زهرا قنبری؛ کارشناس ارشد علوم تغذیه
افسردگی 350 میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است و پیشتاز دلیل ناتوانی و چهارمین علت بار بیماری جهانی محسوب می‌‌شود. شمار قابل توجهی از افراد مبتلا به بیماری افسردگی به دلیل احساس خجالت به دنبال درمان بیماری خود نمی روند و در نتیجه کیفیت زندگی پایین تری نسبت به سایر افراد دارند.
تفاوت‌‌های زیستی
چنین به نظر می‌رسد که در مغز افراد مبتلا به افسردگی تغییرات فیزیکی رخ می‌دهند، اگرچه اهمیت این تغییرات هنوز مشخص نیست لیکن یافتن علت بروز این تغییرات در نهایت میتواند به تعیین علت دقیق بروز بیماری کمک کند.
انتقال دهنده‌‌های عصبی
انتقال دهنده‌‌های عصبی ماده شیمیایی طبیعی مغز هستند که به احتمال زیاد نقش عمده‌ای را در بروز افسردگی به عهده دارند زمانی که تعادل این مواد شیمیایی به هم می‌‌خورد علائم افسردگی بروز می‌‌کند.
هورمون‌‌ها
تغییرات ایجاد شده در تعادل هورمون‌‌های بدن (لپتین،آدیپونکتین، سرتونین، گرلین، رزیستین وانسولین) میتواند منجر به بروز یا تحریک افسردگی شود. به طور مثال استفاده از رژیم غذایی پر چرب به دلیل اختلال در مسیر انسولینی هیپوتالاموس و مقاومت انسولینی منجر به اضافه وزن و پدیدار شدن احساسات منفی در فرد می‌‌شود.
صفات ارثی
بروز افسردگی در آن دسته از افرادی که سابقه‌ای از بروز این بیماری در خویشاوندان نسبی خود دارند بسیار شایع‌تر از سایر افراد است.
حوادث زندگی
حوادث آسیب زای روان نظیر فوت یکی از بستگان، مشکلات مالی، استرس زیاد یا وارد آمدن آسیب‌‌های روانی در دوران کودکی می‌‌توانند سبب تحریک افسردگی در برخی از افراد شوند.
علل تغذیه ای
تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که تغذیه میتواند به عنوان عاملی در پیشگیری و کمک به روند درمان بیماری افسردگی موثر باشد.
وظیفه شخصی که در زمینه تنظیم رژیم غذایی افراد فعالیت دارد این است که آگاهی و اطلاعات کافی را در این زمینه به فرد بیمار بدهد و او را در انتخاب غذایی راهنمایی کند. متداول ترین تشخیص‌‌هایی که در زمینه تغذیه این افراد داده می‌‌شود:
1-ناکافی بودن دانش تغذیه 2-دیدگاه‌‌ها و باورهای نادرست تغذیه 3- انتخاب غذاهای فقیر از مواد مغذی 4-کمبودهای مواد مغذی 5- عدم تعادل در چربی‌‌های غذایی 6- دریافت بیش از حد کربوهیدرات 7- دریافت بیش از حد غذاهای فرآوری شده 8- تغییر در ارزیابی‌‌های آزمایشگاهی مربوط به تغذیه 9- دریافت بیش از حد یا ناکافی غذا 10- کم وزنی،اضافه وزن یا چاقی 12-تداخل دارو-غذا
از جمله کمبودهای تغذیه‌ای که میتواند در بروز و پیشرفت این بیماری تاثیرگذار باشد:
آهن
کمبود آهن یکی از متداول‌ترین مشکلات تغذیه‌ای در سراسر جهان است و آنمی ناشی از کمبود آهن میتواند منجر به افسردگی شود. بنابراین استفاده از منابع آهن از جمله منابع حیوانی نظیر جگر، ماهی، گوشت لخم، مرغ، دل و قلوه وهم چنین منابع گیاهی، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل و غنی شده میتواند مفید واقع شود، که البته به علت کلسترول بالای دل وجگر و قلوه توصیه به مصرف کمتر است و نکته دیگر این که رفع کامل کم‌خونی ناشی از کمبود آهن نیازمند دریافت مکمل آهن تحت نظر متخصص تغذیه است.
اسیدهای چرب امگا 3
تحقیقات اپیدمیولوژی به ارتباط بین مصرف ماهی کمتر و افزایش میزان افسردگی پی برده است. به این دلیل که ماهی‌‌ها منابع خوبی از اسیدهای چرب امگا3 هستند و سطح خونی پایین اسیدهای چرب امگا3 در افراد دچار بیماری افسردگی دیده شده است، دکوزاهگزانوئیک اسید و ایکوزاپنتانوئیک اسید هر دو از اعضای خانواده اسیدهای چرب امگا3 محسوب می‌‌شوند و در سیالیت غشا سلول نقش دارند به همین علت نقش مهمی در عملکرد مغز دارند. اما قابل ذکر است که امگا3 در منابع گیاهی نیز نظیر بذر کتان، کانولا، لوبیای سویا و هم چنین در برگ‌‌های گیاهی همچون خرفه یافت می‌‌شود. قابل ذکر است که مطالعات بسیاری مصرف مکمل امگا3 را در بهبود افسردگی به اثبات رسانده‌اند اما باز هم متذکر می‌‌شوم که مصرف هرگونه مکمل و دارویی باید تحت نظر پزشک و متخصص آن باشد.
فولیک اسید (ویتامین B9)
محققان اعلام کردند یکی از عللی که فرد را در معرض افسردگی قرار می‌‌دهد کمبود اسید فولیک است چرا که این ویتامین نقش حیاتی در تولید واسطه‌‌های انتقالی اعصاب (نوروترانسمیترها) دارد که مستقیما بر خلق وخوی شما تاثیر دارد. داروهای ضد تشنج به علت کاهش اشتها و مهار جذب فولات، باعث کاهش سطح اسیدفولیک و در نتیجه احتمال بروز افسردگی در مصرف کنندگان این داروها می‌‌شود. از منابع خوب فولات می‌‌توان به جگر، قارچ، سبزی‌‌های برگ دار(به ویژه اسفناج، مارچوبه و بروکلی)، سیب زمینی، آب پرتقال اشاره کرد.
مدیریت وزن
شرایط متابولیسمی و اندوکرینی در وخیم‌تر کردن افسردگی نقش دارند. تجربه اشخاص افسرده ترجیح آنها را به مصرف غذاهای آرامش بخش خوشمزه به عنوان ابزاری برای کاهش احساسات منفی نشان می‌‌دهد.گرچه این غذاهای خوشمزه به صورت کوتاه مدت می‌‌توانند در کاهش احساسات منفی نقش داشته باشند اما به علت کالری بالای این غذاها در طولانی مدت فرد را دچار چاقی کرده که این خود میتواند عاملی برای تشدید آسیب پذیری در افسردگی باشد.
نوع رژیم غذایی
رژیم غذایی سرشار از اسیدهای چرب اشباع (پالمیتیک اسید) و کمبود اسیدهای چرب چند غیراشباع (روغن ماهی) و تک غیر اشباع(روغن زیتون) بروز بیماری افسردگی را تشدید می‌‌کند. از طرف دیگرنتیجه رژیم غذایی سرشار از چربی، تجمع بافت چربی در ناحیه شکمی است که علاوه بر مقاومت به انسولین ودر نتیجه سندرم متابولیک منجر به اشکالاتی در سیستم عصبی می‌‌شود که در نهایت افسردگی فرد را به دنبال دارد.
