دكتر احمدرضا درستی؛ متخصص تغذیه
در حال حاضر در بسیاری از نقاط دنیا، سرطان (و از جمله سرطان روده)، دومین عامل مرگ و میر (پس از بیماری‌های قلبی) است. شاید حذف عوامل ایجاد کننده سرطان روده به طور کلی ممکن نباشد، اما مطمئنا می‌توان با داشتن یک رژیم غذایی مناسب و سالم، احتمال ابتلا به این بیماری را به میزان قابل توجهی کاهش داد. روده عضوی مهم و حیاتی در بدن است که سلامت آن ارتباط مستقیم با نوع تغذیه افراد دارد. برای حفظ سلامت این عضو، باید به کیفیت تغذیه خود بیش از پیش توجه کنیم. آماری مربوط به سال 2010 نشان می‌دهد که علت بیش از یک سوم از 569500 مرگ ناشی از سرطان در آمریکا، تغذیه نامناسب، چاقی و کم تحرکی بوده است. همه ما توصیه‌هایی از قبیل خوردن میوه و سبزیجات و داشتن تحرک را بارها از منابع و افراد گوناگون شنیده‌ایم؛ اما به همان میزان که شناختن غذاهای مفید برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها ضروری است، آشنا شدن با مواد مضری که باید از آنها به شدت اجتناب کرد نیز لازم است. برای شروع مبارزه‌ای جدی با بیماری‌های روده (و از جمله سرطان)، لازم است در مصرف مواد غذایی زیر نهایت دقت و تعادل را به خرج دهید. برخی از این مواد باید به کلی از رژیم غذایی تان حذف شوند.
گوشت‌های فرآوری شده
شاید شما هم مثل بسیاری از افراد عاشق سوسیس، کالباس یا همبرگر باشید، اما این گونه گوشت‌های فرآوری شده جزو مواد غذایی کمتر مناسب، به حساب می‌آیند. با خوردن گوشت‌های فرآوری شده، شما در واقع در حال مصرف سدیم نیترات هستید. از این ماده به عنوان نگهدارنده، تثبیت‌کننده رنگ، طعم‌دهنده و ضد‌میکروب استفاده می‌شود. متاسفانه ثابت شده که سدیم نیترات در بدن انسان به نیتروزآمین‌های سرطان‌زا تبدیل می‌شود. به همین دلیل است که بسیاری از تحقیقات و آزمایشات، رابطه‌ای قوی بین مصرف گوشت‌های فرآوری شده و ابتلا به سرطان را ثابت کرده‌اند.
گوشت قرمز
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف فراوان یکی از مواد مغذی موجود در گوشت قرمز، مرغ و لبنیات می‌تواند منجر به ایجاد پولیپ‌های روده‌ای شود که در نهایت ممکن است به سرطان روده منتهی شود. هر چند این تحقیقات در سطح مقدماتی بوده و هنوز نمی‌توان به طور قطع بر آنها تکیه کرد، اما توجه به نتایج آن خالی از فایده نیست. گوشت قرمز تنها عامل مشکلات روده‌ای نیست، بلکه مصرف فراوان مرغ و ماهی نیز می‌تواند موجب بروز بیماری‌های روده‌ای شود. مطالعات اخیر بر روی 32000 نفر در طول 6 سال، نشان می‌دهد افرادی که در رژیم خود گوشت، مرغ و ماهی بیشتری مصرف می‌کرده‌اند، سه برابر بیش از سایرین به بیماری‌های روده مبتلا می‌شوند. علت این امر وجود ماده‌ای به نام کولین در این مواد غذایی است. در عین حال ثابت شده که مصرف حبوبات (مانند لوبیا، نخود و عدس)، احتمال ابتلا به سرطان روده را تا 50 درصد کاهش می‌دهد، البته باید توجه داشت که مصرف مقدار مناسب گوشت قرمز (به دلیل وجود پروتئین و آهن فراوان در آن) در رژیم غذایی ضروری است. انتخاب گوشت‌های تازه و طبیعی، به کاهش خطرات آن کمک بسیار می‌کند. نکته قابل توجه دیگر این است که پختن و یا سرخ کردن گوشت در دمای بالا و به مدت طولانی، می‌تواند سرطان‌زا بودن آن را تشدید کند. برخی آمینو اسیدهای موجود در گوشت، در دمای بالا تبدیل به آمین‌های هتروسیکلیک (HCA) می‌شوند. این مواد احتمال ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهند.
سیب‌زمینی سرخ کرده و چیپس
چیپس و سیب‌زمینی سرخ کرده حاوی مقادیر زیادی آکریلامید هستند. این ماده نیز در اثر تماس برخی مواد غذایی با حرارت بالا (هنگام پختن یا سرخ کردن) ایجاد می‌شود. آزمایشاتی که تا کنون بر روی حیوانات صورت گرفته نشان می‌دهد که آکریلامید‌ها می‌توانند منجر به بروز چندین نوع سرطان و از جمله سرطان روده شوند. در کل می‌توان گفت آکریلامید‌ها در اثر حرارت دیدن هر یک از مواد غذایی می‌توانند ایجاد شوند؛ اما احتمال تشکیل آنها از سیب‌زمینی بسیار بیشتر است. این مسئله آنقدر جدی است که سازمان بهداشت جهانی (WHO) در رابطه با آن اظهار نگرانی جدی کرده است.
قند- خصوصا فروکتوز
شاید شما هم شنیده باشید که قند، غذای سلول‌های سرطانی است. هر چند همه سلول‌ها (اعم از سلول‌های سالم و سرطانی)، برای رشد و تکثیر خود از فروکتوز (یکی از اجزای قند و شکر معمولی که به قند میوه نیز معروف است)، استفاده می‌کنند؛ اما استفاده سلول‌های سرطانی از این نوع قند بسیار بیشتر و موثرتر از سلول‌های سالم است. تحقیقات، رابطه ای قوی بین مصرف قند و رشد سرطان روده در بدن نشان می‌دهند. به همین دلیل توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از ایجاد این نوع سرطان یا پیشرفت آن، مصرف قند را محدود کنید. برخی معتقدند فروکتوز (که در مواد غذایی شیرین شده و از جمله در نوشابه موجود است)، در تغذیه و رشد سلول‌های سرطانی از گلوکز موثرتر است. محققان برای اثبات این نظریه از فروکتوز و گلوکز برای تغذیه سلول‌های سرطانی در محیط آزمایشگاه استفاده کردند. نتایج نشانگر این موضوع است که هر چند سلول‌های سرطانی گلوکز را بهتر جذب می‌کردند، اما با استفاده از فروکتوز می‌توانستند تکثیر سلولی انجام دهند. این مسئله به این معناست که مصرف فروکتوز در تکثیر و گسترش سلول‌های سرطانی موثرتر است.
سخن پایانی
در انتها یادآوری می شود که مشکلات و بیماری‌های مربوط به روده (و از جمله سرطان روده)، علل و عوامل گوناگونی دارد؛ که از جمله این عوامل می‌توان به تغذیه نامناسب اشاره کرد. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و بدون خطر، می‌توان احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های روده (خصوصا سرطان) را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
