زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سايه سنگين فلزات بر غذاها

جیوه موجود در ماهی‌ها، مواد پر كردن دندان، سرب موجود در رنگ‌ها و كادمیوم و آرسنیك موجود در زباله‌های صنعتی، تمامی اینها فلزات سمی هستند كه این روزها در محافل پزشكی بسیار مورد بحث قرار می‌گیرند.

اما به واقع چقدر باید نگران این موضوع بود و چگونه می‌توان خود را در برابر آنها محافظت كرد؟

آیا حتی می‌توان تصور كرد كه روزانه مجبور باشیم دوز مشخصی از فلزات سنگین را در وعده‌های غذایی خود مصرف كنیم؟

حتی تصور آن نیز وحشتناك خواهد بود، ولی در حال حاضر شما این كار را انجام می‌دهید و هر روز مقدار كمی آرسنیك، كادمیوم، سرب و جیوه می‌خورید! متأسفانه محیط زیست مملو از فلزات سنگین است و اغلب آنها نتیجه زباله‌های بزرگ صنعتی هستند؛ ولی آنچه كه اغلب مردم متوجه آن نیستند، ورود بسیاری از این فلزات از طریق دستگاه گوارش، ریه‌ها و پوست به داخل بدن است.

موضوع صبحت ما كارگرانی نیست كه در كارخانه‌های ذوب این فلزات مشغول به كارند، بلكه همه كارمندان اداری، نوجوانان، كودكان و مادران خانه‌دار كه ساندویچ‌ ماهی می‌خورند و دود سیگار استنشاق می‌‌كنند و حتی آب می‌نوشند و نفس می‌كشند نیز در معرض خطر قرار دارند. این خطر واقعی است و میزان خسارت احتمالی آن بحث هر روز متخصصان پزشكی است. با ده‌ها راهكار ساده می‌توان تماس خود را با این فلزات به حداقل رساند و خطرات بالقوه آنها را محدود كرد.

رمز موفقیت شما در تغییر آنچه كه می‌توانید و توجه و آگاهی در مورد آنچه كه نمی‌توانید تغییر دهید، است.

از میان تمامی فلزات سنگین محیط زیست، فراوان‌ترین و البته كشنده‌ترین آنها آرسنیك، كادمیوم، سرب و جیوه هستند. فلزی سنگین در نظر گرفته می‌شود كه حداقل گرانش آن پنج برابر سنگین‌تر از آب باشد. از آنجا كه این فلزات در آب و خاك فراوان هستند و تمامی ما هر آنچه را كه از زمین می‌روید و می‌خوریم و هوا را تنفس می‌كنیم، هیچ‌یك از ما به طور كامل عاری از سم نیستیم. هر چند بدن سعی می‌كند این فلزات سنگین را دفع كند و مقدار و درصد زیادی از این فلزات از طریق عرق، ادرار و مدفوع دفع می‌شوند، گاهی فلزات سریع‌تر از آنكه بدن بتواند آنها را دفع كند، وارد بدن می‌شوند. دانشمندان به تازگی به جدی بودن این معضل پی برده‌اند و قبل از اینكه سعی كنند پیامدهای بهداشتی آن را از بین ببرند، باید راهی برای مبارزه با افزایش آنها در بدن بیابند.

خطرات فلزات سنگین

علائم مزمن قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین عبارتند از افسردگی، تحریك‌پذیری، نوسانات خلقی، لرزش، بیماری‌های خودایمنی، عفونت مزمن و انواع سرطان‌ها. اگرچه به گفته پژوهشگران عوامل بسیاری در ابتلا به این بیماری‌ها مؤثرند، ولی بهتر است اگر به هر یك از این مشكلات بهداشتی دچار شدید، حتماً یك تست غربال فلزات سنگین را انجام دهید. حتی در صورت تشخیص ازدیاد مواد مسموم در بدن، متأسفانه شایع‌ترین روش درمان تزریق یك ماده شیمیایی است كه به طور ناخواسته سموم و البته مواد معدنی ضروری را از طریق ادرار دفع می‌كند.

دكتر هلن السون نویسنده كتاب سالم ماندن با تغذیه سالم می‌گوید، هر یك از ما چمدانی بزرگ از فلزات سنگین را با خود حمل می‌كنیم و این بخشی از زندگی انسان بر روی زمین است. هر كاری كه در محیط زیست انجام دهید، تأثیر مستقیم آن بر روی خود شما خواهد بود. می‌توانید جذب فلزات سنگین را با حذف آنها از رژیم غذایی و محیط زندگی كاهش دهید. در اینجا به چند نمونه از شایع‌ترین فلزات سنگین و روش‌های حذف آنها از زندگی اشاره خواهیم كرد.

آرسنیك

دو نوع آرسنیك وجود دارد: آلی و معدنی. آرسنیك آلی به طور طبیعی در زمین وجود دارد و مقادیر كمی از آن برای عملكرد درست بدن كافی است.

از آنجا كه خاك حاوی آرسنیك است، بسیاری از غذاها دارای رگه‌هایی از این فلز هستند، ولی سمی در نظر گرفته نمی‌شوند؛ اما آرسنیك معدنی سرطان‌زا شناخته شده است. آرسنیك معدنی از سوخت روغن‌ها و سوخت‌ها و زغال‌سنگ و حشره‌كش‌ها در هوا منتشر می‌شود. صنایع چوبی یكی از بزرگ‌ترین عوامل در آلودگی آرسنیك است.

 برای حفظ چوب به حدود 90 درصد از سازه‌های چوبی، آرسنیك افزوده می‌شود. اگرچه توسط آژانس حمایت از مصرف‌كنندگان از سال 2002 مصرف آن ممنوع اعلام شد، ولی هنوز برخی از تولیدكنندگان به دور از چشم آژانس از آن استفاده می‌كنند.

كودكان و بزرگسالان به سادگی با دست زدن به چوب، آرسنیك را جذب می‌كنند. مطالعه‌ای كه توسط گروه كار محیط زیست در واشنگتن دی‌سی انجام شد، نشان می‌دهد كه بسیاری از غذاها از جمله گوشت، ماهی، مرغ و ... حاوی مقادیری آرسنیك هستند. میوه‌هایی همچون انگور كه برای از بین بردن آفات آنها از آفت‌كش‌ها استفاده می‌شود نیز اغلب حاوی مقادیری آرسنیك می‌باشند.

آرسنیك

 بدن افراد به طور متوسط حاوی حدود 10 تا 20 میلی‌گرم آرسنیك است، ولی خوشبختانه حدود 95 درصد از آرسنیك كه توسط بدن جذب می‌شود، از طریق كلیه‌ها و روده‌ها دفع می‌گردد و خبر بد اینكه حتی وجود مقادیر بسیار كمی از آرسنیك نیز می‌تواند مشكلاتی برای تقریباً تمام سیستم‌های بدن ایجاد كند؛ به خصوص ریه و پوست.

چه كارهایی می‌توان انجام داد؟

 میوه‌ها و سبزیجات ارگانیك بخرید.

 از استفاده حشره‌كش‌ها خودداری كرده و در صورت لزوم از محصولاتی استفاده كنید كه حاوی آرسنات سرب نباشند.

 اگر محصولات چوبی خانه شما حاوی آرسنیك هستند، آنها را با نمونه‌های جدیدتر تعویض كنید.

 از خوردن مستقیم غذاهایی كه روی میزهای چوبی قرار دارند، خودداری نمایید.

 منابع غذایی ویتامین C را با افزایش مصرف مركبات، توت‌فرنگی و فلفل قرمز در رژیم غذایی خود بگنجانید؛ زیرا ویتامین C از بدن در برابر مسمومیت آرسنیك محافظت می‌كند.

كادمیوم

كادمیوم یكی از مسمومیت‌ها و سموم روبه‌ رشد محیط زیست است. كادمیوم منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن و آسیب كلیوی و سرطان می‌شود. كادمیوم در دود سیگار نیز وجود دارد. هر سیگار حاوی 1 میكروگرم كادمیوم است. حدود 30 درصد از كادمیوم سیگار، مستقیم جذب بدن فرد سیگاری و 70 درصد دیگر آن در هوا منتشر می‌شود.

چه كارهایی می‌توان انجام داد؟

 سیگار نكشید و از قرار گرفتن در معرض دود افراد سیگاری اجتناب كنید.

 مصرف نان سفید، برنج سفید و پاستا را كاهش دهید و غذاهای غنی از روی همچون غلات سبوسدار، حبوبات و آجیل را جایگزین آن كنید.

ســـرب

 سرب در طی ذوب نقره كشف شد و متأسفانه از آغاز دوره تمدن بشری به وفور استفاده می‌شود. سرب یكی از سموم بسیار قوی است كه بر رشد مغز و سیستم عصبی تأثیرات منفی بسیار می‌گذارد و بیش از حد مرگبار است. برخی از مورخان، امپراتوری روم را در این مورد سرزنش می‌كنند، زیرا رومی‌ها اولین افرادی بودند كه از سرب برای ساخت لوله‌های آب و ظروف نگهداری مواد غذایی و آب استفاده كردند. رنگ نیز از عوامل مهم آلودگی با سرب است.

امروزه یكی از منابع اصلی قرار گرفتن در معرض سرب، آب آشامیدنی است. سرب از طریق لوله‌های سربی و لحیم وارد آب می‌شود؛ به خصوص در ساختمان‌های قدیمی.

- در میان تمامی فلزات سنگین در بدن ما، سرب نسبت به بقیه فراوان‌تر است و تخمین زده می‌شود كه بیش از 125 تا 200 میلی‌گرم سرب در بدن افراد وجود داشته باشد و این تقریباً 1000 برابر بیش از مقدار سرب موجود در بدن نیاكان ما است. سرب زیاد، انعطاف رگ‌ها را كم و ضربان قلب را نامنظم می‌كند.

به‌طور خاص زنانی كه درون بدن آنها سرب است، در مقایسه با سایرین 4/3 برابر بیشتر در معرض فشار خون بالا قرار می‌گیرند. سرب در استخوان‌ها تجمع می‌یابد و با آغاز دوران یائسگی و كاهش توده استخوانی، در بدن آزاد می‌شود.

چه كارهایی می‌توان انجام داد؟

 ویتامین C موجب دفع سرب همراه ادرار از بدن می‌شود. از مكمل این ویتامین زیر نظر متخصص مصرف كنید.

 مقادیر زیادی كلسیم دریافت كنید تا روند تمایل توده استخوانی كاهش یابد. محصولات لبنی، كلم براكلی، ساردین و سبزیجات حاوی مقادیر زیادی كلسیم هستند.

 از سوزاندن شمع‌ها خودداری كنید؛ مگر اینكه مطمئن شوید فیتیله آن بدون سرب است. این فلز با سوختن شمع بخار و از طریق تنفس وارد بدن می‌شود.

 از سیستم‌های تصفیه آب استفاده كنید و یا پس از پر كردن لیوان آب، اجازه دهید چند دقیقه‌ای آب همانگونه باقی بماند و سپس آن را بنوشید.

جـیــوه

در میان تمامی انواع فلزات سنگین جیوه بیش از سایرین در كانون توجه قرار دارد. نیروگاه‌های زغال‌‌سوز بزرگ‌ترین تولیدكنندگان سموم جیوه هستند. با ورود این آلودگی‌ها به رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها  جیوه توسط جلبك‌ها جذب شده و ماهی‌‌ها از این جلبك‌ها تغذیه می‌كنند و جیوه وارد زنجیره غذایی ما می‌شود. كوسه ماهی‌ها حاوی مقادیر زیادی جیوه هستند.

جیوه در عملكرد سلول‌های قرمز خون و اكسیژن تداخل ایجاد می‌كند و هنگامی كه بدن با كاهش اكسیژن مواجه شود، در واقع از انرژی محروم شده است. خستگی یكی از نشانه‌های شایع مسمومیت‌های جیوه‌ای است. این فلز سنگین برای سلامت زنان باردار و كودكان بسیار خطرناك است و سیستم عصبی مركزی را درگیر می‌كند. حتی مقادیر كمی از آن می‌تواند موجب مشكلات عمده‌ای در بزرگسالان بشود؛ مثل بیماری‌های قلبی و آب مروارید.

چه كارهایی می‌توان انجام داد؟

 در خرید ماهی‌ها بسیار دقت كنید.

 زنان باردار، كودكان و مادران شیرده در مصرف ماهی‌های پرجیوه احتیاط نمایند.