آذین کریم زاده؛ کارشناس ارشد تغذیه
علائم كمبود ویتامین B12 در همه افراد به صورت یكسان بروز نمی‌كند ممكن است كه شما و نزدیكترین دوست‌تان هر دو به این مشکل دچار باشید ولی علائم متفاوتی نشان دهید، به همین دلیل گاه تشخیص این کمبود دشوار است و ممکن است كمبود ویتامین B12 شدت یافته و فرد به درمان فوری نیاز داشته باشد.
حتی با وجود پیشرفت روش‌های تشخیص آزمایشگاهی، هنوز هم نمی‌‌توان در مورد ویتامین B12 با قاطعیت سخن گفت و تحقیقات گسترده‌تری لازم است.
علائم و نشانه‌های كمبود ویتامین B12 در افراد مختلف متفاوت است و ذکر همه آنها به علت تنوع زیاد باعث سردرگمی می‌شود، اما بهتر است كه ابتدا به ناخن‌هایتان نگاهی بیندازید، آیا ناخن‌هایتان شیار شیار شده‌اند یا حالت هلالی خود را از دست داده‌اند؟
همین علامت ساده خبر از كمبود ویتامین B12 می‌دهد.
تاریخچه ویتامین B12
در دهه 1950 دكتر توماس ادیسون نوعی كم‌خونی بسیار خطرناك و كشنده را معرفی كرد كه در حقیقت كمبود ویتامین B12 بوده است.
در سال 1926، جورج ریچارد، ادعا كرد 45 بیمار دچار كم‌خونی با مصرف مقدار زیادی جگر خام درمان شده‌اند. در سال 1934، عامل این نوع كم‌خونی خاص را كمبود یك نوع ویتامین نامیدند.
در سال 1948 ویتامین B12 خالص سازی شد. در سال 1956، یک شیمیدان بریتانیایی، ساختار مولكولی B12 را تشریح كرد.
با افزایش دانش شیمی در مورد مولكول B12، كم‌خونی كشنده با تزریق ویتامین B12 درمان شد.
امروز، دانشمندان می‌دانند كه كم‌خونی فقط یكی از علائم پیچیده كمبود ویتامین B12 است.
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند كه مصرف زیاد دخانیات و حتی بسیاری از داروها، باعث كمبود B12 شده و تاثیر سوئی بر فعالیت بسیاری از آنزیم‌های بدن می‌گذارد.
كمبود ویتامین B12 معمولا در چه افرادی دیده می‌شود؟
كسانی كه به بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و ام اس دچارند.
افراد سیگاری به ویژه اگر در طول روز با انواع استرس مواجه اند.
افرادی كه دچار كاهش اشتها شده‌اند، وزن بدن‌شان كاهش یافته و کارایی حافظه‌شان افت کرده است.
افرادی تحت جراحی‌های لوله گوارش و به ویژه برداشت بخشی از معده قرار گرفته‌اند.
افرادی كه داروهایی مثل امپرازول، مت فرمین (برای دیابتی‌ها)، اغلب قرص‌های ضد افسردگی و یا انواع آنتی‌اسیدها مصرف می‌کنند.
بیمارانی كه به بیماری‌های معده‌ای – روده‌ای دچارند.
خانم‌هایی كه دچار مشكلات بارداری شده و یا جنین داخل رحم‌شان بسیار بزرگ شده است.
افرادی كه به اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی یا پراشتهایی عصبی دچارند. افراد گیاهخوار
دیگر علائم كمبود ویتامین B12
علائم اولیه كمبود ویتامین B12 به راحتی قابل تشخیص است.
كم‌خونی ناشی از کمبود این ویتامین با مصرف فولیك‌اسید پوشانده می‌شود. برخی نشانه‌های عصبی – روانی کمبود این ویتامین نیز به راحتی قابل تشخیص هستند مثلاً كمبود ویتامین B12 باعث كرختی دست‌ها و پاها شده، و هم‌چنین باعث كند شدن عكس‌العمل‌ها می‌شود، در میان این علائم، گیجی و اختلالات ذهنی، رایج هستند.
افسردگی ناشی از كمبود ویتامین B12 اگر درمان نشود ممکن است به برخی بیماری‌های روانی تبدیل شود.
دیگر عوارض کمبود این ویتامین عبارت است از:
ضعف و خستگی و سردردهای خفیف تپش قلب و مشكلات تنفسی رنگ پریدگی زخم‌های دهانی مثل آفت
خونریزی لثه‌ها و بافت‌های دهان كاهش وزن اسهال و یبوست كرختی شدید انگشتان دست و پا مشكل در راه رفتن تغییرات خلق‌وخو و افسردگی كاهش حافظه و حتی آلزایمر
كمبود ویتامین B12 و افسردگی
ویتامین‌های گروه B از ریزمغذی‌هایی هستند كه می‌‌توانند تأثیری مستقیم بر خلقیات و احساس نشاط داشته باشند. این ویتامین‌ها در مورد سوخت و ساز بدن نیز نقش موثری دارند.
ویتامین B12 كه نام دیگر آن كوبالامین است گاهی در اثر برخی عوامل از جمله رژیم‌های غذایی گیاهی، مصرف سیگار، بیماری‌های كبدی، بارداری و ... در بدن كاهش می‌یابد و این کمبود عوارضی مانند كاهش وزن، كم‌خونی، بی‌اشتهایی، كاهش تمركز، ضعیف شدن سیستم ایمنی، پرخاشگری، گیجی، بیقراری و افسردگی را در پی دارد.
ویتامین B12 برای شكل‌گیری گلبول‌های قرمز خون ضروری است و كمبود آن باعث بروز مشكل در انتقال و جابجایی اكسیژن می‌شود. این اختلال منشاء بروز مشكلات روانی مانند افسردگی است.
درمان كمبود ویتامین B12
درمان كمبود ویتامین B12 با توجه به دلیل پدیدآورنده این كمبود صورت می‌گیرد.
اگر مشكل در جذب ویتامین B12 باشد، تجویز ویتامین لازم است.
برای این منظور پزشك یا متخصص تغذیه به بیمار تزریق یا استفاده از قرص‌های ویتامین را توصیه می‌كند.
در برخی افراد مصرف مكمل ویتامین B12 برای درمان توصیه می‌شود.
اگر در برنامه غذایی‌تان از محصولات غذایی حیوانی استفاده نمی‌كنید (گیاهخوار هستید) و به این دلیل دچار كمبود ویتامین B12 شده‌اید، باید از طریق مصرف مكمل‌ها این کمبود را برطرف کنید و در كنار مكمل از قرص ویتامین B12 و یا تزریق آن نیز استفاده كنید.
مواد غذایی حاوی ویتامین B12
مصرف به اندازه و كافی گوشت، مرغ، غذاهای دریایی، شیر، پنیر و تخم‌مرغ از كمبود این ویتامین جلوگیری می‌كند.
اگر از محصولات غذایی حیوانی استفاده نمی‌كنید، باید طبق نظر و توصیه متخصص تغذیه مورد درمان قرار بگیرید.
اگر دچار علائم كمبود ویتامین B12 شده‌اید وقت را تلف نكنید و هرچه سریع‌تر موضوع را با یک متخصص تغذیه در میان بگذارید تا بعد از انجام آزمایش خون و تعیین سطح B12 خون، اقدامات درمانی لازم انجام گیرد.
