دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه
الف) رژیم لاغری صفر كالری یا آب درمانی
در چنین رژیم لاغری كلیه موادغذایی حاوی كالری حذف و فقط مایعات به مقدار بسیار زیاد بین 4-3 لیتر در روز توصیه می‌شود كه به صورت آب، چای كمرنگ، دمكرده‌هایی مثل گل بابونه، گل گاوزبان، نعنا، پوست سیب و... میل می‌گردد.
كاهش وزن با چنین رژیم لاغری با حذف قند، پروتئین و چربی، 400 گرم در روز برای آقایان و 350 گرم در روز برای خانم‌ها رخ می‌دهد.
در صورت پیروی از این رژیم لاغری برای كاهش وزن، در سیستم بدن ما چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟ مشخص شده كه در هفته‌های اول و دوم قند موردنیاز بدن از تجزیه پروتئین‌های عضلات و سایر اندام‌ها تامین می‌گردد.
در این زمان تجزیه بافت‌ها و از دست دادن پروتئین بدن بسیار بالا بوده، سپس به تدریج از شدت آن كاسته می‌شود و بافت‌های چربی نیز شروع به تجزیه شدن می‌كنند.
در طول ادامه رژیم صفر كالری یا آب درمانی، بافت‌های بدن تجزیه می‌شوند و به مصرف تامین انرژی و اعمال حیاتی بدن می‌رسند و به علت آزاد شدن اسیدهای چرب و تجزیه آنها، حالت كتونی ایجاد می‌شود كه دفع اسیداوریك را مهار كرده موجب افزایش سطح اسیداوریك خون می‌شود.
در نتیجه خطرات مورد انتظار در ادامه چنین روش كاهش وزنی عبارت‌اند از:
مختل شدن سیستم قلبی– عروقی و در كنار آن بروز حمله نقرس، ایجاد سنگ كلیه، اختلال دستگاه گوارش، آریتمی (بینظمی) قلبی، حمله قلبی، اختلالات حاد و مزمن كلیه، بروز دیابت وابسته به انسولین، اختلالات عصبی و روانی و در نهایت مرگ به خصوص برای افراد آسیب‌پذیر.
با توجه به خطرات احتمالی و یا حتمی چنین روش كاهش وزنی، در موارد نادر و به علل خاص اجرای آن توصیه می‌شود و می‌باید این دسته از رژیم‌گیرندگان در بیمارستان بستری شوند و تحت نظر تیم پزشكی به كاهش وزن خود اقدام كنند تا به موازات تامین مایعات لازم، الكترولیت‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز دیگر نیز تامین و در اختیار بدن این افراد قرار داده شود.
خوشبختانه بررسی‌های بلندمدت از نظر پژوهشگران تغذیه، عدم كارایی این رژیم لاغری را به اثبات رسانیده و تحت هیچ شرایطی هیچ فردی نباید به مدت طولانی حتی زیر نظر متخصص از این روش استفاده كند.
ب) رژیم لاغری با 400-250 كیلوكالری حاوی پروتئین و كربوهیدرات به مقدار ناچیز
در بررسی عوارض ایجاد شده در رژیم‌های لاغری پیش گفت، مسأله انباشته شدن ملكول‌های كتونی، توجه پژوهشگران علوم تغذیه را به خود معطوف كرده است و با محاسبات به عمل آمده توصیه كرده‌اند كه 50 گرم كربوهیدرات (مواد قندی) به جیره روزانه افزوده شود و بدین ترتیب انرژی حاصل از 30 گرم پروتئین خالص و 50 گرم مواد قندی رژیم صفر كالری، به رژیمی تبدیل شده كه دارای حدود 300 كیلوكالری انرژی بوده است و رژیم گیرندگان قادر بودند، روزانه به مقدار 250-300 گرم از وزن خود را توسط این رژیم لاغری بكاهند.
در این رژیم لاغری نیز به تامین مایعات به مقدار 2-3 لیتر توصیه شده است. ناگفته نماند برخورداری از چنین رژیم لاغری پرخطری می‌باید تحت نظر تیم پزشكی و با كنترل دائمی بیماران صورت پذیرفته و از به كارگیری چنین روش‌های پرخطر بیماری‌زا و مرگ آفرین به صورت خودسرانه یا بنا به توصیه افراد غیرعلمی و بدون صلاحیت به شدت پرهیز نمود.
علاوه بر آن در بررسی‌های بلندمدت ارزش پیروی از چنین روش‌های غیراصولی زیر سوال رفته است و خطرات ناشی از ادامه چنین برنامه غذایی دست كمی از رژیم‌های لاغری صفر كالری ندارد و پیامد كاهش وزن سریع در كوتاه‌ترین مدت عبارت خواهد بود از مرگ و میر و معلولیت‌های برگشت‌ناپذیر و صدمات زیان‌بار.
ج) رژیم لاغری آب میوه و سبزیجات طبق بوخینگر – لوتزنر
این دسته از رژیم لاغری ها كه كم كالری و دارای پتاسیم بالا می‌باشند، از یك طرف به علت دارا بودن مقداری قند، از تشكیل تركیبات ستونی یا كتونی جلوگیری می‌كنند و از طرف دیگر به علت اختلاف سطح بین پتاسیم فراوان و سدیم كمتر، مقدار و حجم دفع ادرار را افزایش داده و با كاهش شدید انرژی، به سرعت وزن بدن رژیم‌گیرندگان كاهش می‌یابد و موجبات رضایت خاطر آنها را در زمان حال فراهم می‌سازد.
ولی از آثار خطرناك ادامه طولانی مدت این روش، تحلیل رفتن قابل توجه مقدار ازت بدن رژیم گیرندگان و پیامدهای ناشی از آن است.
این رژیم لاغری فقط در مصرف دمكرده گیاهان همراه با عسل، آبمیوه و سبزی خلاصه می‌شود. این رژیم فقط به دلایل خاص، آن هم در مدت كوتاه و معین برای بعضی از افراد خاص با نظر متخصص تغذیه و بنا به توصیه پزشكان معالج مجاز است.
ه) رژیم لاغری كم كالری غنی از كربوهیدرات‌ها (قندی و نشاسته‌ای)
الف) رژیم لاغری سیب‌زمینی آبپز: به مقدار یك كیلوگرم در روز بدون افزودن نمك كه فقط 1 الی 2 روز كاربرد دارد و می‌باید با سبزیجات پخته و خام میل شود.
ب) رژیم لاغری برنج: در آغاز جهت بیماران مبتلا به فشارخون بالا و بیماران كلیوی اندیشیده شده بود، بعدها به عنوان یك رژیم كاهش‌دهنده وزن نیز كاربرد پیدا كرد كه در این روش به مدت یك ماه روزانه برنج پخت‌های كه معادل 400-800 كیلوكالری انرژی داراست (هر 5 قاشق غذاخوری برنج پخته بدون روغن معادل 80 كیلوكالری انرژی دارا می‌باشد) تجویز می‌شود و پس از 4 هفته به برنج، مقدار ناچیزی گوشت و سبزیجات اضافه می‌شود.
ج) رژیم لاغری خاص: با تناوب تغییرات روزانه غذاهای جامد، مایع، سوپ و سبزیجات خاص
د) رژیم لاغری سیب: یك كیلو سیب پوست نكنده در روز و دمكرده‌های تهیه شده از پوست سیب
هـ) رژیم انگور، آلبالو، گریپ‌فروت و... و ده‌ها رژیم مشابه
نكته قابل توجه
رژیم‌های گفته شده یا سایر رژیم لاغری های مشابه به صورت تك‌خوری و بدون افزودن مواد مكمل از جمله رژیم‌های نامتعادل و فاقد بسیاری از موادمغذی موردنیاز بدن تلقی می‌شوند كه به مدت بسیار كوتاهی به علت خاص كاربرد دارند و در صورت استفاده خودسرانه و بلندمدت، منجر به گرسنگی‌های پنهانی و سلولی شدید خواهند شد.
تهی شدن سلول‌های بدن از ریزمغذی‌ها و عناصر حیاتی لازم منجر به ظهور و بروز عوارض بسیار شدید و غیرقابل جبرانی می‌گردد كه سلامتی جسمی و روحی كوتاه و بلندمدت فرد را دچار مخاطره حتمی می‌سازد.
