ثریا ابراهیم‌پور
آنتی‌اكسیدان‌ها
در زندگی پراسترس که هر ساعت با انواع عوامل بیماری‌زا روبرو می‌شویم، تقویت قوای بدن از طریق غذاهایی که می‌خوریم می‌تواند یک اقدام پیشگیرانه محسوب گردد.
از بین اجزای غذایی برخی از ویتامین‌ها به عنوان آنتی‌اکسیدان شناخته شده‌اند که می‌توانند باعث افزایش و بهبود عملکرد سیستم دفاعی بدن باشند و از ابتلای فرد به بیماری‌های مختلف مثل سرطان، ناراحتی‌های قلبی و... جلوگیری کنند. آنتی‌اكسیدان‌ها موادی هستند که از تشکیل رادیکال‌های آزاد در سلول‌ها و بافت‌ها جلوگیری می‌کنند. آنها نقش مهمی در پیشگیری از سرطان دارند.
آنتی‌اکسیدان‌های مهم رژیم غذایی
آنتی‌اکسیدان‌های مهم رژیم غذایی ویتامین‌های E، C و بتاکاروتن هستند. سلنیم نیز بعنوان یك ماده معدنی نقش آنتی‌اکسیدانی مهمی دارد. مهم‌ترین منابع ویتامین C عبارتند از: مرکبات، فلفل سبز، کلم براکلی، سبزیجات برگی شکل سبز، کیوی، کلم، طالبی، توت‌فرنگی، اسفناج و سیب زمینی.
منابع غنی ویتامین E شامل روغن‌های گیاهی، جوانه گندم، آجیل، دانه‌ها، غلات سبوسدار و سبزیجات برگی شکل سبز می‌باشد. هویج، کدو حلوایی، سیب زمینی شیرین، اسفناج، گوجه فرنگی، انواع کلم مثل کلم براکلی، طالبی، هلو و زردآلو منابع غنی بتاکاروتن هستند. بهترین منابع غذایی سلنیم، شامل ماهی، گوشت قرمز، غلات، حبوبات، تخم مرغ، مرغ و سیر است.
سبزی‌هایی که در خاک‌های غنی از سلنیم، رشد می‌کنند، نیز منبع خوبی از سلنیم می‌باشند. لوتئین و زیگزانتین از مواد آنتی‌اکسیدانی هستند که در تخم مرغ وجود دارند و باعث جلوگیری از بروز آب مروارید می‌شوند.
شیمی درمانی
شیمی‌درمانی به معنای درمان با داروها و مواد شیمیایی است كه ممكن است به تنهایی یا همراه با درمان‌های دیگر به كار رود؛ مثلا در افرادی كه تومور دارند قبل از برداشتن تومور بوسیله عمل جراحی، بیمار شیمی‌درمانی می‌شود تا اندازه تومور به قدر كافی كوچك شود و برداشتن آن آسان‌تر باشد.
بیمار ممكن است در یك دوره درمانی تركیبی از چند داروی شیمیایی را دریافت كند تا احتمال عود و ابتلای مجدد به حداقل برسد. جراحی و اشعه درمانی از اقدامات درمانی موضعی هستند كه از طریق آنها سلول‌های غیرطبیعی در یك ناحیه خاص تخریب می‌شوند، اما شیمی‌درمانی با تمام بدن در ارتباط است. روش‌های شیمی‌درمانی از نظر داروها، مدت زمان و طول درمان با یكدیگر متفاوت هستند.
مصرف آنتی‌اكسیدان‌ها در دوره شیمی درمانی
تغذیه مناسب در حین شیمی درمانی بسیار مهم است و همراه با درمان‌های دیگر یكی از مهم‌ترین عوامل دستیابی به سلامتی، تقویت قوای دفاعی و جلوگیری از عود مجدد بیماری به حساب می‌آید. اگرچه آنتی اكسیدان‌ها با تقویت سیستم ایمنی بدن در پیشگیری از سرطان نقش بسزایی ایفا می‌نمایند، اما هدف از مصرف مکمل‌های آنتی‌اكسیدان در دوره شیمی درمانی و پس از ابتلا به سرطان دو مورد است:
1. سیستم ایمنی تقویت شود.
2. عوارض جانبی شیمی‌درمانی و رادیوتراپی کاهش یابد.
هرچند تقویت سیستم ایمنی درمان کافی برای سرطان نیست، اما در مبارزه با سرطان اهمیت بسیاری دارد. بیماران سرطانی در نتیجه بیماری یا درمان سرطان که سلول‌های سفید را از بین می‌برند، مستعد عفونت هستند. عفونت مشکل بزرگی برای افراد مبتلا به سرطان است، به همین دلیل خیلی مهم است که سیستم ایمنی آنها به بهترین صورت تقویت شود تا احتمال عفونت کاهش یابد.
مكمل‌ها
بعضی از افراد مبتلا به سرطان برای کاهش عوارض جانبی درمان (مانند تهوع ناشی از شیمی‌درمانی، دردهای عصبی و خستگی) ویتامین و مکمل مصرف می‌کنند. با این حال باید خاطر نشان نمود كه صدها نوع داروی شیمی‌درمانی وجود دارد و مکمل مصرفی به درمان و شرایط خاص بیمار بستگی دارد.
متخصصان در گزارشات جدید تاكید می‌كنند استفاده طولانی مدت از مکمل‌های آنتی‌اكسیدانی ممکن است در درمان سرطان اختلال ایجاد کنند و روی نتایج شیمی‌درمانی اثرات نامطلوبی بر جای بگذارند. شواهد روز افزونی وجود دارد كه تایید می‌كنند مصرف بی‌رویه آنتی‌اكسیدان‌ها به اشكال مكمل‌های عمومی می‌توانند تاثیر داروهای شیمی درمانی را تشدید و یا تضعیف نمایند و حتی در برخی موارد ممكن است منجر به واكنش‌های سمی و كشنده در بدن بیمار شود.
با افزایش آگاهی عمومی از فواید زیستی ویتامین‌ها، بیماران اطلاعات زیادی درباره محصولات جایگزین ویتامین‌ها و مكمل‌های آنتی‌اكسیدانی پیدا نموده‌اند و اغلب بدلیل مصرف آسان و در دسترس بودن، برای درمان بیماری خود به این مكمل‌ها روی می‌آورند، چون تصور می‌كنند این مكمل‌ها كاملا بی‌خطر و طبیعی هستند.
اما آنچه كه در مورد این مكمل‌های آنتی‌اكسیدانی اطلاع رسانی نشده، این است كه مكمل‌ها تاثیر به مراتب بیشتری از ویتامین‌های طبیعی رژیم غذایی دارند و اگر به طور مناسب مصرف نشوند می‌توانند با درمان‌های دارویی تداخل نمایند و تاثیرات این داروها را مختل نمایند. داروهای شیمی درمانی با ایجاد رادیكال‌های آزاد در بافت سرطانی موجب مرگ سلولی و از بین رفتن تومور می‌گردند.
در این بین، مصرف بیش از حد آنتی اكسیدان‌ها بخصوص ویتامین C بدلیل حذف رادیكال‌های آزاد از مرگ سلول‌های تومور ممانعت بعمل آورده و از اثر بخشی داروهای شیمی درمانی بطور بالقوه می‌كاهند. همچنین این مكمل‌ها می‌توانند با سوخت و ساز داروها تداخل نمایند. هم چنین مطالعه روی مدل‌های آزمایشگاهی حیوانی نشان داد که سرعت رشد تومورهای سرطانی در موش‌هایی که ویتامین C به بدنشان تزریق شده بیشتر است.
امروزه متخصصان به بیماران سرطانی توصیه می‌کنند، باید رژیم غذایی سالم داشته باشند که شامل غذاهای غنی از ویتامین C است. در حالی که مصرف دوز بالای این ویتامین برای بیماران سرطانی نگران کننده شده است. با توجه به یافته‌های اخیر، مصرف آنتی‌اكسیدان‌ها برای بهبود وضعیت سلامتی، کاهش خطر و عوارض نامطلوب در دوره پس از ابتلا به سرطان و بخصوص در دوره شیمی درمانی، باید با احتیاط بیشتر صورت گرفته و تحت صلاحدید متخصص رژیم درمانی و پزشك انجام شود.
