زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر آزیتا حکمت دوست؛ متخصص تغذیه

از دست دادن 70 تا 75 درصد از روده کوچک منجر به بروز سندرم روده کوتاه (SBS) می شود که 100 الی 120 سانتیمتر از روده (بدون کولون) یا 50 سانتیمتر از روده (با کولون) را شامل می شود.

بیماران مبتلا به SBS نیاز به کنترل وضعیت تغذیه‌ای، مایعات و الکترولیت‌ها دارند.

از عوارض SBS سوءجذب ریز مغذی‌ها، درشت مغذی‌ها، اسهال مکرر، استئاتوره، دهیدراسیون، عدم تعادل الکترولیت‌ها، کاهش وزن و کاهش رشد در کودکان می‌باشد.

عوارض دیگر شامل ترشح زیاد معده، سنگ‌های کلیوی اگزالات و سنگ‌های مثانه کلسترول می باشد. افرادی که نیازمند تغذیه وریدی طولانی مدت هستند با افزایش خطر عفونت کاتتر، عفونت خون (سپسیس)، کلستاز، بیماری های کبد و کاهش کیفیت زندگی رو به رو هستند.

مهمترین علل برداشت روده در بزرگسالان بیماری کرون، التهاب روده در اثر اشعه، انفارکتوس مزانتر، بدخیمی‌ها و ولوولوس است.

در کودکان بیشترین موارد SBS از ناهنجاری های مادرزادی لوله گوارش، ولوولوس، اترزی روده و انتروکولیت نکروزان ناشی می شود.

برداشت دئودنوم: برداشت دئودنوم نادر می باشد. دئودنوم محل اصلی جذب مواد مغذی اصلی مثل آهن، روی، مس و فولات می باشد.

برداشت ژوژنوم: ژوژنوم مسئول جذب قسمت زیادی از مواذ مغذی است. عموماً اغلب هضم و جذب غذا و مواد مغذی در 100 سانتی متر ابتدای روده کوچک اتفاق می‌افتد.

هورمون‌های ژژنوم در هضم و جذب نقش کلیدی دارند.

برداشت ایلئوم: برداشت قسمت زیادی از ایلئوم به ویژه ایلئوم دیستال عوارض پزشکی و تغذیه‌ای زیادی ایجاد می کند.

ایلئوم دیستال تنها محل جذب نمک‌های صفراوی و کمپلکس ویتامین 12B-فاکتور داخلی می‌باشد.

ایلئوم همچنین جذب و ترشح قسمت عظیمی از مایعات را بر عهده دارد. دریچه ایلئوسکال در محل اتصال ایلئوم و سکوم با کنترل ورود محتوای ایلئوم به کولون باعث افزایش جذب و با جلوگیری از برگشت محتویات کولون به ایلئوم از SIBO (رشد بیش از حد باکتری های روده) جلوگیری می کند.

هرچند سوءجذب نمک های صفراوی خوش خیم به نظر می‌رسد اما، اگر ایلئوم قادر به بازیافت نمک های صفراوی ترشح شده نباشد، کبد کفاف تولید نمک صفراوی کافی جهت امولسیون کردن چربی ها را نمی‌دهد.

بنابراین جذب چربی ها ناقص انجام می شود و منجر به سوءجذب چربی و ویتامین‌های محلول در چربی می شود. به علاوه سوءجذب چربی ها منجر به ترکیب آنها با کلسیم و منیزیم جهت تشکیل صابون اسیدچرب-ماده مغذی و سوءجذب آنها می شود.

جذب اگزالات از کولون افزایش یافته و منجر به هیپراگزالوری و افزایش سنگ های اگزالاتی می شود. ادرار غلیظ و دهیدراسیون نسبی در برداشت ایلئوم معمول بوده و احتمال تشکیل سنگ را افزایش می دهد.

کولون مسئول جذب 1 تا 1/5 لیتر مایعات غنی از الکترولیت در طول روز می باشد که به 5 تا 6 لیتر در طول روز نیز قابل افزایش است. اگر قسمتی از کولون در بیمار باقی مانده باشد، سوءجذب نمک های صفراوی باعث آسیب مخاط کولون، افزایش حرکات کولون و در نتیجه از دست دهی مایعات و الکترولیت ها می شود.

در برداشت ایلئوم اگر فرد رژیم پرچرب مصرف کند منجر به شکل گیری هیدروکسی اسیدچرب و از دست‌دهی بیشتر مایعات می شود.

درمان‌های تغذیه‌ای سندرم روده کوتاه

اصولاً پس از جراحی بیماران NPO  نگه داشته شده یا تغذیه وریدی خواهند داشت. با بازگشت عملکرد روده رژیم مایع شفاف تجویز می شود.

سپس بیماران به تدریج وارد رژیم کم فیبر و نهایتاً رژیم عادی می شوند. در این زمان مواد غذایی مختلف به صورت مجزا به رژیم اضافه می شوند.

بنابراین در صورت بروز هر گونه مشکل، قابل پیگیری خواهد بود.

اغلب بیمارانی که قسمت بزرگی از روده آنها خارج شده است، جهت حفظ وضعیت تغذیه ای نیازمند تغذیه روده ای می باشند.

هر چه شدت مشکل بیمار بیشتر باشد، برگشت به رژیم عادی بیشتر طول می کشد.

وعده های غذایی کوچک و متعدد (6 الی 10 وعده در روز) بهتر از وعده های بزرگ تحمل می شوند.

استفاده از تغذیه وریدی در زمان هایی که بیمار معمولاً غذا نمی خورد (مثلاً در طول شب) باعث افزایش دریافت می شود.

نوکلئوتید ها (بفرم پورین، پیریمیدین و ریبونوکلئیک اسید) باعث افزایش انطباق موکوسی می شوند؛ اما متأسفانه در محصولات تغذیه روده ای و وریدی به مقدار کمی یافت می شوند.

اسیدهای چرب کوتاه زنجیر (مثلاً بوتیرات، پروپیونات و استات) حاصل از تخمیر باکتریایی فیبر و کربوهیدرات، سوخت عمده سلول های اپیتلیوم کولون می باشد.

به غذای این بیماران MCT اضافه می شود و به عنوان وسیله ای برای جذب ویتامین های محلول در چربی محسوب می شود.

از آنجایی که مصرف مقادیر زیاد MCT (مثلاً 1 قاشق غذاخوری) به صورت یکجا باعث تشدید اسهال می شود، بنابراین باید در دوزهای مساوی و متعدد در طول روز تقسیم شود.

در بیماران مبتلا به SBS، با استفاده از تغذیه دهانی و روده ای و مصرف داروهای کاهنده سرعت روده باید از نیاز بیمار به تغذیه وریدی پیشگیری کرد.

وعد‌ه‌های غذایی متعدد، عدم استفاده از غذاها و داروهای اسموتیک، استفاده از درمان هیدراسیون خوراکی و مداخلات دیگر باید پیگیری شود.

در برخی موارد تغذیه بیش از حد بیمار برای مقابله با سوءتغذیه خود منجر به تشدید سوءتغذیه غذا و مایعات ترشح شده از دستگاه گوارش در پاسخ به مصرف غذا می شود.

بیماران با روده بسیار کوتاه جهت تأمین بخشی از مایعات و مواد مغذی مورد نیازشان نیازمند تغذیه وریدی می شوند.