دكتر پیمان غلام‌نژاد؛ دامپزشک؛ كارشناس آ‌زمایشگاه كنترل مواد غذایی دانشگاه علوم پزشكی ایران
مقدمه
امروزه مشكل چاقی به عنوان یك همه‌گیری جهانی مطرح است و پیشگیری از آ‌ن در تمام جوامع و سنین مختلف به شدت اجرا می‌شود. چاقی یك چالش برای سلامت عمومی است، چراكه علامتی برای مرگ و میرهای زودرس است. همچنین معمولا به همراه عوامل خطرزای قلب و عروق مثل دیابت، فشارخون و اختلالات چربی دیده می‌شود.
افزایش شیوع اضافه وزن و چاقی در چند دهه گذشته تا حدی به دلیل تغییر در شیوه زندگی و نوع تغذیه می‌باشد. افزایش مصرف غذاهای پرانرژی و كاهش فعالیت فیزیكی در بیشتر جوامع دیده می‌شود. چاقی یك اختلال متابولیك پیچیده است كه به دلیل عدم تعادل بین جذب انرژی و مصرف آ‌ن به‌وجود آ‌مده و در نتیجه، چربی در بافت‌های چربی و دیگر ارگان‌ها تجمع می‌یابد.
ظهور چاقی با افزایش میزان انسولین خون، مقاومت به انسولین و اختلال در متابولیزم چربی همراه است. مقاومت به انسولین معمول‌ترین اختلال در انسان‌های چاق است كه تحت تاثیر وراثت و فاكتورهای محیطی، به خصوص تغییر در رژیم غذایی و فعالیت فیزیكی بروز می‌كند.
اختلالات چربی همراه چاقی شامل افزایش غلظت اسیدهای چرب، تری گلیسرول و لیپوپروتئین با دانسیته پایین و لیپوپروتئین با دانسیته بسیار پایین است. افزایش جذب شكر به خصوص در مقادیر بالا منتهی به تشكیل و رسوب چربی در بافت‌های چربی مختلف می‌شود. افزایش غلظت پلاسمایی اسیدهای چرب آ‌زاد نقش كلیدی در ظهور مقاومت به انسولین در بیماری‌های چاقی و دیابت نوع دوم دارد.
همچنین شواهدی وجود دارد كه تجمع چربی و اسیدهای چرب آ‌زاد به مقدار زیاد در بافت‌های غیر چربی مثل كبد، قلب، ماهیچه‌های اسكلتی، كلیه و عروق خونی می‌تواند سبب اختلال در عملكرد آ‌نها و مرگ سلولی شود. استراتژی پیشگیری‌كننده یا درمانی جهت كنترل چاقی باید این اختلالات را هدف بگیرد. اصلاحات رژیم غذایی در جهت كنترل افزایش وزن و اختلالات لیپید، بر روی میزان جذب انرژی و چربی متمركز شده اند. در سال‌های اخیر به نقش جذب پروتئین‌های تغذیه‌ای در كنترل چاقی توجه شده است.
تاثیر پروتئین‌ها بر وزن بدن
خوردن غذاهای پروتئینی، اشتها و جذب غذا را در انسان كاهش می‌دهد. در بین درشت مغذی‌ها (كربوهیدرات، چربی و پروتئین) پروتئین بیشترین اثر جلوگیری از جذب غذا را دارد. علاوه براین، غذاهای پروتئینی اثر سیری و ارضاكنندگی بیشتری دارند و بیشتر گرمازا هستند و وزن كمتری نسبت به وقتی كه كربوهیدرات می‌خوریم به‌دست می‌آ‌وریم.
در یك بررسی كه روی افراد چاق صورت گرفت مصرف غذاهای پروتئینی (تامین ۲۵ درصد انرژی از پروتئین) طی شش ماه سبب كاهش وزن بیشتری در مقایسه با مصرف غذاهای غنی از كربوهیدرات (تامین ۱۲درصد انرژی‌از كربوهیدرات‌ها) بود. این كاهش وزن به دلیل كاهش مصرف چربی نیست چراكه میزان مصرف چربی در تمام مدت تحقیق ثابت نگه داشته شد.
همچنین در یك بررسی دیگر كه به مدت چهار هفته به مقایسه رژیم غذایی حاوی ۴۵ درصد پروتئین، ۲۵ درصد كربوهیدرات و ۳۰ درصد چربی با رژیم غذایی حاوی ۱۲درصد پروتئین، ۲۵ درصد كربوهیدرات و ۳۰ درصد چربی پرداخته شد؛ رژیم شماره یك اثر بهتری در كاهش وزن داشت.
كاهش اشتها و انرژی جذب شده از دلایل كاهش اضافه وزن و چربی در این افراد می‌باشد. تحقیقات نشان داده كه بعضی از هورمون‌های گوارشی، جذب غذا را در انسان متوقف می‌كنند و مصرف غذاهای غنی از پروتئین از طریق افزایش سطح پلاسمایی این هورمون‌ها، اثرات مفیدی در كاهش جذب غذا و كاهش وزن دارند.
منبع پروتئین مورد استفاده در رژیم غذایی نیز تاثیر زیادی در توقف جذب غذا، مصرف انرژی و حساسیت به انسولین دارد. نتایج حاصل از بیشتر مطالعات نشان می‌دهد كه مصرف پروتئین‌های گیاهی به خصوص سویا به میزان بیشتری نسبت به سایر پروتئین‌ها جذب غذا را كاهش و مصرف انرژی را افزایش می‌دهد و سبب كاهش چربی و وزن بدن می‌شود. البته به منظور حفظ سلامت كبد و كلیه، در مورد روش مصرف غذاهای پر پروتئین باید با رژیم‌شناس مشورت كرد...
برای خواندن بخش دوم- تاثیر پروتئین های سویا بر چاقی- اینجا کلیک کنید.
