گرمازدگی و راه‌های مقابله با آن
تابستان یكی از چهارفصل سال است كه قدرت بدن در این فصل بسیار كاهش می‌یابد. به علت گرمای زیاد و اشعه آفتاب، افراد احساس خستگی بیشتری می‌كنند. بدن انسان، حیوانات، گیاهان و تمام محیط زیست بر اثر تابش خورشید مقدار زیادی از آب خود را از دست می‌دهد، پوست بدن خشك شده و ممكن است بیماری‌های پوستی همچون اگزما را به دنبال داشته باشد. بنابراین كاهش گرما و جلوگیری از ایجاد بیماری مستلزم رعایت نكاتی است كه در زیر به آن اشاره خواهیم كرد:
خطرات گرمازدگی
از آنجایی كه میزان درجه گرمای هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است، مقدار دمائی كه در هر منطقه، مشكل‌آفرین می‌شود نیز متفاوت خواهد بود. اما به طور كلی دما اگر 10 درجه گرم‌تر از روزهای معمول سال باشد به حدی كه تحمل آن برای افراد سخت باشد و اغلب این گرما با رطوبت نیز همراه باشد، آن را گرمای شدید می‌نامند. موج گرما در بعضی موارد می‌تواند واقعا خطرناك باشد. مردم ساكن در مناطق شهری در مقایسه با ساكنین روستاها، در خطر بیشتری بر اثر موج گرما، قرار دارند. در مناطق شهری، با راكد شدن شرایط جوی، آلودگی هوا بیشتر می‌شود در نتیجه مشكلات و خطرات بیشتری را به همراه خواهد داشت به خصوص افرادی كه مبتلا به مشكلات تنفسی هستند، در این مواقع در خطر جدی قرار می‌گیرند. علاوه بر این در مناطق شهری آسفالت خیابان‌ها، گرما را در خود نگه می‌دارند و در طول شب، آرام آرام، این دما كاهش می‌یابد كه همین مسأله منجر می‌شود تا شب‌های شهرها در مقایسه با روستاها گرم‌تر باشند.
راه‌های مقابله با گرما
مؤسسه بین‌المللی پیری، برای مقابله با گرمای تابستان، به برخی نكات اشاره كرده است كه عبارت است از: دوری از نور مستقیم خورشید و اجتناب از فعالیت‌های شدید. استفاده از لباس‌های سبك، گشاد، نازك و رنگ روشن كه عرق به راحتی تبخیر شود. نوشیدن مقدار زیادی آبمیوه و یا آب سبزی كه جایگزین آب از دست رفته بدن شود حتی اگر تشنه نباشید. عدم استفاده از قرص‌های نمك، مگر با تجویز پزشك. حمام با آب خنك و قرار دادن یك حوله نمدار و خنك روی بدن. استفاده از كولر و تهویه مناسب در منزل و نصب فویل آلومینیومی به پنجره‌ها كه باعث انعكاس آفتاب و گرما می‌شود. مصرف میوه، باعث كاهش حرارت بدن و كنترل آن می‌شود، آب انگور، هندوانه، موز، لیمو و آناناس بسیار مفیدند. عدم استفاده از نوشیدنی‌های الكلی، استفاده از كلاه برای جلوگیری از تابش نورخورشید به سر شنا در استخر، رودخانه و یا دریاچه، اگر در بیرون از منزل كار می‌كنید در فواصل مختلف استراحت كنید. استفاده از كرم‌های ضدآفتاب. هرگز كودكانتان را درون خودرو تنها نگذارید. زیرا گرمای ماشین می‌تواند تا 140 درجه افزایش یابد كه این گرما در مدت 1دقیقه فرد را خواهد كشت. با استفاده از یك سایبان از پوست صورت‌تان محافظت كنید.
آشنایی با اصطلاحات گرما
برای مبارزه با گرما و خطرات احتمالی آن لازم است با اصطلاحات زیر آشنا شوید: موج گرما: یك دوره طولانی مدت از گرمای بیش از حد كه اغلب با رطوبت زیاد نیز همراه است را موج گرما می‌نامند. موسسه آب و هوایی هر كشور، نسبت به ورود موج گرما به مردم اخطار می‌دهد. شاخص گرما: تعداد درجه فارنهایتی كه نشان می‌دهد چقدر هوا گرم‌تر شده است.
كِرامپ گرما: گرفتگی، درد و اسپاسم عضلانی است كه به علت گرمای شدید ایجاد می‌شود و اولین علائم بروز مشكل در شخص است.
علت‌های بروز گرمازدگی
گرمازدگی به طور معمول وقتی رخ می‌دهد كه شخص به علت ورزش و یا كار زیاد درگرما و یا محل مرطوب تمامی آب بدن خود را از دست دهد. این آب به صورت عرق از بدن خارج می‌شود. جریان خود در پوست افزایش یافته و باعث قرمزی پوست می‌شود و در دیگر اندام‌های بدن كاهش می‌یابد. در نتیجه شوك خفیفی در بدن ایجاد می‌شود كه اگر شخص درمان نشود، شرایط او بدتر می‌شود و درجه حرارت بالای بدن حتی می‌تواند باعث آسیب‌های مغزی و مرگ شود. گرمازدگی یكی از عوامل تهدیدكننده حیات انسان‌ها است.
نشانه‌های گرمازدگی
در چنین شرایطی حتماً به اورژانس اطلاع دهید. حتی اگر درجه حرارت فرد طبیعی و نرمال بود.
اگر علائمی همچون تهوع، سرگیجه، خستگی، رنگ پریدگی، قرمز شدن پوست و عرق زیاد در فردی دیدید، حتماً به كمك او بشتابید. در مواردی كه رنگ پوست فرد قرمز و داغ می‌شود، هوشیاری او تغییر كرده و نبض آن ضعیف و یا سریع می‌زند و نفس‌های كوتاه می‌‌كشد، سكته گرمایی رخ داده است كه نوعی از گرمازدگی است كه معمولاً دمای بدن شخص در این مورد به بیش از 105 درجه فارنهایت می‌رسد. اگر این مشكل ناشی از كار و فعالیت زیاد شخص و عرق كردن باشد، پوست فرد حالت مرطوب دارد و خیس است و در غیر این صورت پوست او خشك است.
غذاهای مناسب برای فصل گرما
تغذیه، در خنك نگه داشتن بدن بسیار اهمیت دارد. بعضی از غذاها می‌توانند باعث خنك شدن بدن شوند و دمای بدن را تنظیم كنند. بعضی از غذاها باعث ركود بدن می‌شوند، و انرژی بدن را كاهش می‌دهند، در نتیجه بدن مجبور می‌شود سخت‌تر كار كند تا سیستم بدن افت نكند و در واقع همین فرآیند بدن را از داخل گرم میكند و باعث عرق كردن فرد می‌شود. برای جلوگیری از این موضوع، از خوردن تخم‌مرغ، گوشت، خشكبار و محصولات لبنی در فصل گرما بپرهیزید. از خوردن بستنی و نوشمك خودداری كنید. اگرچه در ظاهر آنها آرام‌بخش هستند اما باعث می‌شوند معده برای هضم آنها بیشتر فعالیت كند و دمای داخل بدن افزایش یابد. سبزیجات و میوه‌های تازه برای فصل تابستان بسیار مناسب هستند. سالاد به راحتی آماده می‌شود و بسیار خوشمزه است و جزء غذاهای خنك‌كننده نیز می‌باشد. خیار و توت‌فرنگی، انتخاب‌های عالی هستند. توت‌فرنگی حاوی مقادیر زیادی آنتی‌اكسیدان است و مقدار كمی قند دارد و در تابستان به وفور یافت می‌شود. خیار، مقوی است و تورم و خارش پوست را كاهش می‌دهد. جوانه‌های تازه نیز انتخاب خوبی هستند كه علاوه بر اینكه سرشار از ویتامین C هستند، انرژی مورد نیاز بدن را فراهم می‌كنند و طعم تردی به ساندویچ و سالاد می‌دهند. ادویه‌های طعم‌دهنده نیز به خنك نگه داشتن بدن شما كمك می‌كنند. زنجفیل تازه، فلفل سیاه و سفید به طور موقت بدن را گرم و حرارت بدن را افزایش می‌دهند و آنها گرما را به كل سطح بدن پراكنده می‌كنند و در نهایت باعث كاهش خنكی بدن می‌شوند اما بابونه و نعنا جزء گیاهان خنك‌كننده هستند. برای نگه داشتن بدن از هیدراته شدن (از دست دادن آب) مصرف آب بسیار مهم و حیاتی است. در واقع علائمی همچون خستگی، سرگیجه و عدم تمركز به علت كم آبی بدن است. در واقع نوشیدن آب به اندازه كافی بسیار مهم است مخصوصاً زمانی كه در تابستان مجبورید بیرون از منزل فعالیت كنید. از نوشیدنی‌های انرژی‌زا استفاده نكنید. زیرا سدیم و شكر داخل آنها فقط اوضاع را وخیم‌تر و شرایط را بدتر میكند. كلید استفاده از غذاهای تابستانی و لذت بردن از آنها، شناسایی بدن و آنچه با شما سازگار است می‌باشد. بنابراین با بكارگیری یك ژریم غذایی مناسب می‌توانید تابستان را راحت‌تر سپری كنید. استفاده از آب انگور، هندوانه، موز، آب لیمو و آب آناناس به خنك كردن دمای بدن كمك می‌كنند.
درمان سكته گرمایی، كِرامپ گرما و گرمازدگی
سكته گرمایی: با اورژانس تماس بگیرید و فرد را به جای خنك‌تری منتقل كنید. بدن او را به سرعت سرد كنید، فرد را در آب سرد، غوطه‌ور كنید و سطح هوشیاری و تنفس او را كنترل و بررسی كنید. به هر طریقی كه می‌توانید شخص را روی زمین قرار دهید و او را خنك كنید. اگر شخص از نوشیدن آب خودداری كرد و یا حالت تهوع داشت و یا تغییراتی در سطح هوشیاری او به وجود آمده از دادن هرگونه ماده خوراكی و یا نوشیدنی به او اجتناب كنید.
كرامپ گرما: شخص را به مكان خنك‌تری ببرید و در یك موقعیت راحت قرار داده تا استراحت كند. هر 15 دقیقه یك بار، لیوان آب سرد به او بدهید. و از دادن مایعات كافئین‌دار به او خودداری كنید زیرا این كار باعث از دست دادن آن بیشتر بدن می‌شود. عضلات آسیب‌دیده را به آرامی بكشید و ماساژ دهید.
گرمازدگی: شخص را به جای خنك‌تری ببرید و لباس او را از تنش در بیاورید و یا دكمه‌های او را باز كنید و با یك حوله نمناك بدن او را خنك كنید. مقداری آب خنك به بیمار بدهید تا بنوشد و توجه كنید كه بیمار آب را جرعه جرعه بنوشد و اجازه دهید كه در همان شرایط استراحت كند تا به وضعیت عادی بازگردد.
راه‌های مقابله با گرما در صورتی كه كولر ندارید
اگر امكان خرید كولر را ندارید می‌توانید یك پنكه كوچك بخرید، آن را روشن كنید، گردش هوا به وسیله پنكه، احساس راحت‌تری برای شما به ارمغان می‌آورد و موجب می‌شود كه شما فكر كنید درجه حرارت هوا در حال پایین آمدن و خنك شدن است. پنجره‌ها را مخصوصاً در سمت غرب و شرق منزل ببندید تا از ورود هوای داغ به منزل جلوگیری كنید. كم لباس بپوشید هرچقدر لباس‌های شما كمتر و نازك‌تر باشند بهتر است. از ورود هوای گرم به داخل خانه جلوگیری كنید. پرده های منزل را بكشید تا هوای داغ نتواند وارد منزل شود.
هوای سرد و خنك شب را با باز كردن تمامی درها و پنجره‌های خود، در خانه ذخیره كنید و بعد از ساعت 5 صبح در را ببندید. اگر از كامپیوتر خود استفاده نمی‌كنید حتماً آن را خاموش كنید. زیرا در پشت كامپیوتر و با كار كردن Case آن تولید گرمای بیشتری در منزل می‌شود. گرفتن دوش آب سرد به شما كمك میكند تا احساس خنك‌تری داشته باشید. خاموش كردن چراغ‌های اضافی مانع از ایجاد حرارت در منزل می‌شود. سعی كنید به جای اجاق از مایكرو ویو برای پخت و پز استفاده كنید. در خانه كمتر فعالیت و یا ورزش كنید زیرا فعالیت در منزل باعث حس گرمای بیشتری می‌شود.
