دكتر فاطمه فلایح، دكتر عبدالله كریمی، معصومه نویدی نیا
از آنجایی كه عسل حاوی مواد آنتی باكتریایی است می تواند بخوبی باعث بهبود زخم ها شود. زنبور عسل پیش از رسیدن به كندو در بین راه مقداری از آب شهد را جذب می كند و چون شهد گل ها حاوی ۵۰ تا ۸۰ درصد آب است، با این عمل میزان رطوبت عسل را به حدود ۱۷ تا حداكثر ۲۵ درصد می رساند، یعنی حدودا از هر سه گرم شهدی كه زنبور عسل به كندو می آورد، یک گرم عسل به دست می آید.
البته عسل مناطق شمالی كشور به علت بالا بودن رطوبت هوا از آب بیشتری برخوردار است و لذا آبكی می باشد، ولی عسل مناطق كوهستانی از آب كمتری برخوردار می باشد زنبور عسل نوعی از آنزیم دیاستاز به نام انورتاز را نیز به شهد اضافه می كند كه این آنزیم به همراه مواد قندی و نشاسته ای كه چهار پنجم وزن عسل را تشكیل می دهند، عامل اصلی متبلور شدن یا شكرک زدن عسل به شمار می روند. لذا این باور كه عسل غیرطبیعی شكرک می زند صحیح نیست، بلكه دلیل متبلور شدن و رسوب دادن عسل طبیعی وجود دیاستاز و همچنین كربوهیدرات ها می باشد.
دیاستاز، ذرات خیلی ریز عسل را به خود جذب كرده و باعث ته نشین شدن آن می شود. مقدار گلوكز عسل هر چه بیشتر باشد، زودتر متبلور و ته نشین می شود. این خاصیت فقط در عسل های طبیعی و غیرتقلبی دیده می شود، زیرا تنها عسل های طبیعی حاوی دیاستاز هستند. مدت زمان شكرک زدن یا متبلور شدن عسل بسته به نوع گل متفاوت است و حتی در مورد عسل اقاقیا به چهار سال هم می رسد. در كشورهای اروپایی عسل سفت شده و متبلور شده را بیشتر می پسندند.
تشخیص عسل طبیعی و غیرطبیعی از طریق مزه كردن غیرممكن است. برای مصرف كننده یک را ه بیشتر وجود ندارد و آن هم استفاده از ابزارهایی است كه بدن در اختیارش گذاشته است. با چشمانش شكل ظاهری عسل را ارزیابی می كند، با بینی اش آن را بو می كند و با زبانش آن را مزه می كند.
اگر مجموعه خصوصیات باب طبعش بود و اگر عسل عطر و طعم گل ها را داشت، آن عسل احتمالا واقعی است و ارزش آن را دارد كه بهایش را در حد معقول بپردازد. لا زم به ذكر است مزه، عطر، طعم، رنگ و بوی عسل فقط مربوط به گل هر منطقه می باشد و به نژاد زنبور عسل بستگی ندارد. نوع نژاد فقط در پركاری و كم كاری تاثیر دارد.
همان طور كه قبلا اشاره شد چهار پنجم وزن عسل را كربوهیدرات ها تشكیل می دهند و بقیه آن عبارت است از: پروتیین، املا‌ح معدنی، عناصر معطر، آنزیم ها، ویتامین ها، گرده گل و آب. هر ۱۰۰ گرم عسل ۳۳۰ كیلوكالری انرژی تولید می كند. لذا عسل، غذایی مقوی و انرژی زاست و به كمک دیاستازهایش چربی های اطراف قلب را آب می كند. به همین دلیل مصرف متعادل و كنترل شده آن به سالخوردگان و بیماران قلبی توصیه می شود.
تفاوت عسل های مختلف
تفاوت عسل های مناطق مختلف كشوری مثل ایران كه چهار فصل را همزمان در اقصی نقاط خود دارد بستگی به عوامل متعددی مثل: نوع گل، رطوبت منطقه ای كه زنبور در آن قرار دارد و تغلیظ عسل توسط زنبورها دارد. برای مثال زنبورهایی كه در مناطق مرطوب شمال كشور به جمع آوری عسل مشغولند هیچگاه نمی توانند عسلی به غلظت مناطق كوهستانی به وجود آورند عسلی كه از گل و مركبات بدست می آید با توجه به رقیق بودن بسیار بالا ی شهد آن نمی تواند مانند عسل گل آویشن غلیظ باشد.
عسل ها دارای رنگهای مختلفی از زرد روشن تا قهوه ای تیره می باشند و این تنوع رنگ بستگی به نوع شهدی دارد كه زنبور از آن استفاده می كند و بر خلا ف تصور عامه به سن زنبور بستگی ندارد چون تنها زنبورهای مسن مبادرت به جمع آوری عسل می نمایند.
همیشه در عسل مقداری از گرده گل ها وجود دارد. اگر زنبوران عسل برای به دست آوردن شهد فقط از یكنوع از گل ها استفاده نمایند قطعا همان نوع گرده گل هم در عسل دیده می شود از این خصوصیت برای پی بردن به نوع عسل می توان استفاده كرد. در كنار عسل های عالی، عسل های زهرآگینی هم هستند كه از شهد گل های صدتومانی یا گل های از تیره گل های صد تومانی حاصل شده اند. این خاصیت زهرآگینی را به آلكالوئیدی به نام اندرومدین كه در شهد این گل هاست نسبت می دهند عوارضی كه ایجاد می كنند عبارتند از: مستی، سرگیجه، تهوع و استفراغ.
چگونه عسل در درمان زخم ها موثر است؟
زمانی كه عسل با رطوبت بدن تماس پیدا می كند، آنزیم گلوكز اكسیداز كه توسط زنبورها در عسل ایجاد شده است به آرامی آزاد می شود و پراكسید ئیدروژن ضد عفونی كننده به میزان زیادی آزاد می شود و می تواند در حدی كه به خود بافت آسیب نرساند، باكتری ها را نابود كند. در ادامه با جذب مایعات و مواد مقوی به منطقه آسیب دیده باعث رشد سلولی و جلوگیری از خشک شدن زخم می شود.
عسل باعث حضور یک لا‌یه از مایع، بین بافت ها و بانداژ می شود و سبب می شود كه پانسمان در هنگام نیاز بدون درد جابه جا شده و سلول های جدید پاره نشود.به همین جهت در برخی بیمارستان های دنیا برای درمان زخم بستر از تركیبات آن استفاده می شود.
