دكتر احمدرضا درستی؛ متخصص تغذیه؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
مقدمه
روزه‌داری می‌تواند به تغذیه مناسب کمک شایانی کند. بدن انسان برای حفظ سلامتی خود همواره مقداری چربی به عنوان ذخیره انرژی در نقاط مختلف ذخیره می‌کند. این چربی‌ها به مرور ممکن است مقداری از کاروتنوئیدهای خورده شده توسط فرد را در خود ذخیره نموده و تغییر رنگ دهند.
به علاوه در مدت طولانی اگر این چربی‌ها در بدن باقی بمانند، به شکل فشرده‌تر در آمده و احتمال مورد استفاده قرار گرفتن چربی‌های قرار گرفته در مرکز بدن نیز کمتر می‌شود. روزه‌داری به بدن فرصت می‌دهد تا این چربی‌های زمانمند را بسوزاند و پس از پایان دوره روزه‌داری، به جای آنها چربی تازه و مناسب‌تری را جایگزین نماید.
به ویژه برای افرادی که چربی زیادی در بدن خود ذخیره کرده‌اند، فرصت مغتنمی فراهم می‌شود تا مقداری از چربی‌ها را برای تولید انرژی به مصرف رسانند و از اضافه وزن خود بکاهند. گرچه روزه حتی برای افراد لاغر نیز می‌تواند مفید باشد، ولی ذکر این نکته ضروری است که اگر فرد بسیار لاغر و یا دارای بیماری لطمه زننده و یا شرایط فیزیولوژیکی خاصی باشد که طبق نظر پزشک، روزه‌داری منجر به صدمه به بدن او می‌شود، روزه‌داری برای او قابل توصیه نخواهد بود.
بدن انسان علاوه بر نیاز به انرژی برای زنده ماندن و انجام فعالیت‌های روزمره، به پروتئین‌ها نیز برای ساخت سلول‌های جدید (جایگزین سلول‌های مرده و نیز سلول‌های اضافه در زمان رشد و نمو) نیاز دارد. اگر مقدار انرژی که از کربوهیدرات‌ها (اعم از کربوهیدرات‌های ساده مثل قند و شکر و یا انواع پیچیده مثل نشاسته موجود در نان، برنج، سیب‌زمینی، ذرت و جو) و چربی‌ها (اعم از انواع حیوانی و یا گیاهی شامل روغن‌های مایع و جامد) به بدن می‌رسد کافی نباشد، بدن به ناچار به سوزاندن پروتئین‌های با ارزش خود روی می‌آورد.
افرادی که در اثر داشتن رژیم‌های غذایی نادرست وزن زیادی را در مدتی کوتاه از دست می‌دهند، در واقع عضلات خود را از دست می‌دهند. لازم به ذکر است پروتئینی که در بدن از بین برود ممکن است مدت‌ها وقت و غذای مناسب لازم باشد تا بتواند دوباره جایگزین شود. به همین ترتیب، اگر روزه‌داری برای کسانی منجر به سوخت شدید پروتئین‌های بدن شود، لازم است رژیم غذایی این افراد به دقت مورد بازنگری و کنترل قرار گیرد.
به هنگام روزه‌داری، سطح انسولین خون در طی روز پایین‌تر از روزهای معمولی است. در واقع بدن از ذخایر انرژی خود یعنی گلیکوژن یا قند حیوانی ذخیره شده در کبد و عضلات و همچنین از چربی موجود در بافت چربی برای تامین انرژی استفاده می‌کند که اینها موجب افزایش سطح انسولین خون نمی‌شوند و به همین دلیل، هنگام روزه‌داری میزان انسولین خون کمی‌پایین‌تر از روزهای دیگر است.
کاهش انسولین خون احتمال ذخیره چربی (شروع چاقی) و همچنین احتمال مقاوم شدن سلول‌ها به انسولین (که خود زمینه‌ساز شروع دیابت است) را کاهش می‌دهد. روزه‌داری علاوه بر این که منجر به استراحت دستگاه گوارش می‌شود، سوخت‌وساز بدن را تنظیم کرده و احتمال ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله افسردگی و استرس، افزایش فشارخون، میگرن، افزایش وزن، بی‌خوابی و گاها دیابت را کاهش می‌دهد.
با این حال، در برخی موارد روزه داری می‌تواند در افراد بیمار لطماتی را به سلامت فرد وارد سازد که به همین دلیل لازم است این افراد برای اطمینان از بی‌خطر بودن روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کنند تا درصورت احتمال لطمه به سلامتی، از روزه گرفتن خودداری نمایند. در این مقاله به تاثیر روزه‌داری بر بعضی بیماری‌ها می‌پردازیم. باشد که اطلاعات ارائه شده بتواند در امر راهنمایی مبتلایان به هنگام روزه‌داری سودمند افتد.
دیابت و روزه‌داری
دیابت از جمله بیماری‌هایی است که بسته به میزان شدت و همچنین نوع آن، توصیه‌های متفاوتی برای روزه داری خواهد داشت. افراد مبتلا به دیابت که دارو دریافت می‌کنند، با توجه به شدت بیماری و با مشورت پزشک ممکن است مجاز به روزه‌داری باشند.
در مبتلایان به دیابت غیروابسته به انسولین (دیابت نوع 2) که دارای اضافه وزن بالا باشند (BMI بالاتر از 28 دارند) و با دریافت منظم دارو (به صورت 2 بار در شبانه روز) قندخون خود را کنترل می‌کنند، روزه‌داری نه تنها مضر نیست، بلکه می‌تواند مفید نیز باشد.
افراد دیابتی که دارای شرایط زیر هستند (با تشخیص پزشک) لازم است از روزه‌داری خودداری نمایند.
1) افراد مبتلا به دیابت (چه از نوع وابسته به انسولین و چه غیر وابسته به انسولین) که هنوز بیماری خود را کنترل نکرده اند و قند خون آنها هنوز به حد قابل قبولی نرسیده است.
2) مبتلایانی که قند بالا داشته، ولی هنوز از داروی خاص و همچنین فعالیت بدنی مناسب جهت درمان دیابت پیروی نمی‌کنند.
3) مبتلایان به دیابت نوع 1 (وابسته به انسولین) که در روز چند نوبت لازم است انسولین تزریق کنند.
4) دیابتی‌های مبتلا به عفونت.
5) افراد مبتلا به پرفشاری خون کنترل نشده و همچنین آنژین (نوعی بیماری قلبی) درمان نشده.
6) آنان که سابقه کتواسیدوز ( افزایش اجسام کتونی درخون و ادرار) دارند.
7) افرادی که در طول روز 2 بار یا بیشتر به افزایش قندخون (هیپرگلیسمی) یاکاهش آن (هیپوگلیسمی) دچار می‌شوند. اگر فرد دچار تعریق، عرق سرد و تپش قلب شود، این نشانه افت قند خون است كه در این صورت باید روزه باز شود.
8) خانم‌های باردار و یا شیرده مبتلا به دیابت
9) افراد سالخورده مبتلا به دیابت...
برای خواندن بخش دوم- خط قرمزهای تغذیه در روزه‌داری- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- خط قرمزهای تغذیه در روزه‌داری- اینجا کلیک کنید.
