سارا حكیم؛ كارشناس ارشد تغذیه؛ دانشگاه علوم پزشكی تهران
هورمون‌ها از غدد یا سلول‌های تخصص‌یافته‌ای به درون گردش خون می‌ریزند و نقش كلیدی در تنظیم تقریباً تمام اعمال بدن از جمله متابولیسم، رشد و تكامل، تعادل آب و الكترولیت، تولیدمثل و رفتار دارند.
عدم تعادل هورمون‌ها وضعیتی است كه امروزه نه‌تنها در زن‌ها بلكه در مردها نیز بسیار شایع شده است. هورمون‌ها نقش مهمی در سلامت فیزیكی و روانی افراد دارند و نیز در پردازش ذهنی، حافظه، متابولیسم، رشد و بسیاری دیگر از عملكردها موثر می‌باشند.
عوامل مؤثر در عدم تعادل هورمون‌ها
1- مواد سمی موجود در محیط: علت اولیه عدم تعادل هورمون‌ها در زنان و مردان مواد سمی موجود در محیط می‌باشد. مواد شیمیایی كه امروزه در خانه، محل كار، آب، پلاستیك، لوازم شخصی، مواد آرایشی و مواد شوینده وجود دارند، دارای سم‌هایی به نام مختل‌كننده عمل هورمون‌ها می‌باشند. این سم‌ها عملكرد طبیعی هورمون‌ها را تغییر می‌دهند.
یكی از این مواد مختل‌كننده عمل هورمون‌ها Xenoestrogens نام دارد كه عمل طبیعی استروژن‌ها را در بدن به حداقل می‌رساند و یا از عملكرد صحیح هورمون‌ها جلوگیری می‌نماید. آنها همچنین مسیر طبیعی را كه هورمون‌ها سنتز یا متابولیز می‌شوند تغییر می‌دهند.
وقتی چنین وضعیتی در بدن ایجاد می‌شود، فعالیت‌های غیرعادی در بدن اتفاق می‌افتد و موجب عدم تعادل هورمون‌ها، سیستم عصبی، سیستم ایمنی، سیستم متابولیك و دستگاه تولیدمثل می‌شود.
هنگامی كه این عوامل مختل‌كننده وارد بدن می‌شوند خروج آنها از بدن مشكل می‌باشد، چون بدن نمی‌تواند آنها را تجزیه نماید و آنها در بافت‌ها تجمع می‌یابند و در تمام بدن گردش می‌كنند.
2- رژیم غذایی: عامل دوم و بسیار مهمی كه موجب عدم تعادل هورمون‌ها می‌شود، رژیم غذایی می‌باشد.
رژیم غذایی كه حاوی كربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، قندهای ساده، كافئین، چربی زیاد و به‌خصوص چربی‌های اشباع می‌باشد، عملكرد سیستم اندوكرین و سیستم متابولیسم بدن را تغییر می‌دهد.
هورمون‌ها توسط سیستم اندوكرین در بدن تنظیم می‌شوند. همچنین هورمون‌ها، سیستم اندوكرین و سایر ارگان‌های بدن به تغذیه مناسب برای عملكرد صحیح خود نیاز دارند.
غذاهایی كه حاوی مقدار بسیار زیادی قند ساده می‌باشند، مواد مغذی مورد نیاز فرد را برای عملكرد درست ارگان‌های او فراهم نمی‌كنند، اما اگر در تهیه آنها از مواد غذایی ارگانیك استفاده نمایند این مشكل حل می‌شود.
اما متأسفانه امروزه بخشی از غذاهایی كه ما مصرف می‌كنیم به آفت‌كش‌ها آلوده می‌باشند و گوشتی كه می‌خوریم و سایر فرآورده‌های آن (مانند شیر و ماست) نیز می‌توانند موجب اختلال در هورمون‌ها شوند، چون به حیوانات نیز هورمون تزریق می‌شود تا سریع‌تر رشد نمایند.
3- نوروترانسمیترها: پیامبرهای شیمیایی هستند كه رابط سیستم عصبی و سایر ارگان‌های بدن می‌باشند.
كمبود نوروترانسمیترها یا عدم تعادل آنها در جوامع امروز بسیار شایع می‌باشد كه علت آن سم‌های موجود در محیط، مصرف قندهای ساده، كافئین، نیكوتین، الكل و كمبود پروتئین در رژیم غذایی می‌باشد. هنگامی كه عدم تعادل یا كمبود نوروترانسمیترها ایجاد می‌شود بدن نمی‌تواند به میزان كافی در بدن هورمون تولید نماید.
4- استرس شدید: هنگامی كه فردی تحت تأثیر استرس شدید قرار می‌گیرد، سیستم اندوكرین تحت تأثیر قرار می‌گیرد و موجب تخلیه نوروترانسمیترها می‌شود.
هنگامی كه عملكرد سیستم اندوكرین و نوروترانسمیترها كافی نباشد، هورمون‌ها به میزان كافی سنتز و تنظیم نمی‌شوند...
برای خواندن بخش دوم- راهكارهای تغذیه‌ای برای تعادل هورمون‌ها- اینجا کلیک کنید.
