ورم بدن و تغذیه
ادم یا ورم بدن یکی از مشکلات شایع و رو به افزایشی میباشد که اخیرا بدنبال صنعتی شدن جوامع امروزی و الگوی ناصحیح رژیم غذایی بیشتر به چشم می‌‌خورد در صورتی‌که در گذشته بیشتر در افراد در سنین بالا مشاهده می‌‌گردید.
ادم علائم مختلفی را شامل میگردد که از آن جمله می‌‌توان به بادکردگی و پف آلودگی اطراف چشم‌‌‌ها، صورت و گونه‌‌ها، پشت دست‌‌ها، مچ پاها، روی پنجه‌‌‌های پاها و ساق پا اشاره کرد.
این عارضه علل مختلفی دارد؛ یکی از علل آن تغذیه نامناسب میباشد که در این صورت معمولا ادم شدید یا مداوم نبوده و علائم آن به‌طور خفیف و یا گاه‌گاهی ایجاد می‌‌گردند. از علل دیگر ادم بیماریهای سیستمیک که تمامی بدن را تحت تاثیر قرار می‌‌دهند می‌‌باشند که در این صورت ادم شدیدتر بوده و مداوم میباشد. در این حالت تشخیص نوع بیماری و درمان آن توسط پزشک متخصص ضروری میباشد.
بیماری‌هایی كه باعث ورم بدن می‌شوند
نارسایی قلبی
قلبی که ضعیف و نارسا شده است، نمی‌تواند خون وریدی را به خوبی پمپ کند. نتیجه آن تجمع خون وریدی در پشت قلب و پس زدن آن در کل بدن است. بر اثر تاثیر جاذبه زمین بیشترین جایی که‌این خون جمع میشود در ساق و مچ پا است. در این بیماران با دراز کشیدن و بالا نگه داشتن پا ورم ساق کمتر میشود.
نارسایی کلیوی
کلیه نارسا قادر نیست آبی را که از طریق خوردن و آشامیدن وارد بدن میشود به خوبی دفع کند، لذا آب زیادی در بدن تجمع یافته و بدن متورم شود. به علت تاثیر جاذبه این تورم معمولا در اندام تحتانی بخصوص در ساق و مچ پا بیشتر است. در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی دراز کشیدن موجب میشود آبی که در ساق تجمع پیدا کرده در کل بدن پخش شود. این بیماران صبح‌‌ها که از خواب بیدار می‌شوند ورم ساق کمی داشته و در عوض صورت آنها متورم و پف کرده است.
بیماریهای مزمن ریه
در بیماریهای مزمن ریه مانند آمفیزم و برونشیت مزمن فشار عروق ریوی بالا می‌رود و بدنبال آن ممکن است این افزایش فشار به ورید‌‌های قبل از قلب منتقل شده و در نتیجه موجب ورم شود.
کاهش پروتئین خون
کاهش پروتئین خون بدنبال نارسایی کبدی و یا سندروم نفروتیک در کلیه و یا سوءتغذیه و یا بعضی بیماریهای گوارشی‌ایجاد میشود. این عامل موجب نشت بیشتر سرم از داخل مویرگ‌‌ها به فضای بین سلولی شده و در نتیجه موجب ورم کل بدن میگردد.
کم‌کاری غده تیروئید
کم‌کاری تیروئید میتواند با ایجاد پف یا ورم به خصوص در اطراف چشم‌‌‌ها همراه باشد که در بسیاری از اوقات ممکن است با اختلالات دیگر اشتباه گرفته شده و درمان‌‌‌های نامناسب صورت می‌گیرد.
داروها
از دیگر علل ادم می‌‌توان به کم‌خونی، مصرف داروهای مسکن و ضد التهاب مانند پروفن و برخی داروهای ضد فشارخون و نیز فشارخون بارداری، چاقی و عدم تحرک اشاره کرد. در این موارد تشخیص و درمان علت زمینه‌ای ادم حائز اهمیت میباشد.
غذاهای شور و پرنمك
یکی از موارد شایعی که در بروز ادم نقش دارد، مصرف غذاهای شور و پرنمک است. نمک سبب حفظ آب در بدن میشود. بدنبال مصرف غذاهای شور، فشار اسمزی مایعات داخلی بدن افزایش یافته، شخص دچار احساس تشنگی میشود و آب بیشتری مصرف میکند. در این شرایط آب اضافی در بدن تجمع یافته و ایجاد ادم میکند. لازم به ذکر است که تعادل فشار اسمزی مایعات داخلی برای حفظ سلامت انسان ضروری است؛ از این رو بدن انسان برای حفظ این تعادل، پس از مصرف نمک زیاد تجمع آب را در بدن افزایش داده و به این ترتیب موجب کاهش فشار اسمزی و حفظ تعادل آن میشود.
کمبود مصرف آب و مایعات نیز از دیگر عوامل بروز ادم می باشد. بدنبال عدم مصرف کافی آب و مایعات معمولا ورم ایجاد میگردد؛ زیرا کلیهها به مرور زمان کارایی خود را از دست می‌‌دهند و در چنین شرایطی، دفع ادرار کاهش و آب میان بافتی افزایش می‌یابد که نتیجه این امر ادم و تورم بدن میباشد. کمبود مصرف آب و مایعات علاوه بر بروز ادم، موجب اختلالات دیگری نیز در انسان میشود از آن جمله می‌‌توان به اختلال در تمرکز، گیجی، خستگی و همچنین یبوست و عوارض ناشی از آن اشاره کرد. چنانچه دفع ادرار به علت کاهش مصرف مایعات به خوبی انجام نگیرد، مواد زائد و سمی حاصل از متابولیسم مواد مغذی به خوبی دفع نشده و در بدن تجمع می یابند که موجب بروز اختلالات مختلف می شوند.
افراط در مصرف آب
یکی از عوامل بروز ادم، افراط در مصرف آب میباشد. برخی از افراد به خاطر آگاهی از لزوم مصرف آب، در نوشیدن آن افراط می کنند. از آن جایی که انسان در شبانه روز به حدود 5/3-2 لیتر آب نیاز دارد و نیز با توجه به این که بسیاری از مواد غذایی مصرفی از قبیل آبمیوه، چای یا قهوه، سوپ، آش، سبزی‌‌‌ها و میوهها حاوی مقدار قابل توجهی آب هستند، نوشیدن 6 تا 8 لیوان آب در شبانه روز توصیه میشود؛ در حالی‌که این افراد حدود سه برابر یا حتی بیشتر آب می نوشند. این عمل موجب برهم خوردن تعادل الکترولیت‌‌ها و بروز اختلالات خطرناک از جمله تورم سلولی میشود که میتواند منجر به عوارض ناگوار یا حتی مرگ شود.
افراط در مصرف مواد پروتئینی
افراط در مصرف مواد پروتئینی نیز از عوامل‌ایجاد ورم محسوب میشود. متابولیتهای دفعی پروتئین یا در واقع مواد زائد حاصل از سوخت پروتئین در بدن مانند اوره، برای دفع نیاز به آب دارند، بنابراین چنانچه مقدار زیادی پروتئین مصرف شود، برای دفع اوره و سایر متابولیتهای پروتئین باید مقدار زیادی آب نوشید و این نیاز به وسیله مکانیزم تشنگی و نوشیدن آب زیاد، تامین میگردد، اما برای دفع این آب اضافی توسط کلیهها، نیاز به زمان است و این زمان بسته به شرایط و وضعیت کلیوی افراد متفاوت میباشد و در طول این مدت، شخص ممکن است دچار ادم چشم‌‌‌ها، صورت، دست‌‌ها و یا سایر نقاط بدن بشود.
دریافت ناكافی آهن
همانطور که در بالا نیز اشاره گردید عدم دریافت کافی آهن و متعاقب آن بروز آنمی فقر آهن یا کم‌خونی ناشی از کمبود آهن از عللی است که میتواند شخص را آسیب‌پذیر کرده و سبب ایجاد ادم در وی گردد. کمبود آهن از شایع‌ترین مشکلات بهداشتی در اقصی نقاط جهان، به خصوص در کشورهای در حال توسعه است.
چاقی
چاقی یک بیماری است که با ادم به خصوص در صورت و اطراف چشم‌‌‌ها همراه میباشد. در افراد چاق معمولا به علت بدغذایی و پرخوری و اختلال در سوخت و ساز مواد انرژی‌زا از جمله چربی‌‌ها، تجمع چربی در قسمت‌‌‌های مختلف بدن مانند زیر چانه و صورت وجود دارد و به علت اختلال در متابولیسم مواد مغذی، برخی اعمال طبیعی بدن از جمله دفع آب اضافی از طریق کلیهها به خوبی صورت نگرفته و منجر به‌ایجاد ادم میشود.
عدم تحرك بدنی
لازم بذکر است که عدم تحرک و داشتن زندگی ساکن نیز موجب اختلال در کار تمام ارگان‌‌های بدن میشود. از جمله کلیهها دچار کم‌کاری شده و در نتیجه دفع ادرار به خوبی انجام نمی‌گیرد و همین امر موجب تجمع آب در بدن و بروز ادم میشود. تحرک جسمی و ورزش مداوم روزانه موجب فعال شدن کلیهها در دفع ادرار و پیشگیری از تجمع آب زائد در بدن میگردد.
در نهایت جهت پیشگیری از بروز ادم نکات زیر را بخاطر داشته باشید
مصرف نمک خود را کاهش دهید. در مصرف منابع حیوانی پروتئین اعتدال را رعایت نمایید. به میزان کافی در طول شبانه روز آب بنوشید. داشتن الگوی غذایی صحیح و گنجاندن میوهها و سبزی‌‌‌ها که منابع غنی بسیاری از مواد مغذی بوده و نیز حاوی مقدار قابل توجهی آب هستند، به میزان کافی در برنامه غذایی روزانه نیز توصیه میگردد.
