كارنيتين
كارنیتین برای اولین بار در سال ۱۹۰۵ كشف شد، اما شناسایی ساختار و تركیب آن به طور دقیق در سال ۱۹۲۷ صورت گرفت. كارنیتین یک ماده مغذی ضرروی شرطی است و تحقیقات نشان داده است كه انسان ظرفیت محدودی برای تولید كارنیتین دارد، ولی مقادیر مورد نیاز توصیه شده برای انسان به راحتی از منابع كارنیتین قابل جذب است. كارنیتین یک آ‌مین چهار ظرفیتی با خاصیت دوگانه است كه فقط فرم ایزومری پ آن در فعالیت های زیستی شركت می كند، به همین دلیل پ-كارنیتین هم نامیده می شود.
بیوسنتز كارنیتین در بدن از اسیدآ‌مینه های لیزین و متیونین و به طور عمده در كبد و كلیه صورت می گیرد و ویتامین ٴ (اسید اسكوربیک) برای سنتز آن ضروری است و تولید آن در زمان رشد و بارداری افزایش می یابد.
نقش فیزیولوژیک كارنیتین در بدن
۱– در متابولیسم اسیدهای چرب: كارنیتین گروه های آ‌سیل اسیدهای چرب بلند زنجیره را به ماتریكس میتوكندری انتقال می دهد، به طوری كه آ‌نها می توانند از طریق بتا اكسیداسیون به استات شكسته شده و از طریقه چرخه اسید سیتریک، انرژی قابل استفاده تولیدكنند.
۲– اثر بر توده استخوان: رابطه نزدیكی بین سطح استئوكلسین پلا سما و فعالیت استئوبلا ست وجود دارد و كاهش سطح استئوكلسین پلا سما به عنوان شاخصی برای كاهش فعالیت استئوبلا ست است كه فرد را در معرض خطر استئوپروز قرار می دهد. تحقیقات نشان داده است كه پروپیونیل پ كارنیتین غلظت استئوكلسین سرم را افزایش می دهد.
۳– خواص آ‌نتی اكسیدانی: كارنیتین عملكرد محافظتی در برابر لیپوپراكسیداسیون غشاهای فسفولیپیدی و استرس اكسیداتیو در سطح سلول های میوكارد و اندوتلیال دارد.
۴– اثر بر دیابت: پ كارنیتین برداشت سلولی گلوكز را بهبود بخشیده و اكسیداسیون گلوكز را افزایش می دهد.
۵– كارنیتین و استیل كارنیتین بدن را در برابر سموم محافظت كرده و اختلا ل گیرنده های نوروترانسمیتر را در مغز و قلب افراد مسن تصحیح می كند.
۶– كارنیتین در بازسازی غشاهای آ‌سیب دیده از طریق آ‌سیلا سیون مجدد شركت دارد.
۷– كارنیتین پاسخ های ایمنی را تحریک كرده و سیتوكین های التهابی را كا هش می دهد.
۸– كارنیتین در متصل شدن گروه استیل به كولین، آ‌سپارتات، لیپیدها، هیستون ها و پروتئین شركت دارد.
جنبه های بالینی كمبود كارنیتین
در نبــود كارنیتیـــــن، اكسیـــــداسیـــون اسیدهای چرب بلند زنجیره دچار اختلا ل شده و باعث بروز بیماری هایی می شود كه اغلب با هیپوگلیسمی همراه هستند. كمبود كارنیتین معمولا به علل زیر ایجاد می شود:
— كاهش دسترسی به كارنیتین به علت اسهال، سوء تغذیه و مهار آ‌نزیم های حاوی كارنیتین در شرایطی مانند اسیدوز و مصرف داروها (آ‌تــــــروپین، آ‌نتــــی بیوتـیک های سفالورید، والپروات).
— از دست دادن كارنیتین در مواردی مانند اسهال، بارداری، شیردهی، همودیالیز، عفونت، سوختگی پوست، بیماری های میتوكندریایی و داروها (مانند بنزوات، بیسپلا تین، لیدوكائین، پیری متامین،...)
— كاهش بیوسنتز كارنیتین، در شرایطی چون سو ءتغذیه (كمبود لیزین، متیونین، ویتامین های نیاسین، ۶ا، ۱۲ا و ٴ، فولا ت و آ‌هن)، در نوزادان نارس و تازه متولدشده.
یكی از علا ئم و نشانه های این اختلا ل، وقوع دوره های هیپوگلیسمی بر اثر كاهش روند گلوكونئوژنز (تشكیل گلوكز از مواد دیگری مثل اسیدهای آ‌مینه و اسیدهای چرب) می باشد. علت این امر اختلا ل در اكسیداسیون اسیدهای چرب است كه به افزایش میزان اسید چرب آ‌زاد در پلا سما و در نتیجه انجام روند كتوژنز می انجامد. در این حالت چربی تجمع می یابد و ضعف عضلا نی بروز می كند. با تجویز خوراكی كارنیتین این اختلا ل درمان می شود. كمبود ارثی آ‌نزیم كارنیتین پالمیتوئیل ترانسفراز ب نیز كبد را درگیر كرده موجب كاهش اكسیداسیون اسیدهای چرب و كتوژنز می شود. از سوی دیگر كمبود آ‌نزیم كارنیتین پالمیتوئیل ترانسفر از بب عمدتا عضله اسكلتی را درگیر می كند و موجب ضعف عضلا نی، نكروز عضلا ت همراه با میوگلوبینوری می گردد.
منابع غذایی كارنیتین
درصد بالا یی از كارنیتین معمولا در محصولا ت غذایی حیوانی وجود دارد. كارنیتین در مواد غذایی گیاهی مانند میوه ها، سبزیجات و دانه ها به مقدار كمی وجود دارد، ولی در گوشت و لبنیات به میزان نسبتا بالا یی یافت می شود. در رژیم غذایی همه چیزخواران میزان زیادی كارنیتین وجود دارد كه جذب آن نیز بسیار خوب است. كارنیتین پس از جذب به میزان ۹۰ درصد در عضلا ت اسكلتی ذخیره می شود.
مكمل یاری با كارنیتین
كارنیتین در بیماری های مختلفی مثل اختلا ل زمان تولد در سیستم كارنیتین، بتااكسیداسیون میتوكندریایی، فسفریلا سیون اكسیداتیو، بیماری های قلبی عروقی، دیابت ملیتوس، سندرم خستگی مزمن، در كودكان مبتلا به ئبئا تجویز می شود. نه تنها كارنیتین، بلكه استرهای آن هم برای درمان به كار می روند، به عنوان مثال استیل كارنیتین برای بیماری های مغزی و پروپیونیل كارنیتین در اختلا لا ت قلبی – عروقی تجویز می شود.
كارنیتین، استیل كارنیتین و پروپیونیل كارنیتین بی خطر هستند و عوارض جانبی بسیار كمی در موارد نادر در بیماران نشان داده اند كه شامل اسهال، كم خوابی و سندرم بوی ماهی در پوست و مو می باشد. این موارد نیز با كاهش مقدار مصرفی كارنیتین یا كاهش فعالیت باكتری های روده ای و یا مكمل ریبوفلا وین از بین می رود. ولی نكته مهم این است كه تعداد زیادی از بیماران با استفاده از مكمل كارنیتین بهبود یافته و كیفیت زندگی آ‌نها ارتقا می یابد.البته لازم به یادآ‌وری است كه مصرف آن برای افراد سالم هیچ مزیتی ندارد و تنها مقدار اضافی آن از طریق ادرار دفع شده و كار كلیه‌ها را افزایش می‌دهد لذا مصرف آن برای این افراد قابل توصیه نیست.
