آنچه درباره آب معدنی باید بدانیم
تمایل به مصرف آب بسته‌بندی در دهه اخیر به شدت افزایش یافته است. مردم معتقدند که مواد معدنی موجود در آب معدنی برای سلامتی مفیدند و منابع آب معدنی از نظر بهداشتی مشكلی ندارند. شایعاتی که در مورد آلودگی‌های آب لوله‌کشی منتشر می‌شود یا اخباری که در رسانه در مورد آلودگی آب سدها و رودخانه‌ها با فاضلاب‌ها و مواد سوختی به گوش می‌رسد از یک طرف و کیفیت پایین آب بعضی از شهرستا‌ن‌ها بدلیل وجود املاح و رسوبات موجود در آب که لایه‌ای از رسوب در کتری‌ها و سماورها بجا می‌گذارد از جمله دلایل تمایل مردم به مصرف آب بسته بندی می‌باشد. دسترسی آسان، سهولت حمل و نقل، هزینه پایین و طعم و مزه مناسب بطری‌های آب، نیاز به هرگونه تبلیغ این آشامیدنی را در رسانه‌ها از بین برده است.
كلسیم در آب‌های بسته‌بندی:
جذب روزانه كلسیم كافی از راه خوردن و آشامیدن، نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها دارد و كمبود كلسیم عامل مهمی در ابتلا به استئوپروز است. آب‌های معدنی و آشامیدنی حاوی مقادیر متفاوتی كلسیم می‌باشند كه می‌تواند در سلامت انسان و همچنین اثرگذاری داروهای گروه Bisphosphonate و بیماران كلیوی موثر باشد. مصرف آب‌های بسته‌بندی در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است، بنابراین توجه به كیفیت شیمیایی و قابلیت مصرف آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
آب آشامیدنی یا آب معدنی؟
بطری‌های آب موجود در بازار حاوی دو نوع آب آشامیدنی یا معدنی می‌باشند. طبق تعریف موسسه استاندارد آب آشامیدنی، آب گوارایی است كه عوامل فیزیكی، شیمیایی و بیولوژیكی آن در حدی باشد كه مصرف آن عارضه سوئی در كوتاه مدت و یا دراز مدت در انسان ایجاد نكند. انجام جابجایی قبل از بسته‌بندی و پالایش آب آشامیدنی قبل از بسته‌بندی طبق استاندارد ملی ایران بلامانع می‌باشد. بسیاری از بطری‌ها یا ظروف بزرگ آب بسته‌بندی در مراکز فروش، حاوی آب آشامیدنی می‌باشند که خریداران بدون توجه به مندرجات روی بسته‌بندی آن را بجای آب معدنی خریداری می‌کنند.
برچسب‌گذاری:
عبارت آب معدنی یا آشامیدنی بر روی بسته‌بندی، شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، سری ساخت، زمان ماندگاری یا تاریخ انقضا، شرایط نگهداری مناسب (مثلا نگهداری دور از نور خورشید) باید بر روی برچسب بسته بندی درج شود. ذكر خواص درمانی تحت هر عنوان و استفاده از هرگونه عبارت یا تصاویر گمراه كننده بر روی برچسب بسته‌بندی ممنوع است.
نیترات در آب آشامیدنی:
مواد شیمیایی شامل سموم و باقیمانده آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین، فلوئور، نیترات، نیتریت، سختی‌کل، کلسیم، منیزیم، منگنز، آهن، روی، مس، سولفات، کلرور و آمونیاک باید در آب آشامیدنی، بسته‌بندی و لوله‌کشی شهری در حدی باشد که با مصرف 5/2 لیتر آب روزانه در یک فرد 70 کیلویی، سلامت او به خطر نیفتد. تاثیر نیترات موجود در آب آشامیدنی بر سلامت اولین بار در یك مقاله علمی پس از مشاهده سیانوز در اطفال گزارش شد. علت این مشكل استفاده از آب حاوی نیترات در تهیه غذای اطفال بود. طبق بعضی از گزارشات، نیترات موجود در آب آشامیدنی عامل سقط جنین خودبخودی و نقایص جنین است. نیترات در خاك‌های حاوی باكتری‌های تثبیت‌كننده نیتروژن، گیاهان در حال پوسیدن و كود حیوانی وجود دارد.
كودهای نیتروژنه، صنایع و اتومبیل‌های تولیدكننده نیتروژن از دیگر منابع نیترات می‌باشند. نیترات به خاك نفوذ كرده و برای ده‌ها سال در آب‌های سطحی باقی می‌ماند. چاه‌های تامین‌كننده آب، با عمق كمتر از 30 متر، منبع مهم آلودگی آب به نیترات می‌باشند. نیترات محصول نهایی تثبیت هوازی ترکیبات نیتروژن‌دار و به عنوان پایدارترین ترکیب اکسیژن‌دار آنها محسوب می‌شود که به مقدار زیاد در آب محلول است.
از نظر شیمیایی این ترکیب واکنش‌پذیر نبوده و تنها میکروب‌ها قادر به احیای آن به نیتریت هستند. تخلیه حجم انبوهی از فاضلاب‌های کشاورزی و یا جاری شدن شیرابه‌های زباله مهم‌ترین منبع ورود نیترات به آب‌های سطحی محسوب شده و غلظت نیترات را در آب‌های سطحی تا چندین برابر مقدار آن در آب‌های زیرزمینی افزایش می‌دهند. به گفته پزشکان نیترات برای انسان سمی نیست و به‌آسانی در بدن جذب و از آن دفع می‌شود، اما عوارض سوء نیترات در انسان تنها در نتیجه احیای آن به وسیله باکتری‌های دستگاه گوارش و تبدیل آن به نیتریت روی می‌دهد. نیتریت می‌تواند هموگلوبین خون را اکسیده کرده و به مت هموگلوبین تبدیل کند که این ماده عمل اکسیژن رسانی به بدن را مختل می‌کند. همچنین نیتریت با بعضی آمین‌ها و آمیدهای بدن آمیخته شده و باعث پیدایش نیتروزآمین که ماده ای سرطانزا است، می‌شود.
ویژگی‌های آب معدنی طبیعی:
طبق تعریف موسسه استاندارد آب معدنی طبیعی، آبی است كه با آب آشامیدنی به این دلایل قابل تشخیص است: آب معدنی حاوی املاح معدنی خاص و عناصر كمیاب می‌باشد، از منابع طبیعی مانند چشمه و نقاط حفاری شده از سفره‌های آب زیرزمینی بدست می‌آید، كلیه اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از هرگونه آلودگی یا تأثیرات خارجی روی كیفیت آن باید انجام گیرد، تركیبات آن در فصول مختلف سال از ثبات نسبی برخوردار است و تحت شرایطی كه ویژگی‌های آن تغییر نكند جمع‌آوری می‌شود. همچنین در نزدیك‌ترین محل ممكن به سرچشمه آب، تحت شرایط بهداشتی خاص، بسته‌بندی می‌شود.
هیچگونه فرآیند پالایش، به جز جداسازی اجزاء ناپایدار، مثل تركیبات محتوی آهن، منگنز، سولفور و آرسنیك روی آب معدنی صورت نمی‌گیرد. جداسازی اجزاء ناپایدار باید تحت شرایطی انجام شود كه در میزان تركیبات آب معدنی، تغییر اساسی ایجاد نشود. آب معدنی طبیعی باید در ظروف تمیز و غیرقابل نفوذ بسته‌بندی شود. ظروف شیشه‌ای مورد استفاده در بسته‌بندی آب‌های معدنی باید با استاندارد ملی مطابقت داشته باشند. ظروف یكبار مصرف برای بسته‌بندی آب‌های معدنی باید از نوع مجاز برای مواد غذایی باشند. ظرفیت مجاز ظروف حداكثر 5 لیتر می‌باشد. با توجه به نگرانی‌هایی که در مورد ارتباط جنس بطری‌ها و خطر ابتلا به سرطان وجود دارد، توصیه می‌شود از منجمد کردن بطری‌ها قبل از مصرف محتوی آن خودداری كنید و پس از مصرف محتوای آن از پرکردن و استفاده مجدد در دفعات زیاد اجتناب نمایید.
آب‌های فلورید‌دار:
فلوئور نیز از عناصر مهم موجود در آب می‌باشد. اهمیت بهداشت دهان و دندان بر كسی پوشیده نیست و تدابیر زیادی جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها و حفظ سلامت آنها انجام می‌شود. آب‌های حاوی فلورید در این میان سهم بسزایی دارند. با این حال وجود مقادیر زیاد فلورید در آب سبب ایجاد لكه‌هایی در دندان، سختی استخوان، كلسیتی شدن لیگامنت‌ها و بیماری فلوروزیس می‌شود.
نتیجه:
وجود املاح معدنی خاص و عناصر کمیاب تنها در آب معدنی متصور است و بنابراین هنگام خرید به تفاوت آب معدنی و آب آشامیدنی توجه کنید. فلزات سنگین و آلودگی‌های شیمیایی در انواع آب‌ها ممکن است وجود داشته باشد. گاها لوله‌کشی‌های فرسوده و زنگ‌زده داخل منازل منبعی برای افزودن بعضی از آلودگی‌ها به آب شرب می‌باشند. نوشیدن آب بسته‌بندی در سفرهای شهری و بین‌شهری جهت رفع تشنگی و تامین آب و املاح بدن توصیه می‌شود. از نوشیدن نوشیدنی‌های رنگی فاقد شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت که حاوی رنگ‌های مصنوعی و انواع آلودگی‌های میکروبی می‌باشند و به‌جای آبمیوه، به فروش می‌رسند اکیدا خودداری نمایید. قبل از خرید آب‌های بسته‌بندی، کیفیت ظاهری آن را از بیرون بسته بندی بررسی نمایید تا از عدم وجود اجسام خارجی، جلبک و کدورت رنگ آب در این بطری‌ها مطمئن شوید.
