زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر فاطمه مفیدی؛ متخصص تغذیه

بدن ما برای ادامه حیات و فعالیت خود ‏نیازمند ویتامین، درشت مغذی و ریزمغذی‌هاست و استفاده متناسب و به اندازه از همه مواد غذایی برای تامین این مواد ‏ضروری است‎.‎

حال آنکه برخی افراد برای اینکه در کوتاه مدت وزن زیادی کم کنند به رژیم‌های غذایی نامتعادل روی می‌آورند، گاهی افراد رژیم‌های تک خوری را پیش می‌گیرند و فقط از یک نوع ماده غذایی استفاده می‌کنند و برخی از ‏گروه‌های اصلی از جمله نان، برنج و یا حتی گوشت را از غذای روزانه خود کنار می‌گذارند‎.‎

به عنوان مثال همانطور که چربی زیاد نیز منجر به ظهور عوارضی چون: بیماری قلبی و سرطان و دیابت و افزایش وزن می‌شود چربی بسیار کم نیز عوارضی را به همراه دارد.

در اینجا 6 نمونه از خطراتی که به همراه محدودیت شدید چربی رژیم غذایی ایجاد می‌‌گردند را بیان می‌‌داریم:

جذب ضعیف ویتامین‌‌ها

مصرف رژیم‌‌های غذایی بسیار کم چرب می‌‌تواند در جذب ویتامین‌‌های محلول در چربی (ویتامین‌های A,D,E,K) اختلال ایجاد کند.

چرا که این ویتامین‌‌ها محلول در چربی هستند و بدنتان برای استفاده کردن از این ویتامین‌ها به چربی رژیم غذایی نیاز دارد.

این ویتامین‌ها اغلب در کبد و بافت چربی ذخیره می‌‌گردند و در بسیاری از عملکردهای بدن از جمله: رشد، ایمنی، ترمیم سلول و انعقاد خون اهمیت دارند.

اگر شما چربی کافی برای تامین این ویتامین‌‌ها برای بدنتان را مصرف نکنید ویتامین‌‌ها بدون جذب شدن از بدنتان دفع می‌‌شوند و ممکن است در خطر کمبود ویتامین قرار بگیرید.

افسردگی

یک رژیم غذای بسیار کم چرب (به ویژه دارای کمبود اسید‌‌های چرب ضروری ای که بدنتان تن‌ها از طریق رژیم غذایی می‌‌تواند آنها را دریافت کند) ممکن است به سیستم اعصاب و روان شما آسیب بزند.

هر دوی اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 در بهبود روحیه و خلق و خو نقش دارند.

این مواد غذایی در تولید هورمونها و مواد شیمیایی مغزی موثر هستند و برخی مطالعات جدید نشان می‌‌دهند که دریافت کم و غیر طبیعی اسیدهای چرب با علائم افسردگی مرتبط می‌‌باشند.

مطالعات نشان می‌‌دهند که اسیدهای چرب در پوشش اعصاب به کار می‌‌آیند و به ارتباط بهتر سلول‌‌های عصبی با یکدیگر کمک می‌‌نمایند و افرادی که کمبود اسیدهای چرب امگا 3 را دارند ممکن است از اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی، اختلالات غذایی و عدم تمرکز ذهنی رنج ببرند.

افزایش خطر سرطان

سرطان‌‌های کولون، پستان و پروستات همگی با دریافت ناکافی اسیدهای چرب ضروری مرتبط اند. تحقیقات نشان داده‌اند که دریافت بالای امگا 3 تومور پروستات و رشد سلول‌‌های سرطانی را کند می‌‌نماید.

اگر در رژیم غذایی‌تان از لحاظ چربی‌‌های سالم  کمبودهایی وجود دارد می‌‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در شما افزایش دهد.

کلسترول بالا و بیماری قلبی

 رژیم‌‌های کم چرب همچنین در کاهش سطوح کلسترول و بیماری‌‌های قلبی نقش دارند.

اگر رژیم غذایی‌تان بسیار کم چرب باشد سطوح کلسترول HDL بدنتان (کلسترول خوب) کاهش می‌‌یابد و این موضوع مشکل ساز است چرا که برای پیشگیری و محافظت در برابر بیماری‌‌های قلبی به HDL نیاز دارید و HDL  کلسترول بد (LDL) را از جریان خونتان جمع می‌‌کند و به کبدتان منتقل می‌‌کند.

وقتی نسبت HDL نامتعادل باشد خطر ابتلا به بیماری‌‌های قلبی در شما افزایش می‌‌یابند. اسیدهای چرب ضروری به ویژه امگا 3 می‌‌توانند مقادیر HDL را افزایش دهند و سطوح کلسترول بدن را بهبود بخشند و بدن را در برابر بیماری‌‌های قلبی محافظت کنند.

عدم تعادل بین درشت مغذی‌‌ها (به ویژه کربوهیدرات‌‌ها)

اگر شما چربی کافی نمی خورید احتمال بیشتری وجود دارد که در جبران آن  مقادیر بیشتر از درشت مغذی‌‌های دیگری با نام‌‌های کربوهیدرات و پروتئین مصرف کنید.

این امر تعادل کلی رژیم غذایی‌تان را متاثر می‌‌کند و می‌‌تواند منجر به ظهور عوارضی در سلامت تان گردد.

یک رژیم غذایی غنی از کربوهیدرات بویژه کربوهیدرات‌های ساده می‌‌تواند اشتها و چاقی شکمی را تقویت کند و شانس توسعه دیابت نوع دو را در شما افزایش دهد.

رژیم پر پروتئین بار اضافی ای را به کلیه و کبد شما تحمیل می‌‌کند و همچنین می‌‌تواند منجر به استئوپروز شود.

همچنین این نوع تغذیه می‌‌تواند منجر به کمبودهای غذایی گردد.

راهکار اصلی برای اطمینان از تغذیه مطلوب و پیشگیری از بیماری‌‌ها رعایت اعتدال بین تمام 3 گروه درشت مغذی (چربی، کربوهیدرات، پروتئین) می‌‌باشد.

مهمترین عوارض رژیم‌‌های فاقد کربوهیدرات

احساس ناخوشی

در فاز اول این رژیم تقریباً همه‌ی گلوسیدها حذف می‌شوند. در واقع مصرف گلوسیدها به 20 گرم در روز می‌‌رسد یعنی کمتر از 100 کالری. در یک رژیم 1200 کالری این اندازه کربوهیدرات فقط 12 درصد محسوب می‌شود.

این در حالی است که متخصصان معتقدند گلوسیدها باید 45 تا 65 درصد کالری‌‌های دریافتی را تشکیل دهند.

زمانی که مصرف گلوسیدها به زیر 100 گرم می‌رسد بدن شروع به سوزاندن بافت‌های عضلانی می‌کند تا از گلیکوژن (گلوکزهای ذخیره شده) موجود در آن‌ها استفاده کند.

این روش خوبی برای لاغری نیست. علاوه بر این بدن ما بدون گلوسیدها به سختی می‌تواند تمرکز داشته باشد.

به گفته‌ی متخصصان، مغز انسان روزانه به حداقل 130 گرم کربوهیدرات نیاز دارد تا عملکرد خوب و مناسبی داشته باشد.

به خطر افتادن سلامت و بازگشت وزن کم شده

اگر شما دچار اضافه وزن یا چاقی مفرط باشید، مستعد دیابت و یا دیابتی هستید کاهش بارز مصرف گلوسیدها می‌‌تواند قند خون و ترشح انسولین تان را پایین بیاورد.

میزان تری گلیسیرید و فشار خونتان نیز پایین می‌‌آید و این در حالی است که میزان کلسترول خوب خونتان بالا می‌‌رود. اما در برابر این فواید آنی مجبورید هزینه بدهید.

زمانی که بدن از بافت‌های عضلانی برای تأمین انرژی مورد نیاز خود برداشت می‌‌کند مجبور است کالری زیادی بسوزاند. در نتیجه متابولیسم بدن کند می‌‌شود.

برای همین هم بعد از حذف گلوسیدها دوباره وزن از دست رفته بر می‌‌گردد.

پوکی استخوان

پوکی استخوان که با کاهش تراکم استخوان‌‌ها اتفاق می‌‌افتد، به خاطر از دست دادن کلسیم در زمان‌‌‌های طولانی روی می‌‌‌دهد.

عوامل زیادی در رژیم غذایی باعث پوکی استخوان می‌‌شوند. وقتی مقادیر پروتئین مصرفی در رژیم غذایی روزانه بسیار زیاد باشد، کلسیم دفع شده از طریق ادرار افزایش می‌‌یابد.

پژوهش‌‌‌ها نشان داده که اگر کسی برای طولانی مدت از رژیم غذایی حاوی پروتئین زیاد و کربوهیدرات کم پیروی کند، ریسک ابتلا به پوکی استخوان در او بالا خواهد رفت.

نکته اینجاست که کمبود منابع پروتئین هم باعث پوکی استخوان می‌‌شود و به همین علت است که یک رژیم غذایی سالم باید به طور متعادل، شامل همه گروه‌‌‌های مواد غذایی باشد.

خطر بروز مشکلات قلبی

قلب شما نیز در این شرایط در امان نیست. به ویژه زمانی که در این گونه رژیم‌‌ها مجبورید تغذیه‌ای سرشار از چربی‌های اشباع شده داشته باشید.

اگر این چربی‌‌های اشباع شده زیاد مصرف شوند میزان کلسترول بد خون را بالا می‌‌برد و اگر سبزی‌‌ها کمتری نیز مصرف کنید در این صورت «هموسیستئین» تان نیز بالا می‌‌رود.

هموسیستئین اسیدآمینه‌ای است که خطر ابتلا به بیماری‌‌های قلبی را بالا می‌‌برد.

چربی‌های مضر زیادی دریافت می‌کنید

اگر رژیم اتکینز به سرعت به شهرت رسید و همه گیر شد به این دلیل است که مصرف غذاهایی مانند همبرگر پنیر (البته بدون نان) که در رژیم‌‌های دیگر قدغن است در این رژیم بلامانع اعلام شد.

در نسخه‌های جدید این رژیم، مانند رژیم‌‌های مشابه دیگر، جایگاه خوبی به مصرف چربی‌‌های خوبی مانند ماهی و روغن زیتون داده شده است.

اما زمانی که شما از مصرف نان، میوه و سبزی‌‌ها و حبوبات صرف‌نظر می‌کنید بیشتر به سمت مصرف محصولات غذایی چرب حیوانی رو می‌‌آورید. بالاخره باید یک جوری شکم آدم پر شود!

رژیم‌‌های فاقد کربوهیدرات‌ خطر سرطان را بالا می‌‌برند

نتایج پژوهشی که در Annals of Internal Medicine به چاپ رسیده به صراحت عنوان می‌‌کند با وجود این که خیلی‌‌ها با این نوع رژیم‌‌ها وزن کم کرده اند اما این دلیل نمی‌شود رژیم‌‌های کم گلوسید را رژیم‌‌های سالمی بدانیم.

به عقیده ی محققان رژیم‌‌هایی که میزان مصرف کربوهیدرات‌‌ها (گلوسیدها) را به حداقل می‌‌رسانند و یا منع می‌‌کنند و در عوض مصرف پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت را بلامانع می‌‌داند خطر ابتلا به سرطان و مرگ و میر را افزایش می‌‌دهند.

در این پژوهش اطلاعات به دست آمده از 130 هزار نفر مورد بررسی قرار گرفت و محققان مشاهده کردند رژیم‌‌هایی که در آن گلوسیدها کمترین سهم و پروتئین‌های حیوانی بیشترین سهم را دارند (در مقایسه با رژیم‌های کم گلوسید سرشار از سبزی‌‌ها) خطر مرگ و میر افراد را بالا برده است.

متأسفانه این گونه رژیم‌ها خطر ابتلا به سرطان ریه و سرطان کولورکتال را بالا می‌برد.

سنگ‌های کلیوی

سنگ‌های کلیه زمانی به وجود می‌‌‌آ‌یند که اسید اوریک و کلسیم اگزالات در کلیه، به صورت کریستال درآمده و به مرور زمان تشکیل سنگ بدهند.

تن‌ها فیبرهای نامحلول که در کربوهیدرات‌‌ها یافت می‌‌‌شوند، جذب کلسیم را کاهش می‌‌دهند و مقدار کلسیم موجود در ادرار را پایین می‌‌‌آورند و از تشکیل سنگ‌های کلیوی جلوگیری می‌‌‌کنند.

توصیه می‌‌‌شود که روزانه حداقل 30 گرم فیبر در رژیم غذایی وجود داشته باشد. این امر در رژیم‌‌های حاوی کربوهیدرات کم میسر نیست

و در نهایت باید بدانید مواردی همچون ریزش مو، ضعف اعصاب و حریص شدن به شیرینی از جمله عوارض حذف مواد ‏غذایی اصلی از رژیم غذایی است.

به عنوان مثال افرادی که پروتئین را از غذای روزانه خود حذف می‌کنند با مشکلاتی از ‏جمله کمبود آهن و مواد معدنی مواجه خواهند شد‎.‎

بعلاوه افتادگی و شل شدن پوست صورت بر اثر لاغر شدن ناگهانی و همچنین ضعف سیستم ایمنی و امکان بروز انواع ‏بیماری‌های ویروسی و عفونی نیز از دیگر عوارض رژیم‌های غذایی نادرست است.‎.‎

 ممکن است وقتی که افراد بعد از یک رژیم سخت و غیر اصولی روی ترازو می‌‌روند شاهد کاهش وزن خود ‏باشند، اما این کاهش ناشی از سوختن چربی‌‌ها نیست و ممکن است به دلیل از دست رفتن آب بدن و یا حتی تحلیل ‏بافت‌ها و مفاصل باشد‎.‎

همچنین تحلیل پروتئین اندام‌های اصلی بدن خصوصا اندام‌های گوارشی نیز از آسیب‌های احتمالی ناشی از ‏تغذیه نادرست است که حتی ممکن است بعد از رژیم‌های این چنینی وزن فرد دوباره به حالت اول بازگردد و در برخی ‏موارد بدن فرد دیگر به رژیم‌های لاغری مناسب و درست نیز پاسخ نخواهد داد‎.‎

در کل لزومی ندارد که افراد برای رعایت رژیم غذایی خود از غذاهای استثنایی و خاص استفاده کنند، بلکه می‌‌توانند از آنچه که ‏برای سایر اعضای خانواده تهیه شده مصرف کنند‎.