دكتر محمدحسین صالحی سورمقی
سابقه استفاده از رایحه (اسانس) گیاهان به هزاران سال قبل برمی‌گردد. مهم‌ترین نكته در مورد اسانس‌ها این است كه هیچگاه نباید اسانس خالص را مستقیما به صورت موضعی و خوراكی مصرف كرد، زیرا ممكن است تحریكات شدید پوستی و یا مخاطی ایجاد كند، بنابراین برای استفاده از اسانس‌ها باید آنها را با روغن‌های گیاهی رقیق نمود.
مهم‌ترین روغن‌هایی كه به این منظور مصرف می‌شوند، شامل روغن‌های بادام، زیتون بدون بو، آواكادو، گل مغربی، روغن هسته زردآلو، روغن ژوژوبا، روغن هسته انگور و روغن جوانه گندم هستند.
به طور كلی محصولاتی كه در رایحه‌درمانی مصرف می‌شوند غیرخوراكی بوده و به صورت موضعی بر روی پوست و سطح بدن و یا از طریق تنفس استفاده و جذب می‌شوند. علت خوراكی نبودن این محصولات غلظت اسانس در روغن پایه است كه ممكن است به غشاء مخاطی داخلی آسیب برساند.
البته غلظت‌های كم و بسیار رقیق اسانس‌ها می‌توانند به صورت خوراكی مصرف شوند. بهترین مثال در این مورد «عرقیات طبی» هستند كه اسانس گیاهان با غلظت بسیار كم در آب قرار گرفته است.
با توجه به اینكه یكی از اثرات اسانس‌ها تحریك گردش خون جلدی است، برای تسكین و درمان دردهای سطحی، ماهیچه‌ای و به طور كلی اسكلتی بدن مفید می‌باشند. برای این منظور باید از روغن‌های ماساژ استفاده نمود. روغن‌های ماساژ را می‌توان مستقیم بر روی موضع قرار داده و مدتی به آهستگی محل را ماساژ داد. این كار می‌تواند روزانه چند بار بر حسب احتیاج و به مدت طولانی انجام شود.
روش دیگر اینكه می‌توان روغن‌های ماساژ را داخل آب وان حمام ریخت و در آن قرار گرفت. اسانس باعث تحریك گردش خون می‌شود و در مواردی نیز آرامبخش و یا ضد درد هستند و باعث رفع خستگی و كوفتگی و شادابی خواهند شد.
شیوه‌های دیگر استفاده از محصولات رایحه‌درمانی به صورت فرآورده‌های تنفسی، بخور و اسپری می‌باشد كه اثرات ضداحتقان (ضدگرفتگی بینی) و ضدمیكروبی دارند.
فرآورده‌های اسانس را هرگز نباید در ظروف لاستیكی یا پلاستیكی و حتی ظروفی با دربی از این جنس قرار داد. این فرآورده‌ها حتماً باید در ظروف شیشه‌ای رنگی (قهوه‌ای) و یا فلزی نگهداری شوند، در ظروف باید كاملا بسته باشد و در معرض نور و حرارت قرار نگیرند، زیرا اسانس‌ها نسبت به عوامل مذكور حساسند و ممكن است تجزیه شوند. همچنین، مرور زمان ممكن است باعث تغییرات مواد اسانس‌ها و در نتیجه كاهش و یا تغییر اثرات آنها شود.
