زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

هورمون لپتین

تعریف و مكانیسم عمل 

كلمه لپتین از واژه لوپتوس به معنای لاغری گرفته شده است. در سال 1940 اثرات لپتین با مطالعه روی موش‌های چاق انجام شد. این موش‌ها به طور فزاینده‌ای چاق بوده و اشتهای بیشتر هم داشتند. بعد از 8 سال تحقیق و بررسی بالاخره در سال 1994 نوعی پپتید یافتند كه اسم آن را به نام لپتین معرفی نمودند.

ژن Ob (چاقی) روی كروموزوم 7 در انسان و روی كروموزم 6 در موش قرار دارد. لپتین دارای وزنی معادل 16 كیلو دالتون بوده كه نقش كلیدی روی كنترل دریافت غذا و مصرف انرژی و متابولیسم ایفا می‌كند و در نتیجه جهش ایجاد شده در سطح ژن مسئول چاقی  (OB)ایجاد می‌گردد.

منشاء اصلی ترشح لپتین سلول‌های آدیپوزیت بویژه بافت چربی سفید است؛ گیرنده‌های لپتین جزو طبقه‌ای از گروه گیرنده‌های خانواده سیتوكینین‌ها، اینترلوكین6 می‌باشد كه در بافت‌های مختلف از جمله مغز یافت می‌گردد. لپتین با 6 نوع گیرنده باند می‌گردد.

لپتین دارای 167 آمینو اسیدبوده كه توسط ژن لپتین (LEP) تولید می‌شود. لپتین به عنوان سیگنال با اهمیت در تنظیم بافت چربی و وزن بدن است و عملكردی در مهار دریافت غذا و تحریك مصرف انرژی دارد.

بطور عمده باندهای لپتین به هسته‌های میانی- قدامی هیپوتالاموس ( كه با عنوان مركز سیری یاد می‌شود ) می‌باشد. با باند شدن لپتین به این منطقه، سیگنال‌هایی به مغز ارسال می‌دارد كه زمان سیری فرا رسیده است. 

لپتین باعث مهارعمل نرون‌هایی كه محتوی نروپپتید Y هستند و همینطور افزایش فعالیت بیان نرون‌های هورمون تحریك گر آلفا ملانوسیت می‌گردد. نرون‌های نروپپتید Y كلید اصلی در تنظیم اشتها هستند. با تزریق دوز كمی از آنها به موش در آنها حالت بی‌اشتهایی ایجاد گردید. برعكس این موضوع آلفاملانوسیت به عنوان میانجی مهم حالت سیری است. لپتین توسط ملاتونین در طول شب تنظیم می‌شود. 

گرچه لپتین به عنوان سیگنال گردشی در كاهش دادن اشتهاست ولی در كل، افراد چاق دارای غلظت بالایی از لپتین هستند. این افراد در حقیقت مقاوم به اثرات لپتین‌اند. با همین طریق نیز ا فراد با بیماری دیابت نوع 2 مقاوم به اثرات لپتین‌اند بنابراین چاقی در افراد، زمانی ایجاد می‌شود كه در طول زمان انرژی بیشتری دریافت نموده باشند. و این زیادی دریافت غذا از طریق سیگنال‌های گرسنگی مشتق نمی‌شود.

با وجود ایجاد سیگنال‌های ضد اشتها از لپتین در حال گردش، غلظت بالایی از لپتین پایدار شده حاصل از ذخایر بیشتر چربی، باعث می‌شود كه سلول‌هایی كه به لپتین پاسخ می‌دهند غیر حساس شوند.

در موش، لپتین جهت باروری در جنس نر و ماده نیاز است. عموما در پستانداران و انسان بخصوص در دوران بلوغ خانم‌ها میزان آن مرتبط با سطح بحرانی از چربی در بدن است. زمانی كه میزان چربی از این آستانه پایین می‌افتد ( مثلا در بی اشتهایی ) سیكل تخمك گذاری متوقف شده و قاعدگی متوقف می‌گردد.

عملكرد‌های شناخته شده و دخالت لپتین در فعالیت‌های اعضای بدن شامل این موارد است:

تنظیم كننده اشتها و متابولیسم انرژی، بلوغ، سندروم چاقی، باروری، سیستم ایمنی، افزایش وزن، تغییرات در برون ده سیستم اعصاب اتونوم، دیابت نوع 2، پرخوری، هیپر انسولینمیا –آنژیوژنز- خونسازی، توده استخوان، فشار خون، سیستم لنفوسیتT، ریه‌ها، كلیه‌ها، غدد پستانی و عملكرد روده‌ها.

ژن لپتین از جمله ژن‌های مهم اقتصادی بوده كه در اوایل سال 2005 وارد بانك‌های جهانی ژن ( EBML , NCBI. , DDJB ) گردیده است.

برای خواندن بخش اول -ليپتين زنگ سيری بدن- اینجا کلیک کنید.