معصومه مسلمی؛ دانشجوی دوره دکترای صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
شواهد اپیدمیولوژیکی نشان می‌دهند که میوه‌ها نقش بسزایی در پیشگیری از انواع مختلف بیماری‌ها داشته و اثرات سلامت‌بخش آنها به‌گونه‌ای است که هیچ یک از گروه‌های غذایی را نمی‌توان به عنوان جایگزینی برای آنها تعیین نمود. اثرات مثبت عمده‌ای از طبیعت این گروه به اثبات رسیده است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- بیشترین بخش میوه‌جات از آب تشکیل شده است، چنانچه بیشترین وزن بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد. بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که شما غذایی را بیشتر مصرف کنید که همانند ساختار و نیاز بدنی‌تان حاوی میزان آب بیشتری باشد.
2- میوه‌ها محرک حافظه هستند. آنها اثر مثبتی بر مغز دارند و سبب می‌شوند که شما اطلاعات را راحت‌تر و سریع‌تر به خاطر آورید.
3- اثر معجزه‌آسایی در پیشگیری از بسیاری سرطان‌ها دارند که علت آن حضور مقادیر نسبتاً بالایی از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی در آنهاست.
4- وجود مقادیر متنابهی از فیبرها در میوه‌جات سبب جلوگیری از فشار خون بالا و سایر فاکتورهایی می‌شود که شانس بیماری‌های قلبی- عروقی را افزایش می‌دهند.
5- میوه‌ها 100 درصد عاری از کلسترول بد هستند.
6- مصرف میوه‌ها باعث می‌شود که شما احساس بهتری داشته باشید. گزارشات مختلفی از رفع افسردگی در افراد پس از مصرف میوه‌های تازه گزارش شده است.
با توجه به اثرات عمومی ذکر شده، در ادامه به برخی اثرات درمانی و پیشگیری‌کننده تعدادی از میوه‌جات می‌پردازیم:
زغال اخته
این میوه نیز غنی از آنتی‌اکسیدان است و مطالعات نشان داده‌اند که مصرف روزانه 3 درصد از آن در رژیم غذایی اثر حفاظتی در مقابل آسیب‌های اکسیداتیو کلیه نظیر آلبومینوریا (دفع پروتئین زیاد یا آلبومین در ادرار) دارد که عامل اخیر از بیماری‌های مزمن کلیوی است و می‌تواند از پیامدهای فشار خون بالا باشد.
استرس اکسیداتیو عاملی است که سبب افزایش فشار خون می‌شود و متعاقباً فشار خون بالا نیز یک فاکتور مهم در بیماری‌های قلبی- عروقی است. از آنجایی که مصرف زغال اخته تا حدی می‌تواند سبب کاهش فشار خون گردد، بنابراین ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی را کاهش می‌دهد.
کشمش و انگور
کشمش حاوی پلی‌فنل‌ها، فلاوونوئیدها و سطوح بالایی از آهن است که می‌تواند برای سلامتی مفید باشد. پلی‌فنل‌ها متابولیت‌های فعالی هستند که در غذاهای گیاهی به‌ویژه میوه‌ها، دانه‌ها و برگ‌ها وجود دارند. این ترکیبات نقش حفاظتی در مقابل برخی بیماری‌های عفونی و دهانی برعهده دارند که مکانیسم آن از طریق اعمال فعالیت آنتی‌اکسیدانی و خنثی کردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و آنزیم‌هاست.
مصرف غذاهای حاوی پلی‌فنل سبب افزایش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مایعات دهانی (بزاق) می‌شود و استفاده مکرر و منظم آنها ممکن است سبب محافظت در مقابل سرطان در محیط دهانی گردد. بیماری‌های دهانی از جمله پوسیدگی دندان، بیماری‌های اطراف دندان، افتادن دندان‌ها و سایر موارد می‌توانند بر سلامت عمومی افراد تاثیرگذار باشند.
طی مطالعات مختلف ترکیباتی در کشمش‌ها تعیین شده است که حاوی اثر ضدمیکروبی بوده و در مقابل از بین بردن پاتوژن‌های دهان که سبب پوسیدگی‌های دندانی یا بیماری‌های اطراف دندان می‌شوند، نقش حفاظتی دارند. اسیداولئانولیک یکی از این ترکیبات است که از چسبیدن بیوفیلم‌های استرپتوکوکی به سطح دندان‌ها جلوگیری می‌کند. بنابراین کشمش می‌تواند به‌عنوان یک جایگزین سالم برای انواع غذاهای رایج حاوی شکر مورد استفاده قرار گیرد.
در عین حال عصاره دانه انگور نیز حاوی مقادیر بالایی از پروآنتوسیانیدین‌هایی است که در حفاظت از آسیب‌های ریشه‌های دندان نقش داشته و پیشنهاد می‌شود به عنوان یک عنصر طبیعی در درمان بیماری‌های غیر تهاجمی دندان مورد استفاده قرار گیرد. به علاوه عصاره این دانه اثر معنی‌داری در ممانعت از رشد سلول‌های سرطانی در سرطان پروستات دارد که البته اثر آن وابسته به مدت زمان و غلظت مصرف است.
لیموترش
مهم‌ترین گروه از میوه‌جات درختی را مرکبات تشکیل می‌دهند که در میان آنها لیموترش جایگاه ویژه‌ای دارد. مطالعات مختلف به نقش مهم این میوه در بهبود سلامتی اشاره کرده‌اند و آن را منبع مهمی از ترکیبات فنلی و به همان اندازه ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبرهای رژیمی، عصاره‌های گیاهی و کاروتنوئیدها برشمرده‌اند.
عصاره‌های به دست آمده از لیموترش اثر ممانعت‌کننده بر سرطان پانکراس دارند. از جمله ترکیبات مهم آن فلاوونوئیدها و لیمونوئیدها هستند. نتایج مطالعات نشان می‌دهند که فعالیت آنتی‌اکسیدانی در عصاره متناسب با محتوای فلاوونوئیدها بوده و ممانعت از رشد سلول‌های سرطانی و ازدیاد آنها با محتوای فلاوونوئیدها و لیمونوئیدها در ارتباط است.
همچنین لیموترش یک درمان موثر برای بیماری اسکوربوت است، به‌طوری که در میان انواع غذاهایی که حاوی ویتامین C هستند، این میوه و عصاره آن از جمله منابعی به‌شمار می‌روند که بیشترین میزان ویتامین C را تشکیل می‌دهند.
