د‌کتر لاد‌ن گیاهی : متخصص تغذیه - عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن‌سینا
تحریریه زندگی آنلاین : سیستم ایمنی بدن از ساختارهای دفاعی متعددی تشکیل شده است که بدن را در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و مواد محرکی که به بدن حمله می‌کنند، محافظت می‌نماید. پوست، غشاء مخاطی بینی و گلو و اسید موجود در سیستم گوارش از جمله سدهای دفاعی بدن محسوب می‌شوند. سیستم ایمنی دارای گلبول‌های سفید خاصی است که در مایعات بدن جریان دارند و بدن را در برابر عفونت محافظت می‌کنند.
آلرژی غذایی، واکنش سیستم ایمنی نسبت به مقادیر اندکی از برخی مواد غذایی است که در بیشتر موارد با افزایش آنتی‌بادی IgE همراه است. آنتی‌بادی‌ها معمولا برای مبارزه باعفونت‌های ویروسی، باکتریایی در بدن ساخته می‌شوند و به عواملی که به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کنند متصل شده و اثر آنها را خنثی می‌کنند. هنگامی‌که آنتی بادی IgE به موارد آلرژن می‌چسبد ماده‌ای به نام هیستامین تولید و وارد جریان خون می‌شود این ماده باعث اتساع عروق خونی و انقباض عضلات ریه‌ها، معده و یا مثانه می‌شود. زمانی که فردی به یک ماده غذایی حساسیت دارد پاسخ آن می‌تواند در ظرف یک دقیقه بعد از خوردن آن ایجاد شود. در برخی از موارد مثل آلرژی به بادام‌زمینی، آلرژی می‌تواند کشنده باشد.
بیشتر بخوانید:
راه‌های پیشگیری و درمان آلرژی چشمی
درمان‌های رایج
قبل از اقدام به هر نوع درمان باید علت آلرژی کاملا تشخیص داده شود. استفاده از تست‌های آلرژی هر چند در تمام موارد دقت لازم را ندارند اما از رایج‌ترین اقدامات است. در مورد برخی مواد غذایی مثل شیر، تخم‌مرغ، بادام زمینی و سویا تست‌های پوستی وجود دارد. حذف ماده آلرژن از برنامه غذایی تنها راه درمان آلرژی‌های غذایی است. گرچه داروهای آنتی‌هیستامین میتوانند علائم آلرژی را تخفیف دهند اما میتوانند علائم اخطار دهنده و واکنش‌های شدید را بپوشانند، لذا مصرف آنها در آلرژی‌های غذایی توصیه نمی‌شود.
در رژیم‌های حذفی ابتدا ماده غذایی مشکوک از برنامه غذایی حذف می‌گردد و دوباره به فرد داده می‌شود تا پاسخ فرد مورد بررسی قرار گیرد. قبل از شروع هر نوع رژیم حذفی و اقدام به حذف طیف وسیعی از مواد غذایی مشورت با پزشک و رژیم‌شناس توصیه می‌شود.
در این نوع رژیم‌ها گوشت بوقلمون، مرغ، هویج، گل کلم، بروکلی، برنج، سیب‌زمینی شیرین، هلو، گلابی، روغن آفتابگردان و زیتون به عنوان مواد غذایی بی‌خطر که احتمال حساسیت‌زایی آنها بسیار کم است مصرف می‌شود.
شیر سویا، فرآورده‌های حاصل از شیر سویا نظیر نوشیدنی‌ها، ماست و پنیر جایگزین مناسبی برای فرآورده‌های لبنی هستند. از کره گیاهی و مارگارین هم می‌توان به جای کره حیوانی استفاده کرد.
آرد فاقد گلوتن که از ذرت، برنج، نخود، سویا تهیه می‌شود جایگزین مناسبی برای افرادی است که به گندم حساسیت دارند نان چاودار، آرد چاودار، جو و نان جو نیز انتخاب‌های مناسبی برای افراد مبتلا به حساسیت گندم هستند.
مایونز فاقد تخم‌مرغ انتخاب مناسبی برای افرادی است که به تخم‌مرغ حساسیت دارند. به جای تخم‌مرغ می‌توان از ژلاتین در تهیه سس‌ها استفاده کرد. یک قاشق چایخوری ژلاتین معادل یک تخم‌مرغ است.
بیشتر بخوانید:
حساسیت به مرکبات چیست و چه علائمی دارد؟
موادغذایی که باید پرهیز شوند
تخمین زده می‌شود که حدود 6 درصد کودکان و یک درصد بزرگسالان در کشورهای غربی دچار حساسیت غذایی هستند. استفاده از رژیم‌های حذفی قبل از تشخیص حساسیت و تنظیم رژیم غذایی متعادل توسط رژیم‌شناس نباید شروع شود. مواد غذایی زیر میتوانند باعث واکنش‌های آلرژیک IgE در برخی افراد شوند.
پروتئین شیر گاو می‌تواند باعث واکنش آلرژیک در بچه‌ها شود. تمام انواع شیر تازه، شیر خشک و شیر کم‌چرب بعلاوه تمام محصولات لبنی، سس‌های آماده، برخی شیرینی‌ها، سوپ‌ها و دسرهایی که در تهیه آنها شیر به کار رفته نیز باید حذف شوند. کنترل برچسب مواد غذایی برای این افراد ضروریست. رژیم‌شناس می‌تواند لیست کامل مواد غذایی که باید پرهیز شوند را در اختیار این افراد قرار دهد.
تخم‌مرغ بیشتر در بچه‌ها باعث ایجاد حساسیت می‌شود تا در بزرگسالان. در رژیم بدون تخم‌مرغ، تمام اشکال تخم‌مرغ، زرده، سفیده آلبومین و لستین همچنین برخی انواع پاستا، بیسکویت، کیک‌ها، نان‌ها و مایونز باید حذف شوند.
غذاهای دریایی میتوانند باعث آلرژی شوند.
بادام زمینی و سایر مغزدانه‌ها باعث واکنش‌های آلرژیک شدید در بچه‌ها و بزرگسالان می‌شوند و میتوانند باعث شوک آنافیلاکتیک و حتی مرگ شوند. بادام زمینی کامل یا تکه‌های بادام زمینی و شیرینی‌ها، شکلات، کره بادام‌زمینی، بیسکویت‌ها، کیک‌های پنیری، روغن بادام‌زمینی و سایر فرآورده‌های غذایی حاوی این اقلام باید جداً پرهیز شوند بنابراین توجه به برچسب غذایی در این افراد ضرورت دارد. دانه سویا و سایر مشتقات سویا مانند آرد سویا و لستین سویا که به بسیاری از غذاها اضافه می‌شوند میتوانند باعث آلرژی شوند. پروتئین سبزیجات، شیر سویا، پنیر سویا، ماست سویا، توفو نیز باید از رژیم غذایی حذف گردند. گندم می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شود. پاستا، آرد گندم، غلات صبحانه، کیک‌ها و بیسکویت‌ها باید حذف شوند.
برخی از این مبتلایان به جو دوسر، چاودار و ذرت هم واکنش نشان می‌دهند. میوه‌های خشک، سیب‌زمینی‌های فرآیند شده و سایر غذاهایی که حاوی سولفیت هستند میتوانند باعث شروع حملات آسمی گردند. افزودنی‌های غذایی باعث آلرژی می‌شوند. رنگ‌های خوراکی از جمله تارترازین (E102)، زرد سان‌ست (E110) و آمارانت (E123) از جمله این افزودنی‌ها هستند.
بیشتر بخوانید:
آلرژی با سرماخوردگی چه تفاوتی دارد؟
مواد غذایی که باید پرهیز شوند
عدم تحمل غذایی که منشاء حساسیتی نداشته باشد، کاملا جنبه فردی دارد و باید توسط پزشک تشخیص داده شود. مشاوره با متخصص تغذیه بسیار حائز اهمیت است تا از کمبود
مواد مغذی به علت حذف برخی مواد غذایی پیشگیری شود.
شیر، از برنامه غذایی افرادی که به علت کمبود یا فقدان آنزیم لاکتاز مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستند، باید حذف گردد. این عارضه تحت عنوان عدم تحمل متابولیک نیز شناخته می‌شود.
میوه‌ها، آب‌میوه‌ها و مشتقات حاصل از میوه‌ها باید از برنامه غذایی افرادی که دچار کمبود آنزیم فروکتوز و در نتیجه عدم تحمل فروکتوز هستند، حذف گردند.
پنیر، اسفناج، گوجه فرنگی، سوسیس، کیلکا، ساردین، و غذاهای کنسرو شده، ممکن است باعث بروز واکنش‌های غیر آلرژیک در افراد حساس شوند. عدم تحمل نسبت به این موادغذایی می‌تواند پوست، عروق
خونی و برونش را درگیر کند و باعث ایجاد کهیر، سوزش، اختلال در بلع، تورم، خس‌خس و سردرد میگرن شود.
پنیر، مخمر، شاه ماهی، آواکادو و تمشک دارای ترکیبی به نام تیرامین هستند، که اثراتی شبیه به هیستامین دارند. فنیل‌اتیل‌آمین موجود در شکلات نیز می تواند اثر مشابهی داشته باشد.
قهوه، چای، نوشیدنی‌های کولادار، داروهای سرماخوردگی، مسکن‌ها و شکلات‌های تیره که دارای کافئین هستند، باعث تحریک سیستم عصبی می‌شوند. مصرف مقادیر زیاد کافئین می‌تواند باعث لرزش، تعریق، افزایش سرعت تنفس، تپش قلب و بی‌خوابی غیر طبیعی شود.
سیب‌زمینی‌های سبز دارای ترکیباتی به نام سولانین و چاکونین هستند. این مواد میتوانند باعث عدم تحمل و مسمومیت شوند، که با خواب‌آلودگی، دل درد، اسهال و حتی فلج اندام‌ها همراه است.
عسل تولید شده از زنبوری که از گل صد تومانی تغذیه کرده باشد، می‌تواند باعث عدم تحمل و مسمومیت شود که با سوزش، خارش و بی‌حسی اندام‌های انتهایی چند دقیقه بعد از مصرف همراه است. توصیه می‌شود از عسل‌هایی که از منابع مطمئن تولید می‌شوند، استفاده نمایید.
بیشتر بخوانید:
حساسیت به گیلاس و علائم آن چیست؟
مواد غذایی مفید
برخورداری از یک رژیم غذایی متعادل به نحوی که تمام مواد مغذی مورد نیاز به نسبت صحیح و متناسب با نیاز سنی و جنسی بیمار تامین شوند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. رژیم شناس می‌تواند چنین رژیم متعادلی را با حذف مواد غذایی که نسبت به آنها عدم تحمل وجود دارد، تنظیم نماید.
شیر سویا، شیر خشک سویای مخصوص نوزادان، فرآورده‌های تهیه شده از شیر سویا مانند ماست و پنیر جایگزین مناسبی برای افرادی هستند که نسبت به شیر گاو عدم تحمل دارند. در صورت امکان از فرآورده‌های لبنی غنی شده با کلسیم استفاده نمایید.
گوشت بوقلمون، گوشت گوسفند و گوشت گاو از منابع پروتئینی با ارزشی هستند که به ندرت، ممکن است منجر به بروز عدم تحمل غذایی شوند.
هویج، گل کلم و بروکلی از جمله سبزی‌هایی هستند که به ندرت باعث عدم تحمل غذایی می‌شوند.
برنج، سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین، کاساوا و شیرینی که با نشاسته ساگو تهیه می‌شود، از منابع نـــشاسته‌ای کــــربوهــیدرات‌های
انرژی‌زا هستند، که به خوبی تحمل می‌شوند.
گلابی، هلو، و بیشتر میوه‌ها، البته بجز مرکباتی که خیلی اسیدی هستند، معمولا به خوبی تحمل می‌شوند.
