تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
در حالی كه همه ما از خطرات مصرف، داروها، سیگار و سایر موادمخدر آگاهیم، نمیدانیم اعتیاد به غذاهایی كه به شدت به آنها علاقه داریم نیز میتواند بسیار خطرناك باشد؛ از تغییرات مهمی كه در مواد شیمیایی مغز ایجاد میكنند تا افزایش میل به خوردن بیشتر آنها. برخی از اعتیادآورترین مواد غذایی عبارتند از:
شكلات كاكائویی
افراد زیادی هستند كه ادعا میكنند شكلاتخور هستند؛ اما آنها در واقع به خوردن شكلات اعتیاد دارند؛ زیرا در شكلات كاكائویی تركیبات شیمیایی مثل تئوبرومین، فنیتیلامین، آناندامید و تریپتوفان وجود دارد كه ایجاد لذت میكنند؛ چیزی شبیه تأثیری كه داروها روی مغز دارند.
در ضمن شكلات كاكائویی حاوی آلكالوئید است و این ماده در الكل نیز وجود دارد. پژوهشهای بسیاری نشان میدهند كه مواد شیمیایی موجود در شكلاتهای كاكائویی در سایر مواد غذایی نیز وجود دارند؛ ولی ممكن است هوس خوردنشان به سر شما نزند. مواد شیمیایی موجود در شكلات آنقدر زیاد نیست كه منجر به اعتیاد شود. از طرفی شكلاتهای كاكائویی در تمام دنیا بیشترین طرفدار را هم به دلایل روانی و هم اعتیاد جسمی دارند.
برگرها و سایر گوشتهای فرآوری شده
تا به حال تحقیقات زیادی در مورد گوشتهای فرآوری شده و مضرات آنها به عمل آمده است كه نشان میدهند غذاهای بیارزش فرآوری شده كه بسیار هم چرب هستند (مثل برگرها)، واقعاً اعتیادآورند. تركیبات چربی، نمك و شكر موجود در این مواد غذایی باعث میشود كه هوس خوردن آنها را كنیم.
بررسیهایی كه روی موشهای آزمایشگاهی انجام شد، نشان داد پاسخ مغز به این دسته از غذاها و گوشتهای فرآوری شده چرب، همان پاسخی است كه مغز هنگام مصرف كوكائین و هروئین از خود نشان میدهد. این گوشتها نیز همانند شكلات، پنیر و شكر باعث آزاد شدن مادهای شبیه اُپیایت در حین گوارش میشوند و به همین دلیل است كه هوس خوردنشان را میكنیم.
قهوه
افراد زیادی میگویند كه هیچگاه نمیتوانند روز خود را بدون یك فنجان قهوه شروع كنند. بعضی از آنها به شدت به نوشیدن قهوه اعتیاد دارند. تاكنون تحقیقات زیادی در مورد اعتیادآور بودن یا نبودن كافئین شده است. بیشك بسیاری از ما نمیتوانیم این حقیقت را انكار كنیم كه گاهی اوقات هوس نوشیدن یك فنجان قهوه چنان به سرمان میزند كه حاضریم مبلغ زیادی به خاطر آن هزینه كنیم.یكی از دلایلی كه باعث میل شدید به مصرف كافئین میشود، علائم شدید ترك آن است. سردرد، زودرنجی، پرخاشگری و حتی افسردگی از این علائم هستند.
پنیر
از پنیر پیتزا گرفته تا پنیر كپكزده، از مواد اصلی غذاهایی مثل انواع ساندویچها و پیتزاهاست. پژوهشهای بسیاری نشان میدهند كه «اُپی ایت» موجود در پنیر، نوعی مورفین اعتیادآور است كه باعث میشود بیشتر هوس خوردن آن را داشته باشید. مقدار مورفین موجود در پنیر بسیار كم و احتمالاً آنقدر اندك است كه ایجاد اعتیاد نمیكند؛
شكر
همه ما میدانیم كه شكر برای سلامت ما مضر است. بنابر تحقیقات به عمل آمده، شكر میتواند اعتیادآور باشد. پژوهشگران میگویند، با مصرف شكر، برخی مواد شیمیایی به نام اُپیود از مغز ترشح میشود كه ایجاد احساس لذت بیشتر میكند. همین احساس است كه باعث میشود نبود شكر را در مواد غذایی تشخیص دهیم و هوس آن را كنیم.
مقابله با مصرف قند و شكر
با آنكه خوردن مواد غذایی بسیار شیرین انرژی فراوانی ایجاد میكند، اما این انرژی به سرعت رو به اتمام میرود و فرد دوباره هوس خوردن آنها را میكند. اما چگونه میتوان بر این حس غلبه كرد. طعم شیرینی، طعمی است كه انسان از همان لحظه شروع حیات با آن آشناست. كربوهیدراتها باعث ترشح مواد شیمیایی در مغز و ایجاد احساس سرخوشی میشوند. قند نیز یك كربوهیدرات است. طعم شیرینی باعث ترشح اندورفین نیز میشود كه ما را آرام و راحت میكند.
سعی كنید از هر چیزی كه هوس خوردنش را میكنید، فقط یك تكه كوچك بخورید. مثلاً یك برش كوچك شیرینی كافی است و با همان مقدار كم نیز میتوانید خوشحال باشید. اگر نخوردن شیرینی یا شكلات و آبنبات به نظرتان غیرممكن است، این مواد را با سایر مواد غذایی سالم تركیب كنید. مثلاً در شكلات خود مقداری بادام یا موز بریزید و با هم مصرف كنید تا هم در مصرف مواد پر شكر زیادهروی نكرده باشید و هم از خواص مواد غذایی سالم نیز بهرهمند شوید.
بیشتر آدامس بجوید. همیشه مقداری میوه و آجیل در دسترس داشته باشید. این میوهها و آجیلها باعث میشوند كه كمتر هوس كنید سراغ غذاهای اعتیادآور بروید. گنجاندن مقدار كمی از چیزی كه دوست دارید، در برنامه غذاییتان عاقلانهتر از انباشتن ناگهانی شكم از آنهاست.
از شیرینكنندههای غیرطبیعی بپرهیزید. این شیرینكنندههای مصنوعی میل به مصرف شكر را در شما كاهش نمیدهند و باعث چاقی هم میشوند. گاهی اوقات خود را تشویق كنید و به خودتان جایزه بدهید. برای آنكه میل به خوردن مواد شیرین را در خود كنترل و مدیریت كنید، هر بار كه موقعیتی به دست آوردید، به خودتان جایزه بدهید.
آهسته حركت كنید به مدت یك هفته روی هوس خوردن این مواد غذایی و در مورد آنچه كه میخورید، فكر كرده و بعد شروع به برنامهریزی كنید. با این كار بهتر میفهمید كه چه چیزهایی را باید بخورید و چه چیزهایی را كمتر بخورید.
برخی افراد عادت دارند هنگام عصبانیت، افسردگی و استرس به سراغ مواد غذایی شیرین بروند؛ اما غذاهای شیرین مسائل روحی و روانی شما را حل نمیكنند. شاید كمی زمان نیاز باشد تا عادت كاهش مصرف مواد شیرین را در خود تقویت كنید. هر تغییر سیستمی، سخت است؛ چه در مورد اقتصاد جهانی و چه در مورد تغذیه!