گفتگو: فاطمه استیری
ما همیشه فکر می‌کنیم چاقی، مشکلی است که برطرف کردن آن سخت می‌باشد، در صورتی که بسیاری از افراد مبتلا به لاغری هستند و افزایش وزن برای آنها مشکل‌تر از کاهش وزن است! هر کس با مشخصات فیزیولوژیکی که دارد، در یک محدوده وزنی، سالم است. اگر چاق‌تر از آن شود، دچار اضافه وزن شده و در معرض ابتلا به بیماری‌های مزمن قرار می‌گیرد، اما کمبود وزن هم خطرساز است. هرچه وزن فرد با حد پایین سلامتی فاصله بیشتری داشته باشد، خطر ابتلا به بیماری‌هایی که موجب مرگ زودرس می‌شوند، بیشتر است، زیرا فرد توان کافی برای انجام فعالیت‌های روزانه را ندارد و بیشتر اوقات احساس ضعف می‌کند. لاغری یك مكانیسم مزمن است و درمان آن مثل هر پروسه مزمن دیگری نیاز به زمان دارد، ولی به خاطر داشته باشید که هرگز در درمان لاغری بدون تجویز پزشک از دارو استفاده نکنید، چرا كه در هر حال دارای عوارض می‌باشد.
در برداشت آزاد این شماره از دنیای تغذیه در گفتگو با چند تن از کارشناسان، از دلایل لاغری و کمبود وزن و راه‌های درمان آن پرسیدیم.
دکتر سید مرتضی صفوی؛ متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
لادن گیاهی؛ دانشجوی دكترای تغذیه دانشگاه وین
دكتر محمدحسین صالحی سورمقی؛ دكترای تخصصی فارماكوگنوزی
محمد حضوری؛ دانشجوی دكترای تغذیه
دکتر سید مرتضی صفوی؛ متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در پاسخ به این سوال كه برای افزایش اشتها چه باید كرد، گفت: «برای افزایش اشتها باید روش و شیوه غذا خوردن صحیح باشد. استفاده از قندهای ساده و غذاهای مشابه مثل شربت، بستنی و شکلات درست قبل از غذاهای اصلی جلوی اشتها را می‌گیرد. برای افزایش اشتها توصیه می‌شود انواع ویتامین‌ها به خصوص گروه B-کمپلکس که در گوشت‌ها، لبنیات و تا حدودی در سبزی‌ها یافت می‌شوند در برنامه غذایی روزانه گنجانده شوند.
افراد لاغر ممکن است به دلیل کوچک شدن معده توان دریافت مقدار زیاد مواد غذایی در 3 وعده معمول غذایی (یعنی صبحانه، ناهار و شام) را نداشته باشند، بنابراین توصیه می‌شود علاوه بر 3 وعده اصلی، 3 میان‌وعده هم در زمان‌های قبل از ظهر، بعد از ظهر و آخر شب دریافت کنند. در ضمن بهتر است با راهنمایی متخصصین تغذیه از مکمل‌های اشتهاآور نظیر انواع ویتامین‌ها و املاح نیز استفاده نمایند تا هرچه سریع‌تر به وزن ایده‌آل خود برسند.
میان وعده‌های با حجم کم و انرژی زیاد مثل انواع مغزها، آجیل و همچنین میوه‌های خشک (مثل انجیر، توت خشک، کشمش مویز و خرما) همراه با میوه‌های تازه و همچنین لقمه‌های کامل سنتی همانند نان و پنیر و گردو با سبزی خوردن بسیار میان وعده‌های مناسبی هستند».
وی در مورد تغذیه كودكان لاغر گفت: «کودکان لاغر باید مرتبا توسط پزشک یا متخصص تغذیه از نظر وزن و قد و مقایسه با استانداردهای قد و وزن مورد پایش و ارزشیابی قرار گیرند. اگر هم زیر منحنی استاندارد هستند، حتما باید مورد ارزیابی‌های دقیق‌تری قرار گیرند، چون اگر به برخی از مشکلات به موقع رسیدگی نشود، ممکن است زمان طلایی و مناسب برای وزن‌گیری و افزایش وزن مناسب از دست برود. همچنین متخصص تغذیه با تجویز مکمل‌های غذایی مناسب می‌تواند کمک شایان توجهی برای اقدام به موقع و رفع نارسایی‌ها و مشکلات مربوطه نماید».
لادن گیاهی؛ دانشجوی دكترای تغذیه دانشگاه وین، مهمان دیگر برداشت آزاد این شماره از دنیای تغذیه نیز گفت: «گرچه شیوع بالای اضافه وزن و چاقی در جوامع مختلف باعث شده است كه چاقی و راه‌های كنترل آن موضوع اصلی بحث‌های رژیم درمانی و تغذیه باشد، كمبود وزن و ابتلا به لاغری نیز طیف دیگر مشكلات تغذیه‌ای است و شناخت علت آن و رساندن فرد لاغر به وزن ایده‌آل، نسبت به كاهش وزن یك فرد چاق، به مراتب مشكل‌تر و زمان برتر است. محدوده وزن ایده‌آل بدن با استفاده از شاخص نمایه توده بدن (BMI) و براساس قد، سن و جنس یك فرد و همچنین با توجه به شرایط جسمی وی تعیین می‌شود.
براساس طبقه‌بندی WHO چنانچه نمایه توده بدن فرد كمتر از 5/18 باشد، فرد دچار كمبود وزن است. در صورتی كه این عدد بین 17 تا 49/18باشد، لاغری خفیف، بین 16 تا 99/16 لاغری متوسط و چنانچه زیر 16 باشد، به آن لاغری شدید اطلاق می‌شود. البته در برخی منابع، نمایه توده بدن زیر 19 را برای زنان و زیر 20 را برای مردان شروع مرحله كمبود وزن در نظر می‌گیرند. در هر صورت انحراف 10 درصد و یا بیشتر از وزن ایده‌آل حتما باید مورد بررسی قرار گیرد.
هر چه وزن فرد با حد پایین سلامتی فاصله بیشتری داشته باشد، عوارض ناشی از آن نیز جدی‌تر می‌شود». وی گفت: «عوارض ناشی از كمبود وزن عبارتند از احساس خستگی دائمی و زودهنگام، پوكی استخوان، كم‌خونی و كمبود مواد مغذی (كه خود باعث تشدید كمبود وزن می‌شود)، كاهش مقاومت بدن و مقاومت در برابر عفونت، قطع قاعدگی و تاخیر در التیام زخم».وی در مورد دلایل كمبود وزن گفت: «دریافت ناكافی كالری و مواد مغذی، اولین عامل كاهش وزن است كه می‌تواند ناشی از فقر، عادات بد غذایی، شرایط روحی و عاطفی (كه باعث بی‌اشتهایی می‌شود)، شرایط كاری و حذف وعده‌های غذایی، تنهایی، روزه گرفتن‌های طولانی، محدودیت حركتی و یا نداشتن دندان‌های سالم باشد.
