی چگونه است؟ امکانات ساماندهی، مدیریت ونیروی انسانی متخصص در چه وضعی است؟ موقعیت دسترسی به سوخت، راههای حمل و نقل، انبار و سردخانه جهت نگهداری محصول و عرضه به موقع به بازار مصرف چگونه است؟ .
با‌این وجود کشت گلخانه‌ای در همه شرایط نمی‌تواند موثر واقع شود. به همین لحاظ، علاوه بر‌این که مطالعه شرایط فنی، دارای اهمیت ویژه‌ای می‌باشد، اما با‌این وجودجنبه اقتصادی از اهمیت کمتری بر خوردار نیست. زیرا تصمیم‌گیری نهایی باید بر اساس‌این جنبه صورت گیرد.

هزینه‌ها
تمام محاسبات منافع اقتصادی، دارای منابع نامطمئن و نامشخص هستند اما یک برآورد کلی از بودجه بندی گلخانه‌ها با‌این بیان ساده امکان پذیر است که موفقیت اقتصادی حاصل تفاوت بین منافع و هزینه‌ها است.
تقریبا ًدر تحلیل همه‌ی طرح‌های کشاورزی مشخص کردن هزینه‌ها آسان‌تر از منافع است. هزینه‌ها شامل هزینه‌های ثابت و متغیر می‌باشد. هزینه‌ی ثابت شامل تهیه زمین، احداث ساختمان‌ها و تاسیسات، خرید ماشین‌آلات، ابزار و ادوات، نصب و راه اندازی، خرید اطلاعات و دانش فنی و.. می‌باشد، که اغلب دستکاری آنها، به خصوص در کوتاه مدت مشکل است وامکان دارد ارتباط محدودی با محصول سالانه داشته باشد. در هزینه‌های ثابت قیمت تمام شده سازه و تجهیزات مد نظر می‌باشد و باید محاسبات خیلی دقیق انجام شود.  
هزینه‌های متغیر که اغلب تولید کننده‌ها به عنوان وسیله موثری از کارایی اقتصادی گلخانه‌ها در نظر میگیرند،شامل هزینه عوامل محیطی و به عبارتی هزینه‌های جاری می‌باشد که ارزش محصول تولیدی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.این هزینه‌ها اثر مهمی بر در آمد‌ها و منافع دارند. برای کشاورزان که کنترل چندانی بر قیمت گذاری محصولات خود ندارند، درآمد به صورت یک خط مستقیم و تقریباً ثابت است.بنابراین تنها راه افزایش درامد کاهش هزینه‌هاست. کاهش هزینه‌ها را می‌توان توسط مدیریت موثر بر پرسنل و بطور کلی بر تجارت ،استفاده بهینه ازانرژی وجانشین کردن سرمایه به جای نیروی کار (اتوماسیون) انجام داد. 
برخي از اقلام هزينه‌ها را بطور مشخص نمي‌توان جزء يكي از دو طبقه هزينه ثابت و يا هزينه متغير بحساب آورد. آنچه مسلم است، سود سرمايه و بيمه محصولات و تأسيسات فقط به سال مربوط بوده و لذا مستقل از كاربرد است. از سوي ديگر هزينه‌هاي سوخت، سرويس و نگهداري روزانه و تعداد كارگر مسلماً بستگي به ساعات كاربرد دارد. ولي هزينه‌هاي استهلاك و تعميرات ظاهراً مي‌توانند تابعي از كاربرد و زمان هر دو باشند.
به علاوه خارج از هزينه‌هاي كار سيستم، بايد درصدي اضافي جهت هزينه‌هاي غيرمترقبه در نظر گرفته شود.

استهلاک
استهلاک كاهش ارزش يك دارايي در طول زمان می‌باشد. اين ارزش ممكن است ارزش بازار و يا ارزش استفاده دارايي براي صاحب آن باشد. هرچند اصل موضوع استهلاك كاملاً روشن است ولي محاسبه مقدار آن ساده نيست. به عبارت ديگر مقدار دقيق استهلاك تا قبل از،از كار افتادن سرمايه قابل محاسبه نيست و تنها يك تخمين ملاك عمل قرار مي‌گيرد.
استهلاك بخشي از هزينه توليد است، با اين تفاوت كه پيش پرداخت شده است. از آنجا كه استهلاك واقعي از طريق كاهش ارزش يك دارايي تعيين مي‌شود و ارزش يك دارايي به وسيله درآمدهاي آينده آن مشخص مي‌شود، عواملي كه برروي درآمدهاي آينده اثر دارند، برروي استهلاك نيز اثر خواهند داشت. اين عوامل شامل عمر دارايي، هزينه‌هاي تعمير و نگهداري، ماليات، تغيير تكنولوژي (سبب كهنگي يا از رده خارج شدن دارايي) مي‌باشد. واضح است كه تمام اين عوامل را نمي‌توان در نظر گرفت، زيرا شرايط آينده را نمي‌توان دقيقاً پيش‌بيني كرد. بايد توجه داشت كه غفلت از انجام محاسبات استهلاك (منظور نكردن استهلاك) باعث از بين رفتن تدريجي سرمايه مي‌شود. بنابراين براي جلوگيري از اين امر بايد هزينه استهلاك را محاسبه و در قیمت‌گذاري محصول توليدي اثر داده شود.
محاسبات استهلاك به دو دليل انجام مي‌شود؛ (1 ) نگهداري سرمايه، (2) تخصيص دادن مبلغي براي هزينه توليدات ،جهت تعيين دقيق هزينه كه نتيجه نهايي آن برآورد ميزان منافع است.
 در محاسبات بايد تلاش كرد هزينه استهلاك با كاهش ارزش دارايي در طول زمان، متناسب باشد.
در محاسبه استهلاک سه جزء بايد در نظر گرفته شود؛ا لف) عمر دارايي، ب) هزينه اوليه و ج) ارزش در پايان عمر مفید دارایی .متداولترين و ساده‌ترين راه جهت محاسبه استهلاك، روش خط مستقيم (استهلاك خطي) است، كه براي دارايي‌هاي با عمر طولاني (ساختمان‌ها) مي‌توان از آن استفاده كرد. در اين روش فرض بر اين است كه كاهش ارزش سرمايه مستقيماً با گذشت زمان متناسب است.
= استهلاك سالانه
N= عمر مفيد p= هزينه اوليه s= ارزش در پايان عمر مفيد دارايي
راه حل ديگر محاسبه استهلاك جمع سال‌هاي عمر مفيد مي‌باشد كه براي محاسبه استهلاك ماشين‌آلات، ابزار و ادوات كاربرد دارد. در اين روش، براي محاسبه استهلاك هر سال، باقي‌مانده عمر مفيد دارايي در ابتداي آن سال را بر جمع ارقام عمر مفيد آن تقسيم و اين نسبت را در (p-s) ضرب مي‌كنند.
= جمع سال‌هاي عمر مفيد


 هزینه تعمیر
هزينه تعمير، مبالغي است كه براي تعويض قطعات فرسوده، در نتيجه كاربرد و تصادفي خرج می‌شود. هزينه‌هاي تعمير و نگهداري در طول عمر تأسيسات ثابت نيستند. بلكه از يك مقدار كم در سال اول شروع شده و به تدريج افزايش مي‌يابد تا پس از چند سال به يك رقم ثابت برسد.
تورم
تورم، افزايش عمومي بهاي كالا و خدمات می‌باشد. تورم سبب افزايش هزینه مواد و خدمات و به عبارتي، كاهش ارزش پول و قدرت خريد آن در سال‌هاي آتي خواهد شد. در مواردي كه تورم زياد باشد، مدير بايستي آن را در برنامه‌ريزي خود ببيند. لذا در تصميمات براي بيش از يكسال بايد اثر تورم را در نظر گرفت. براي اين كار از واژه ريال ثابت استفاده مي‌شود و آن ريالي است كه اثر تورم از آن كم شده است. اثر تورم با ضريب تورم سنجيده مي‌شود كه برابر  مي‌باشد.
ii= نرخ تورم n= تعداد سال‌هاي موردنظر
مثال: اگر قيمت يك كالا در زمان حال ٠٠٠/٠٠٠/١ ريال باشد با ضريب تورم ٧% سالانه و بعد از ١٠ سال انتظار مي‌رود قيمت آن ٠٠٠/٩٦٧/١ ريال باشد. ٠٠٠/٩٦٧/١=١٠(٧%+١)×٠٠٠/٠٠٠/١ و بالعكس.

سود سرمايه
سود سرمايه جهت احداث تأسيسات در هزينه عمليات كشاورزي منظور گردد. حتي اگر قيمت ايجاد اين تأسيسات از محل وام پرداخت نشده باشد، بايد سود سرمايه را به حساب هزينه گذاشت. زیرا سرمايه‌اي كه در اينجا صرف شده، نمي‌تواند در جايي ديگر استفاده شود و سودي داشته باشد. سرمايه‌اي كه براي ايجاد تأسيسات بكار رفته است، در سال‌هاي اول بيش از همه مي‌باشد، چون در سال‌هاي دوم و بعد ازآن مبلغ برگشتي استهلاك از آن كم مي‌شود. سود سرمايه را معمولاً زمانی كه هزينه‌ها تعيين مي‌شوند، به صورت اقساط سالانه برابر در طول عمر تأسيسات محاسبه می‌نمایند. اگر از روش استهلاك خط مستقيم استفاده شود، نرخ بهره معمول را در سرمايه متوسط ضرب كرده و در نتيجه بر سال‌هاي كل عمر تأسيسات تقسيم مي‌كنند تا هزينه سود سالانه بدست آيد. سرمايه متوسط برابر نصف مبلغي است كه از كسر ارزش بازفروشي از قيمت خريد تأسيسات حاصل مي‌شود.نرخ بهره‌اي كه براي سرمايه در نظر گرفته مي‌شود بايد نرخ تورم را هم در خود داشته باشد تا سود واقعي سرمايه مشخص شود.
برای مثال اگر نرخ تورم 7% و سود واقعی سرمایه 10% مد نظر باشد، بايد نرخ بهره را 17.7% در نظر گرفت.

ir= نرخ واقعي سود سرمايه
in= نرخ بهره موردنظر
ii= نرخ تورم
 به وسیله ضريب برگشت سرمايه (CRF)، مي‌توان مجموع استهلاك و سود سرمايه مركب را به صورت اقساط برابر سالانه محاسبه نمود. اين رقم به اضافه سود ارزش بازفروشي، برابر هزينه سرمايه خواهد بود كه از رابطه زير بدست مي‌آيد.

CC= هزينه سرمايه
i= نرخ بهره



n= عمر تأسيسات
مثال: اگر عمر تأسيسات n=10 و نرخ بهرهi=10% و ارزش بازفروشي ماشين p 0.1=s باشد، هزينه استهلاك و سود سرمايه سالانه بالغ بر p 15.6% خواهد شد.


تأمين اعتبار
انجام كشت‌هايي با سود بالا و متمركز گلخانه‌اي، منابع مهمي را می‌طلبد كه بايد تأمين شود. براي تأمين سرمايه دو راه حل وجود دارد، يكي اخذ وام از مؤسسات اعتباري و دیگری مبالغ پرداختي توسط سهامداران و مالکان. البته در اكثر موارد، وام تأمين شده جهت احداث واحدهاي گلخانه‌اي کفاف هزینه‌های اجراي طرح را نمي‌دهد و اگر سرمايه‌گذار فقط به منابع مالي وام متكي باشد، طرح نيمه تمام خواهد ماند.

درآمدها
فروش توليدات گلخانه‌اي، درآمدهاي ناخالص گلخانه مي‌باشد، كه تابعي از كميت و ارزش فروش محصول مي‌باشد. همانطور كه گفته شد، محاسبات منافع اقتصادي داراي منابع نامطمئن هستند و تنها برآورد محصولي كه در هر دوره انتظار مي‌رود، مي‌تواند در حد وسيع متغيرباشد. تعيين قيمت محصولات نيز در اختيار دلالان و حجره‌داران ميدان تره‌بار است. در حالي كه توليدكننده، جهت بالا بردن كميت و کیفیت محصول خود ، مي‌تواند با اتخاذ تصميمات درست و دقيق، بدون اثر منفی بر توليد، هزينه‌هاي توليد را پايين برده و درآمد اقتصادي را افزایش دهد. در‌این زمینه، به نظر می‌رسد جمع آوری اطلاعات دقیق از اشخاص فنی و دست اندرکاران روش مفیدی باشد. بعلاوه استفاده از تجربیات بخش خصوصی و دولتی جهت انجام برآوردی که به اندازه کافی صحیح باشد‌، باید متوسط چند سال در نظر گرفته شود.

تحلیل و آنالیز مالی پروژه
اصولاً یک پروژه کشت و کار گلخانه‌ای به‌این منظور احداث می‌شود تا ضمن استفاده از منابع طبیعی موجود ،سود آور نیز باشد. یعنی درآمد‌های حاصله، از هزینه‌هایی که صرف احداث پروژه شده، بیشتر باشد.
 اگر چه برخی از پروژه‌ها ممکن است به دلایل اجتماعی ،سیاسی و یا اهداف غیر اقتصادی به اجرا درآیند؛ اما در دراز مدت ،این پروژه‌ها نیز به طور غيرمستقيم بايد به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشند. لذا تحليل مالي و اقتصادي بخش مهمي از طراحي سيستم‌ها و پروژه‌ها را شامل مي‌شود. در اقتصاد مهندسي براي مقایسه و قضاوت در مورد يك طرح از چهار روش عمده استفاده مي‌شود.
١- روش تحليل ارزش حال خالص(NPW) Worth Net Present
٢- روش نرخ بازده داخلي(IRR) of Return Rate Internal
٣- روش نسبت منفعت به هزينه (BCR) Cost Ratio Benefit
٤- روش معادل گردش نقدي سالانه Flow Cash Uniform Equalent
روش تحليل ارزش حال خالص NPW
جهت تصميم‌گيري در مورد رد يا پذيرش یک طرح، منطقي نيست كه منافع خالص بدست آمده در سال‌هاي مختلف را جمع جبري ساده نمایند. زيرا منافع خالص در طول زمان، حاصل شده‌ و ارزش پول در طي زمان تغيير مي‌كند. روش اصولی‌این است كه ارزش منفعت خالص هر سال را جداگانه به ارزش يكسال بخصوص (سال اول) تبديل نمايند و پس از هماهنگ شدن ارزش‌ها از نظر زمانی آن‌ها را با هم جمع کنند.
 عاملي كه منفعت خالص آن سال بايد در آن ضرب شود تا ارزش حال بدست آيد، نرخ تنزيل ناميده مي‌شود كه برابر است با . نرخ تنزيل كه در اقتصاد مهندسي معمولاً حداقل نرخ قابل قبول ناميده مي‌شود، تابع تغيير ارزش پول در طول زمان، هزينه‌ و فرصت از دست رفته سرمايه، به ميزان خطر و ريسك موجود و برتري زماني سرمايه‌گذار مي‌باشد.



B= درآمد ناخالص سالانه
C= هزينه‌هاي سالانه
i= نرخ بهره (نرخ نهايي ترجيحات زماني)
n= طول عمر پروژه
t= سال مورد نظر
پس از محاسبه NPW مي‌توان در مورد پذیرش یا عدم پذیرش طرح نظر داد. اگر NPW بزرگتر از صفر باشد (مثبت باشد) طرح پذيرفته مي‌شود و اگر كوچكتر باشد (منفي باشد) طرح رد مي‌شود. حالت صفر براي NPW حالت بي‌تفاوتي نسبت به رد يا قبول طرح مي‌باشد.

روش نرخ بازده داخلي (IRR)
نرخ بازده داخلي، نرخي است كه جريان گردش نقدي يك پروژه را با سرمايه اوليه آن برابر می‌سازد. به بياني ساده‌تر نرخي است، كه ارزش كنوني منافع و هزينه‌هاي پروژه را با يكديگر برابر مي‌سازد وNPW را صفر مي‌كند. پس در صورتي كه منافع تنزيل يافته با هزينه‌هاي انجام شده برابر شود، نرخ‌ تنزيل به كار رفته، همان IRR است. پس از پيدا كردن IRR، در صورتی که اين نرخ بزرگتر از نرخ تنزيل انتخاب شده از طرف سرمايه‌گذار باشد، پروژه پذيرفته مي‌شود.



البته نمي‌توان براحتي تنزيلي را كه جريان فايده خالص تفاضلي را برابر صفر كند پيدا كرد (تنها به صورت تصادفی) و باید با تكرار زیاد، نرخ تنزيلي را پيدا کرد، كه ارزش حال فايده خالص تفاضلي جريان را برابر صفر كند.

روش منافع به هزينه (BCR)
نسبت فايده به هزينه، از تقسيم مجموع ارزش حال فايده ناخالص بر مجموع ارزش فعلي هزينه‌ها استخراج مي‌گردد. مبناي تصميم‌گيري در‌این روش بر حسب عدد يك مي‌باشد. در صورتي كه نسبت بزرگتر از يك باشد قبول و در غير اين صورت رد خواهد شد.





روش معادله گردش نقدي سالانه Equalent Uniform Cash Flow
در اين روش، با استفاده از اصل ارزش زماني پول، تمام گردش‌هاي نقدي مربوط به سرمايه‌گذاري را به ارزش معادل يكنواخت سالانه آن تبديل مي‌كنند. در اين روش، با ضرب كردن هزينه‌ها در ضريب برگشت سرمايه، مربوط به نرخ و زمان مورد نظر، به معادل هزینه یکنواخت سالانه آن تبدیل می‌نمایند. ارزش اقساط سیستم و درآمد‌ها هم می‌‌توان با ضرب كردن در ضريب اقساط منظم سالانه مربوط به نرخ و مدت موردنظر، به معادل هزينه يكنواخت سالانه آن تبديل نمود .

= ضريب اقساط منظم سالانه


ليست هزينه‌هاي ثابت و متغير براي احداث يك واحد گلخانه
١- هزينه‌هاي ثابت
١-١- زمين(حداقل ٢ برابر سطح زير كشت گلخانه)
٢-١- ساختمان ، بنا و محوطه‌سازي
١- ديواركشي
٢- درب ورودي زمين
٣- خانه كارگري و دفتر كار
٤- انبار محصول و بسته‌بندي
٥- استخر ذخيره آب
٦- محوطه‌سازي،خاكبرداري و تسطيح
٧- احداث گلخانه
٣-١- تجهيزات و تأسيسات
١- امتياز انشعاب برق
٢- حق آب
٣- پمپ آب تك‌فاز
٤- تانكر سوخت
٥- سيستم گرمادهي بصورت مشعل و متعلقات
٦- سيستم آبياري قطره‌اي همراه لوله‌ها و ديگ كود براي تزريق در سيستم آبياري
٧- سیستم خنک کننده و فن‌هاي تهويه
٨- سیستم روشنایی
٩- كپسول آتش‌نشاني
10- سيستم نگهداري جهت اجراي سقف كاذب و بستن نخ‌هاي ضخيم در گلخانه‌هاي خيار
٤-١- اداوت و ماشين‌آلات
١- سمپاش موتوري
٢- سمپاش پشتي دستي
٣- دماسنج ماكزيمم و مي‌نيمم
٤- رطوبت‌سنج
٥- بيل، فرغون و ادوات باغباني
٦- CO2 سنج
٥-١- ملزومات اداري و كارگاهي
شامل: ميز، صندلي، فايل و لوازم كارگاهي شامل انواع آچار، ابزارآلات
٦-١- هزينه‌هاي قبل از بهره‌برداري
١- هزينه ثبت، اخذ مجوز، نقشه، هزينه‌ كارشناسي و ...
٢- هزينه آموزش پرسنل، نگهبان دوران ساخت و ساز و ...
٣- هزينه اخذ تسهيلات مالي
٧-١- هزينه‌هاي پيش‌بيني نشده (غيرمترقبه)
براي جبران تورم قیمت‌ها و يا شرايط نامساعد فيزيكي و غیره بصورت درصدي از هزينه‌هاي اوليه تعيين مي‌شود.

٢- هزينه‌هاي جاري طرح
2-1- مواد اوليه
١- قلمه- بذر
٢- خاك برگ
٣- ماسه بادي
٤- كود حيواني
٥- كودهاي شيميايي اوره، فسفات و پتاس
٦- انواع كودهاي ميكروالمنت
٧- قارچ‌كش و آفت‌كش
٨- نخ قیم
٩- پلاستيك
١٠- بسته بندي
11- حمل و نقل
12- بیمه محصولات          
٢ -٢- هزينه پرسنل
١- مدير طرح
٢- تكنسين باغباني
٣- كارمند اداری و مالي
٤- سركارگر
٥- كارگر
٦- نگهبان
٧- بيمه سهم كارفرما
8- پاداش
2-3- تعميرات و نگهداري
١- ساختمان
٢- تأسيسات
٣- ماشين‌آلات
٤- لوازم اداري و كارگاهي

٤-٢- سوخت ،انرژي و آب
١- برق
٢- گازوئيل يا گاز
٣- آب
٥-٢- هزينه‌هاي پيش‌بيني نشده

3-هزينه‌هاي بينابين  
3-1- استهلاك (مخصوص هزينه‌هاي ثابت)
3-2- سود سرمايه
٣-٣- تورم

درآمدها
فروش محصول