دكتر دردانه ابراهیمی؛ متخصص راديوتراپی
ارتباط غذاها و سرطان
یافتن ارتباط مشخص بین یك ماده غذایی و سرطان كار دشواری است. گاهی اوقات، مواد غذایی با توجه به میزان مصرف و نحوه درست كردن اثرات متفاوتی بر بدن می‌گذارند. برای مثال، خوردن ماهی نمك سود ممكن است خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان را افزایش دهد، اما مصرف ماهی تازه میتواند از ابتلا به برخی دیگر از سرطان‌ها جلوگیری نماید. اطلاعاتی كه درباره‌ی ارتباط برخی از مواد مغذی با پیشگیری از سرطان به دست آمده است به این شرح است:
چربی موجود در غذا
رژیم غذایی پر چرب، حاوی چربی‌های اشباع‌شده (جامد)، یكی از عوامل سرطان سینه و سرطان روده بزرگ است. روغن جامد، كره، خامه، سس‌ها، شیرینی، شكلات و گوشت قرمز از منابع چربی‌های اشباع شده هستند. استفاده از رژیم غذایی كم‌چربی و چربی‌های اشباع نشده (مایع) مانند روغن زیتون، روغن آفتابگردان و روغن كنجد میتواند خطر ابتلا به سرطان را كاهش دهد.
فیبر موجود در مواد غذایی
فیبر توصیفی است كه برای مواد غیرقابل هضم موجود در گیاهان استفاده می‌شود فیبر، در لایه‌ی بیرونی غلات و در میوه‌ها، سبزیجات، بقولات و خشكبار وجود دارد. فیبر حجم مدفوع را زیاد كرده و كمك می‌كند غذا سریع‌تر وارد دستگاه گوارش شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه رژیم غذایی با فیبر زیاد میتواند خطر ابتلا به سرطان را كاهش دهد. توصیه می‌شود كه به طور منظم، روزانه بین 25 تا 38 گرم فیبر مصرف شود. اكثر مردم به اندازه كافی فیبر غذایی دریافت نمی‌كنند و مقدار مصرف آنها به طور متوسط نصف میزان مورد نیاز است. فیبر میتواند كلسترول را پایین بیاورد، از یبوست جلوگیری كند و هضم غذا را بهبود بخشد. غلات كامل (سبوس نگرفته)، میوه‌ها (گلابی، سیب، تمشك و موز)، میوه‌های خشك (آلو خشك، انجیر، خرما، كشمش، با زردآلوی خشك) عدس، نخود، لوبیا، خشكبار و دانه‌ها منابع عالی فیبر غذایی هستند. لوبیا حاوی ماده‌ای است كه به تنظیم سطح گلوكز كمك می‌كند و برای افراد مبتلا به دیابت مفید است.
پروتئین و لبنیات
علاوه بر چربی و فیبر، پروتئین و لبنیات نیز از بخش‌های مهم رژیم غذایی هستند. ارتباط بین این غذاها و سرطان بسیار پیچیده است.
گوشت، ماهی و تخم‌مرغ در بیشتر رژیم‌های غذایی، منابع اصلی تأمین پروتئین حیوانی هستند. از بین این مواد، گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده از عوامل خطرزای مربوط به سرطان هستند. بیشتر بررسی‌ها نشان می‌دهند كه افرادی كه گوشت قرمز بیشتری مصرف می‌كنند نسبت به افرادی كه گوشت قرمز كمتری مصرف می‌كنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند. هر چند، روش پخت و آماده كردن گوشت نیز (علاوه بر میزان مصرف آن) در میزان این خطر موثر است. لبنیات شامل مواد غذایی متنوعی می‌شوند. لبنیات معمولاً منبع غنی كلسیم هستند. كلسیم ماده‌ای معدنی است كه در كل باعث كاهش میزان خطر ابتلا به سرطان می‌شود. اما بسیاری از انواع لبنیات دارای چربی اشباع‌شده نیز هستند كه باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان می‌شود. استفاده از لبنیات كم‌چربی یا بدون چربی میتواند بهترین انتخاب برای رژیم غذایی باشد. باكتری‌های فعال در ماست برای دستگاه گوارش مفید هستند و كلسیم موجود در لبنیات میتواند به پیشگیری از پولیپ‌ها و سرطان روده بزرگ كمك كند. با مصرف لبنیات غنی شده با ویتامین D می‌توان به افزایش میزان جذب كلسیم توسط بدن و كاهش خطر سرطان‌های روده بزرگ، سینه و پروستات كمك كرد. مصرف میوه‌ها و سبزیجات میتواند به پیشگیری از ابتلا به سرطان كمك كند. عواملی مانند فعالیت بدنی و كنترل وزن نیز در كنار رژیم غذایی در پیشگیری از سرطان نقش دارند.
مواد غذایی رنگی
میوه‌ها و سبزیجات سرشار از موادی مغذی هستند كه با سرطان مبارزه می‌كنند و هر چه پر رنگ‌تر باشد، مواد مغذی بیشتری در بر دارند. این مواد غذایی می‌توانند به شخص كمك كنند تا به وزن مناسب دست یابد و آن را حفظ كند، و بنابراین از این طریق هم به كمتر شدن خطر سرطان كمك می‌كنند. با داشتن اضافه وزن، خطر چند نوع سرطان افزایش می‌یابد. از جمله سرطان‌های روده بزرگ، مری و كلیه، در طول روز حداقل پنج وعده میوه و سبزی مصرف كنید.
فولات
فولات ویتامین B میتواند به محافظت از بدن در برابر سرطان‌های روده بزرگ، راست‌روده و سینه كمك كند. فولات به مقدار فراوان در فرآورده‌های گندم سبوس نگرفته و همچنین آب پرتقال، خربزه، توت‌فرنگی، مارچوبه، تخم‌مرغ، جگر، مرغ، لوبیا، دانه آفتابگردان و سبزیجات برگی سبز رنگ مانند اسفناج وجود دارد. بهترین راه به دست آوردن فولات خوردن قرص حاوی آن نمی‌باشد، بلكه باید مقدار كافی میوه، سبزی و فرآورده‌های غلات غنی‌سازی شده مصرف شود.
پرهیز از غذاهای آماده
كاستن میزان مصرف گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس، كالباس و همبرگر میتواند در كمتر كردن خطر سرطان‌های روده بزرگ، راست‌روده و معده مفید باشد. مصرف گوشت‌های دودی یا نمك سود شده شخص را در معرض عواملی قرار می‌دهد كه به طور بالقوه می‌توانند باعث ایجاد سرطان بشوند.
آب و نوشیدنی‌های دیگر
كمتر شدن خطر سرطان ناشی از كاهش غلظت عوامل سرطان‌زای موجود در مثانه است. همچنین، نوشیدن مقدار بیشتری از مایعات باعث می‌شود شخص دفعات بیشتری ادرار كند و از این طریق مدت زمانی كه این عوامل با مخاط مثانه در تماس هستند كمتر خواهد بود.
خانواده كلم
خانواده كلم شامل براكلی، گل كلم، كلم بروكسل و كلم پیچ است. این سبزیجات به بدن در برابر سرطان‌هایی مانند سرطان‌های روده بزرگ، سینه، ریه، و دهانه رحم كمك می‌كنند.
مصرف غلات كامل
با خوردن غلات كامل، امكان دارد خطر سرطان‌هایی خاص، دیابت نوع 2 و بیماری قلبی كاهش یابد، نان تهیه شده از غلامت كامل را به جای نان تهیه شده از غلات سبوس‌گرفته انتخاب كنید. در سوپ خود جو بریزید یا (آرد جو دو سر ) (بلغور جو) ساده را به گوشت چرخ‌كرده اضافه كنید. غلات كامل به میزان اندكی فرآوری شده‌اند و بنابراین مقدار بیشتری از ارزش غذایی آنها محفوظ مانده است. فیبر غذایی موجود در غلات كامل به پیشگیری از مشكلات گوارشی مانند یبوست كمك می‌كند.
سبزیجات برگ‌دار به رنگ سبز تیره
سبزیجات برگ‌دار به رنگ سبز تیره مانند كاهو، كلم‌پیچ، اسفناج و چغندر برگی یا اسفناج دارای مقدار فراوانی فیبر غذایی، فولات و كاروتنوئید می‌باشند. سبزیجات برگی تیره، رنگ حاوی ویتامین K هستند كه به محكم شدن استخوان‌ها كمك می‌كنند و از طرفی می‌توانند از بدن در برابر سرطان‌های دهان، حنجره، لوزالمعده، ریه، پوست و معده محافظت كنند.
ادویه
كوركومین جزء اصلی تشكیل دهنده ادویه هندی بنام زردچوبه می‌باشد و ماده‌ای است كه از پتانسیل ضدسرطانی بودن برخوردار است. در مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده است كه كوركومین میتواند تغییر شكل، تكثیر و حمله سلول‌های سرطانی را در گروه متنوعی از سرطان‌ها مهار كند.
اهمیت روش پخت غذا
نحوه پختن گوشت از نظر میزان خطر سرطانی كه گوشت به وجود می‌آورد مهم است. سرخ كردن، كباب‌پز كردن و پختن با شعله آتش در درجه حرارت بسیار بالا باعث تشكیل مواد شیمیایی می‌شود كه امكان دارد خطر سرطان را افزایش دهند. به نظر می‌آیددر دیگر روش‌های پختن، مانند آبپز كردن یا آرام پختن یا بخارپز كردن، تعداد كمتری از این مواد شیمیایی به وجود می‌آید. به هنگام آبپز كردن گوشت باید به یاد داشت كه مقدار زیادی سبزیجات مفید به آن اضافه شود.
