خدا‌حافظی با عادت‌های بد غذایی
شیوع سوء‌تغذیه ناشی از کمبود و یا بیش دریافت مواد غذایی، موجب شده که امروزه سلامت قشر وسیعی از افراد جامعه مورد خدشه قرار گرفته و عمر سالم و مفید افراد نیز در برخی موارد کاهش یابد. نوروز، آغاز سال جدید پرطراوتی را نوید می‌دهد و فرصتی مغتنم را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد تا علاوه بر استراحت جسمی و روحی، فرصتی برای تکمیل نظافت محل زندگی، تجدید دیدار با دوستان و آشنایان، لذت از طبخ و صرف غذاهای خانگی و برنامه ریزی برای ایجاد عادات مناسب‌تر، بوجود آید. البته برخی از ایرانیان از این فرصت استفاده کرده و به مسافرت می‌روند تا روحیه آنها شاداب‌تر گردد و با اقصی نقاط کشور عزیزمان بیشتر آشنا گردند. برای همه هموطنان عزیز، نوروزی دل‌انگیز و توام با خاطرات شاد آرزو کرده و پیشنهاد می‌شود تغییر چند عادت غذایی کمتر مناسب و جایگزین کردن آنها با عادات مناسب‌تر را در برنامه آتی خود بگنجانند.
مصرف غذاهای ناسالم: خرید مواد اولیه غذایی درجه یک و طبخ آنها در منزل، علاوه بر نهادن غذای مناسب در سفره خانوار، عشق و علاقه کدبانوی خانه را توزیع می‌کند. غذایی که در منزل تهیه می‌شود، الزاما نباید مدت طولانی و مواد اولیه متعدد و متنوعی را نیاز داشته باشد، بلکه می‌توان با حداقل مواد غذایی و زمان، غذای مناسبی را برای اهل خانه فراهم ساخت.
کتاب‌ها و مجلات مختلفی که در انتشارات دنیای تغذیه و سلامت در طول زمان به چاپ رسیده‌اند، برخی از دستورالعمل‌های مربوط به طبخ غذای ساده و خوشمزه و سالم را در اختیار قرار می‌دهند.
مراجعه به افراد غیر متخصص تغذیه و دریافت توصیه‌هایی تحت عنوان تغذیه دینی و یا طب سنتی و طب سوزنی و امثال آن در عده کمی‌از افراد گزارش می‌شود. یادآوری این نکته ضروری است که نام تمام غذاها و میوه‌ها در قرآن و دیگر کتب آسمانی آورده نشده و البته هدف این کتب مقدس نیز صرف تاکید بر نوع غذا خوردن افراد نبوده است، لذا کسانی که با غور در کتب آسمانی بدنبال بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای هستند، گاهی تمام واقعیت را دریافت نکرده و ارائه نمی‌کنند. استناد به گفته‌های چنین افرادی می‌تواند به تغذیه نامناسب منتهی گردد. از طرف دیگر، طب سنتی نیز نتایج مشاهدات و پژوهش‌های چندین قرن پیش علما را مطرح می‌سازد.
به گفته بوذرجمهر حکیم (در زمان انوشیروان)، «همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر نزاده‌اند»، لذا استناد به حرف گذشتگان امر پسندیده‌ای است ولی کافی نخواهد بود. با پیشرفت علم، امروزه بسیاری از بیماری‌های قدیمی‌بخوبی درمان و گاه ریشه کن شده‌اند.
استفاده از تنوع كمتر مواد غذایی: تنوع یعنی این که از هر گروه غذایی، مواد مختلفی مورد استفاده قرار گیرد. بعنوان مثال فقط خوردن یک نوع نان و یا فقط خوردن برنج آب کش شده و یا فقط استفاده از یک نوع میوه، موجب کاهش تنوع غذایی افراد می‌شود. رعایت تنوع به سلامتی و نشاط افراد کمک شایانی می‌کند.
سرخ كردن غذا: استفاده از روش سرخ کردن مواد غذایی که در نوشتارهای مختلف به خطرات آنها اشاره شده، هنوز در برخی خانواده‌ها بطور نسبی رواج دارد. لذا برنامه ریزی در جهت تغییر روش طبخ به آب پز و بخارپز و کبابی کردن، می‌تواند به سلامت مصرف کنندگان کمک شایانی بنماید.
حذف یا مصرف زیاد چای: گرچه بندرت افرادی وجود دارند که اصولا چای و قهوه مصرف نمی‌کنند و تصور می‌نمایند این مواد از نظر تغذیه‌ای مناسب نیستند، ولی امروزه علم تغذیه معتقد است که مصرف حداقل 1 لیوان چای (ترجیحا چای سبز) در روز مناسب است. یادآوری می‌شود که آنتی اکسیدان‌های مختلف موجود در چای و همچنین فلوئور آن به سلامت افراد یاری می‌رساند. با این وجود، مصرف فراوان چای و قهوه (بیش از 4 لیوان چای و 2 لیوان قهوه) در روز نیز، قابل توصیه نمی‌باشد.
صرف غذای فراوان در یک وعده و گرسنگی کشیدن در سایر وعده‌ها نیز در برخی افراد رایج است. حتی مصرف تمام میوه‌های روز در یک زمان خاص و یا نوشیدن تمام شیر مورد نیاز روزانه در یک وعده نیز جنبه‌هایی از همین تجمیع تغذیه‌ای است که در علم تغذیه مطرود است. لازم است برنامه‌ریزی به منظور صرف وعده‌های مختلف با حجم کمتر در طی روز انجام شود.
مصرف فراوان مکمل‌های غذایی توسط برخی افرادی که احساس ضعف می‌کنند و یا در ورزشکاران مختلف، گاهی از مواقع رایج است. بدیهی است دریافت اضافی و نامناسب مواد مغذی به نوبه خود موجب مسمومیت و لطمه دیدن بدن مصرف کنندگان می‌شود که گاه موضوع بحدی جدی است که به کبد و کلیه و حتی سیستم اعصاب، لطمه جدی وارد می‌شود، لذا بهتر است در برنامه‌ریزی‌های آتی به این موضوع بخوبی توجه شود.
حذف یا مصرف زیاد تخم مرغ: با توجه به اطلاعات اشتباه و ناقصی که در اختیار برخی اقشار جامعه قرار گرفته، بعضی از افراد از مصرف تخم مرغ خودداری می‌کنند و برعکس، گروهی نیز هستند که بیش از 7 عدد تخم مرغ کامل در هفته استفاده می‌کنند. تخم مرغ برای کودکان تا 7 عدد در هفته قابل توصیه است؛ ولی از سن جوانی ( 19 سالگی و بیشتر)، مصرف یکروز در میان تخم مرغ مناسب است و تنها در کسانی که بیماری قلبی شناخته شده دارند، توصِیه می‌شود که مصرف تخم مرغ به 2 عدد در هفته محدود شود. همین افراد نیز می‌توانند هر روز سفیده 2 تخم مرغ را میل کنند.
مصرف كم فیبر: مصرف فیبر (نان پرسبوس، حبوبات و سبزیجات) به مقدار کم و ناکافی از جمله بلیاتی است که بسیاری از شهروندان امروزی را مبتلا ساخته است. حتی بعضی از نانوایی‌های سنگکی نیز (که بطور سنتی از آرد پرسبوس استفاده می‌کرده‌اند)، با اختلاط آرد سنگکی با آرد سفید، مقدار سبوس نان خود را کاهش داده‌اند. مصرف حبوبات نیز در افراد جامعه رو به کاهش نهاده و میوه را پوست کنده میل می‌کنند. سبزیجات نیز در حد توصیه شده (4-3 واحد در روز معادل 4-3 لیوان سبزیجات برگی خرد نشده ویا یک و نیم تا 2 لیوان آب سبزیجات یا سبزیجات خرد شده)، مصرف نمی‌شوند.
مصرف زیاد قندهای ساد ه و چربی‌ها: مصرف قندهای ساده و چربی زیاد بطور فزاینده‌ای در تغذیه ایرانیان نیز جای خود را باز کرده که مذمت آن در این مقال نمی‌گنجد و ضرورتی نیز ندارد.
مصرف کمتر کربوهیدرات‌های پیچیده و مصرف غذاهای با نمایه گلیسمیک بالا که موجب افزایش شدید و ناگهانی قند خون می‌شوند، از جمله گرفتاری‌های مصرف غذاهای وابسته به تمدن امروزی است. نان کمی‌که مصرف می‌شود، عموما از نوع نان سفید کم سبوس و حتی دارای شکر است. مصرف نوشیدنی‌های شیرین، غذاهای سرخ کرده، ماکارونی دم کشیده کم سبوس و امثال این نوع غذاها موجب شده که علاوه بر افزایش پوسیدگی دندان‌ها و افزایش شیوع چاقی، بیماری‌های وابسته نیز گسترش یابند.
مصرف چربی اشباع و ترانس از طریق مصرف روغن‌های جامد و نیمه جامد (در قالب غذاهای سرخ کرده فوری و رستورانی و همچنین چیپس و غلات حجیم شده) نیز بسیار بالاتر از زمان قدیم است و تبلیغات دائمی این‌گونه کالاها نیز بر حجم مشکل می‌افزاید. مصرف مقدار کمی‌از روغن‌های گیاهی مایع از قبیل روغن زیتون و کانولا و ذرت و سبزیجات، گزینه‌های مناسبی برای جایگزین کردن با روغن‌های جامد (اعم از گیاهی یا جانوری) هستند.
مصرف كم مواد پروبیوتیك مصرف ماست و مواد پروبیوتیک بدلیل ورود و تقویت حضور باکتری‌های مفید به روده‌های انسان، ضمن جلوگیری از جایگزین شدن باکتری‌ها و عوامل بیماریزا در داخل دستگاه گوارش، به تولید ویتامین‌ها و عوامل ایمنی زا در بدن (توسط همین باکتری‌های مفید)، کمک شایانی می‌نماید، لذا توصیه می‌شود در پایان ناهار و شام، 1 فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک) میل شود.
مصرف كم لبنیات: بطور کلی توصیه می‌شود روزانه 3 واحد لبنیات (هر واحد معادل 1 لیوان شیر یا 1 لیوان ماست یا 2 لیوان دوغ ویا 50-30 گرم پنیر و یا 30 گرم کشک سابیده می‌باشد)، مصرف گردد. با این وجود، بررسی‌های کشوری قبلی ایران بیانگر این است که مصرف لبنیات بطور کلی در کشور کم است؛ بطوری که حدود 90 درصد از مردم ما کلسیم کافی دریافت نمی‌کنند. از فرصت روزهای آغازین سال نو برای برنامه‌ریزی جهت ارتقای مصرف لبنیات می‌توان استفاده نمود.
داشتن رژیم‌های غذایی سرخود برای لاغر شدن یا وزن گیری یا عضله‌سازی در برخی افراد جامعه بندرت مشاهده می‌شود. چنانچه در خانواده شما چنین روشی برای تغذیه وجود دارد، حتما به افراد مربوطه توصیه کنید بدون مشاوره با متخصص تغذیه و بطور سرخود اقدام به تغییرات غذایی و داشتن رژیم نامناسب ننمایند که چنین روش‌هایی قطعا به سلامت جسمی‌و روانی آنها لطمات گاه جبران ناپذیری وارد خواهد کرد.
کمی دریافت نورآفتاب و مصرف دائمی کرم‌های مانع جذب نور از جمله عادات نامناسبی است که به کاهش ساخت ویتامین D در بدن منجر می‌شود. یادآوری می‌گردد که توصیه شده روزانه بین 30-15 دقیقه صورت و دست‌ها در معرض نور مستقیم آفتاب باشند.
البته بهتر است در تابستان ساعاتی برای نور گرفتن انتخاب شوند که شدت تابش نور خورشید زیاد نبوده و موجب لطمه به پوست نگردد. در ساعات اولیه و یا آخرین ساعات روز می‌توان پوست را بدون استفاده از کرم‌های ضد آفتاب، در معرض نور قرار داد. مصرف ماهی و غذاهای دریایی نیز یکی از روش‌های مناسب دریافت ویتامین D از طریق رژیم غذایی است.
