شیوا طباطبایی؛ کارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه
آلبالو و گیلاس گیاهانی هستند از خانواده Rosaceae با نام علمی Prunus avium. خاستگاه این دو گیاه از شمال شرقی آسیا است و برای اولین بار این گیاه در دهکده‌ای در ترکیه کشت شد. وجود این گیاهان 400 سال قبل از میلاد توسط تئوفراتوس (Theophratus) فیلسوف یونانی به ثبت رسیده است.
گونه اهلی این گیاهان شکوفه‌های سفید و یا صورتی دارند و از اواخر اردیبهشت تا اواسط مرداد ماه در بازار موجود است. آلبالو و گیلاس حاوی مقادیر زیادی ویتامین‌های A و C و ترکیباتی بنام آنتوسیانین‌ها هستند. امروزه علاقه مردم به مصرف غذاهای فراویژه به جای دارو به منظور جلوگیری از بیماری‌ها روز به روز افزایش می‌یابد.
در این مقاله به مهم‌ترین خواص آلبالو و گیلاس در پیشگیری از بروز بیماری‌ها اشاره می‌شود.
ضد التهاب قوی‌تر از آسپرین
آنتوسیانین‌های موجود در آلبالو خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی بسیار قوی دارند و حتی برخی دانشمندان معتقدند خواص ضد التهابی آنتوسیانین‌های موجود در آلبالو از آسپرین نیز بیشتر است.
واکنش‌های التهابی یک سری واکنش‌های پیچیده در بدن هستند که برای مقابله با عفونت‌ها و محافظت بدن در برابر عوامل بیماریزا رخ می‌دهد، اما چنانچه چنین واکنش‌هایی در بدن به میزان زیاد رخ دهد بعلت آزادسازی رادیکال‌های آزاد اکسیژن سبب بروز انواعی از بیماری‌های مزمن نظیر دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی می‌شوند، بنابراین دریافت مواد غذایی حاوی آنتوسیانین‌ها نظیر آلبالو و گیلاس می‌تواند در پیشگیری از بروز این دسته از بیماری‌ها موثر باشد.
خاصیت آنتی‌اكسیدانی
آنتوسیانین‌ها پیگمان‌های رنگی هستند که در نتیجه یک سری واکنش‌های شیمیایی از فلاونویید‌ها بوجود می‌آیند. رنگ قرمز و آبی موجود در برخی میوه‌ها، سبزی‌ها و گل‌ها مربوط به این پیگمان است. طی سال‌های اخیر دانشمندان متوجه شده‌اند که آنتوسیانین‌ها علاوه بر ایجاد رنگ در گیاهان برای سلامت انسان نیز بسیار مفید هستند.
یکی از خواص بسیار مهم آنتوسیانین‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی آنها است. آنتی‌اکسیدان‌ها موادی هستند که رادیکال‌های آزاد اکسیژن را در بدن جمع آوری کرده و از بروز عوارض نامطلوب واکنش‌های ناشی از آنها پیشگیری می‌کنند. وجود رادیکال‌های آزاد اکسیژن برای بدن بسیار مضر است.
رادیکال‌های آزاد اکسیژن در نتیجه فعل و انفعال‌های شیمیایی متفاوت در بدن ایجاد می‌شوند. بدن انسان با استفاده از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها نظیر ویتامین C، ویتامین E و کاروتنوئیدها رادیکال‌های آزاد اکسیژن را خنثی می‌کند، اما چنانچه میزان تجمع رادیکال‌های آزاد اکسیژن از ظرفیت آنتی‌اکسیدان‌های موجود در بدن بیشتر شود رادیکال‌های آزاد اکسیژن به چربی‌ها، پروتئین‌ها و ساختار DNA حمله نموده و آنزیم‌ها و غشاء سلول را تخریب می‌کنند.
منابع علمی معتبر بسیاری از بیماری‌های مزمن نظیر بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و آلزایمر را دستاورد اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد اکسیژن در بدن می‌دانند.
نقرس
بیماری نقرس نوعی از التهاب مفاصل است که با تجمع اسید اوریک در مفاصل آغاز شده و سبب التهاب و دردناک شدن مفصل‌ها می‌شود. نقرس معمولاً در دهه 40 تا 50 زندگی رخ می‌دهد و شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است. در افراد مبتلا به نقرس مقدار اسید اوریک خون بالا است که یا بدلیل تولید زیاد اسید اوریک در بدن است و یا اینکه در افراد مبتلا، بدن قادر به دفع مقدار کافی اسید اوریک نمی‌باشد.
مصرف مقدار زیاد ویتامین C به افزایش دفع اسید اوریک در بدن کمک می‌کند. همچنین آنتوسیانین‌ها می‌توانند در تخفیف علائم این بیماری موثر باشند، زیرا همانطور که ذکر شد این مواد در تخفیف واکنش‌های التهابی در بدن نقش موثری دارند. با توجه به اینکه آلبالو از منابع خوب ویتامین C و آنتوسیانین‌ها می‌باشد. مصرف روزانه آن برای بهبود درد و التهابات بیماری نقرس توصیه می‌شود.
سرطان
یکی از عوامل موثر در ایجاد سلول‌های سرطانی واکنش‌های استرس اکسیداتیو است. این واکنش‌ها سبب موتاسیون سلول‌ها و رشد و تکثیر بیش از حد آنها شده و در نهایت سلول‌ها از حالت نرمال خارج شده و سلول‌های سرطانی ایجاد می‌شوند. آنتی‌اکسیدان‌ها خصوصاً آنتوسیانین‌ها در پیشگیری از بروز سرطان موثر هستند.
بیماری‌های قلبی عروقی
آلبالو و گیلاس منابع خوبی از ویتامین‌های A، C و آنتوسیانین‌ها محسوب می‌شوند و خواص آنتی‌اکسیدانی قوی دارند. استرس اکسیداتیو یکی از علل مهم بروز بیماری‌های قلبی عروقی است. در اثر افزایش رادیکال‌های آزاد اکسیژن در بدن چربی‌های موجود در خون خصوصاً LDL اکسیده می‌شوند.
اکسیده شدن LDL مرحله آغازین تشکیل پلاک در سطح عروق خونی است. چنانچه میزان چربی‌های خون کنترل شده و مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها به میزان کافی در رژیم غذایی وجود داشته باشد از اکسیداسیون LDL و در نتیجه گرفتگی عروق جلوگیری می‌شود.
دیابت
بیماری دیابت یکی از شایع ترین بیماری‌ها در سراسر جهان است و شیوع آن در کشور‌های در حال توسعه نظیر ایران در حال گسترش است. مطالعات دانشمندان نشان می‌دهند که مصرف آنتوسیانین‌های موجود در آلبالو به مقدار قابل توجهی در کاهش چربی‌ها، قند و فشار خون موثر بوده است.
به نظر می‌رسد که آنتوسیانین‌های موجود در این میوه میزان تولید انسولین توسط سلول‌های بتا را تا حدودی افزایش داده و به مقدار بیشتر مقاومت سلول‌های بدن به هورمون انسولین را که در دیابت نوع 2 بسیار شایع است کاهش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
با توجه به مطالبی که ذکر گردید آلبالو و گیلاس را می‌توان جزو غذاهای فراویژه در نظر گرفت. با مصرف آلبالو و گیلاس به عنوان میوه‌های تابستانی به صورت تازه و یا بصورت دسر می‌توان از فواید بی‌شمار آنها بهره گرفت. البته باید در نظر داشت که مقدار ویتامین‌های A و C و غلظت آنتو سیانین‌ها در آلبالو بیشتر از گیلاس است و به همین دلیل بسیاری از خواص ذکر شده، در مورد آلبالو بیشتر است.
