زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر مینا کاویانی ، انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور

تحریریه زندگی آنلاین : کم‌خونی و علل آن

کم‌خونی‌ها مجموعه‌ای از اختلالات خونی هستند که با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون، کاهش مقدار هموگلوبین و یا کاهش گلبول‌های قرمز فشرده شده (هماتوکریت) همراهند. نتیجه عمده این بیماری کاهش اکسیژن (هیپوکسی) و کاهش ظرفیت انتقال اکسیژن است.

علل شایع آنمی یا همان کم‌خونی عبارتند از: خونریزی زیاد، کاهش تولید گلبول‌های قرمز خون و یا افزایش تخریب آنها. یادآوری می‌شود عمرگلبول‌های قرمز خون 120 روز بوده و اریتروپویتین هورمونی است که تولید آنها را تحریک می‌کند. هر زمان نام کم‌خونی به میان می‌آید، کم‌خونی ناشی از فقر آهن اولین موردی است که در ذهن تداعی می‌شود، اما آیا تنها کمبود آهن موجب بروز کم‌خونی می‌شود و اساساً چه ارتباطی بین کم‌خونی و کمبودهای تغذیه‌ای وجود دارد؟

بیشتربخوانید:

بهترین رژیم غذایی برای مبارزه با کم خونی

ارتباط کم‌خونی و کمبودهای تغذیه‌ای

کم‌خونی‌ها ممکن است در کمبودهای تغذیه‌ای کلی یا خاص دیده شوند، از این رو چنین کم‌خونی‌هایی با برطرف کردن این کمبودها، برطرف می‌شوند. از جمله مواد مغذی که در خونسازی موثرند و کمبودشان منجر به کم‌خونی می‌شود، می‌توان این موارد را نام برد: پروتئین، آهن، ویتامین‌های

 C, E, B12, B6، اسید فولیک، مس و ویتامین B2 (در مقادیر کم). شایان ذکر است تغییراتی که به واسطه کمبود هر یک از این مواد مغذی در گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود و نوع کم‌خونی حاصل از آن، با دیگری متفاوت است. در این بخش به کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک پرداخته می‌شود.

کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک

اسید فولیک یکی از ویتامین‌های گروه B است. این ویتامین برای ساخته شدن ماده وراثتی (DNA) و بلوغ گلبول‌های قرمز خون مورد نیاز است. کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک معمولاً در پی دریافت رژیم غذایی ناکافی، سوء‌جذب روده‌ای،‌ الکلیسم و یا بارداری ایجاد می‌شود. علاوه بر این شرایطی که موجب افزایش نیاز به اسید فولیک می‌شود مانند سوختگی‌ها، هپاتیت، عفونت، ‌بیماری‌های التهابی، انواع سرطان، بارداری و شیردهی، جراحی و کم‌خونی‌های همولیتیک (کم‌خونی‌هایی که در آن گلبول‌های قرمز خون تجزیه می‌شوند) و یا  شرایطی که موجب سوءجذب اسید فولیک می‌شود مانند بیماری‌های سلیاک یا کرون، بر وضعیت اسید فولیک اثر می‌گذارد. این ویتامین همچنین هنگام دیالیز در بیماران کلیوی به راحتی از دست می‌رود.

علائم کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک شامل این موارد است: کاهش وزن، بی‌اشتهایی، سوءتغذیه، زبان قرمز و صاف، اسهال، خستگی زودرس، خارش، روند کند بهبود زخم و سردی دست و پا.

به یاد داشته باشید امکان دارد تغییرات هماتولوژیکی کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک با کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 همپوشانی داشته باشد و برای تفکیک آنها نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتر باشد. بدین معنی که در کم‌خونی ناشی از هر دوی این ویتامین‌ها، گلبول‌های قرمز خون از لحاظ اندازه بزرگ‌تر از اندازه طبیعی می‌شود و در اصطلاح به صورت ماکروسیتیک یا مگالوبلاستیک درمی‌آید و به همین جهت باید برای تشخیص افتراقی آزمایش‌های بیشتری انجام داد.

بیشتربخوانید:

این مواد غذایی باعث کم خونی می شود

توصیه‌های تغذیه‌ای برای پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک

از یک برنامه غذایی صحیح سرشار از منابع غذایی اسید فولیک، پروتئین، مس، ‌آهن و ویتامین‌های C و B12، پیروی کنید.

  دریافت منابع غذایی اسید فولیک شامل میوه و سبزی تازه را در برنامه غذایی خود افزایش دهید.

  سایر منابع اسیدفولیک مانند ماهی، حبوبات، ‌غلات کامل و انواع گوشت را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

  منابع غذایی ویتامین C مانند مرکبات و سبزی‌ها را برای افزایش جذب اسید فولیک همراه منابع غذایی آن بخورید.

  زنان باردار برای پیشگیری از عوارض کمبود اسید فولیک (نقص لوله عصبی جنین) باید با پزشک خود برای دریافت مکمل اسید فولیک مشورت کنند.

 از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.

  برای پیشگیری از اکسید شدن و تخریب اسیدفولیک هرگز منابع غذایی آن به ویژه منابع گیاهی را به مدت طولانی نپزید.

  از مصرف خودسرانه و بیش از حد داروها و مکمل اسید فولیک بپرهیزید، زیرا ممکن است مانع تشخیص کم‌خونی ناشی از کمبود B12 در صورت وجود، شود.

" تندرست باشید"

منابع: تألیف اسکات-استامپ، س. ترجمه رحمانی، خ و همکاران. تغذیه و مراقبت مبتنی بر تشخیص. انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور. چاپ اول، 1386