دكتر سیدعلی كشاورز؛ متخصص تغذیه
نوشیدنی‌های ورزشی كه با نام‌های مختلف عرضه می‌شوند اساسا حاوی مخلوطی از انواع قندها (گلوكز، ساكاروز، فروكتوز، مالتودكسترین و یا تركیبی از این مواد) و نمك‌های معدنی یا الكترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، منیزیم و كلراید) می‌باشند. ممكن است این نوشیدنی‌ها حاوی یك یا چند نوع ویتامین خاص، شیرین‌كننده‌های مصنوعی، رنگ‌ها و سایر مواد افزودنی و نگهدارنده نیز باشند.
مواد افزودنی موجود در نوشیدنی‌های ورزشی همانگونه كه در سایر مواد غذایی آماده و نوشیدنی‌ها وجود دارند، در حد مجاز می‌باشند، اما از مصرف زیاد و مداوم آنها باید خودداری كرد، زیرا ممكن است در طولانی مدت اثرات سویی داشته باشند. سایر نمك‌های معدنی و ویتامین‌های موجود در این نوشیدنی‌ها، اثر آنی و فوری بر روی عملكرد بدن در انجام تمرینات ورزشی نداشته و فقط نیاز روزانه بدن به این مواد را برطرف می‌سازند.
الكترولیت‌های موجود در این نوشیدنی‌ها ممكن است از نوع ایزوتونیك (تركیبات آن مشابه مایعات موجود در بدن می‌باشد) و یا هیپوتونیك (تركیبات آن رقیق‌تر از مایعات بدن است) باشند. هر دو نوع نوشیدنی‌های ورزشی معمولا مشابه آب ساده جذب بدن شده و وارد جریان خون می‌شوند.
میزان نیاز یك ورزشكار به هر یك از این نوشیدنی‌های ورزشی، به نوع ورزش و شدت و سختی آن و همچنین مدت زمانی كه ورزش طول می‌كشد بستگی دارد و اینكه چه مقدار كربوهیدرات اضافه، بدن نیاز دارد.
نوشیدنی‌های ورزشی دارای چه تركیباتی می‌باشند؟
گلوكز: قند و منبع فوری و قابل دسترس برای تامین انرژی بدن.
ساكاروز: قند و یا همان شكر معمولی كه تركیبی از گلوكز و فروكتوز است.
فروكتوز: قند میوه كه شیرین‌تر از ساكاروز بوده و می‌تواند به میزان كمی سبب افزایش سطح قند خون شود.
مالتودكسترین (پلیمر گلوكز): به طور صنعتی و از نشاسته ذرت تهیه می‌شود؛ حاوی 14 تا 20 واحد گلوكز می‌باشد و شیرینی آن از ساكاروز كمتر است.
كدام نوشیدنی برای آبرسانی به بدن مناسب‌تر است: نوشیدنی سرد یا گرم؟
تصور می‌شد كه نوشیدنی‌های خنك بهتر از نوشیدنی‌های گرم می‌توانند سبب آبرسانی به بدن شوند؛ اما با تحقیقات انجام شده، محققان دریافتند نوشیدنی‌های خنك، گرم و یا داغ تفاوت خیلی زیادی در آبرسانی به بدن ندارند، آنچه مهم است مقدار مایعاتی است كه نوشیده می‌شود. نوشیدنی‌های خنك معمولا مطبوع‌تر و دلپذیرتر بوده و به مقدار بیشتری نوشیده می‌شوند.
نوشیدنی‌های گازدار حین ورزش؛ آری یا نه؟
محققان در مطالعه‌ای كه در مورد اثرات نوشابه‌های گازدار و ساده بر روی ورزشكاران دونده انجام دادند دریافتند میزان آبرسانی به بدن اعم از اینكه نوشابه‌های گازدار و یا ساده نوشیده شود، یكسان می‌باشد؛ اما ورزشكاران دونده زمانی كه از نوشابه‌های گازدار حاوی 8 گرم كربوهیدرات در 100 میلی‌لیتر استفاده می‌كردند، كمی احساس ناراحتی معده و افزایش ضربان قلب داشتند علیرغم این مشكل، تفاوتی میان حجم مایعات مصرف شده اعم از نوشابه‌های گازدار و یا ساده وجود نداشت و در دوندگان علائمی ناشی از افزایش GI (شاخص گلیسمیك) دیده نشد.
بنابراین اگر به عنوان یك ورزشكار ترجیح می‌دهید كه به هنگام ورزش از نوشیدنی‌های حاوی كربنات استفاده كنید و گاز این نوشابه‌ها معده شما را دچار ناراحتی نمی‌كند، می‌توانید ادامه دهید، اما بدانید كه این نوشابه‌ها هیچ مزیتی در مقابل نوشابه‌های ساده و فاقد كربنات ندارند. اگر مصرف نوشابه‌های گازدار برای شما دلچسب می‌باشد، بهتر است آن را با آب معمولی رقیق كنید (2 به 1) تا جذب كربنات‌ها در بدن بهتر انجام شود.
همچنین بدانید كه این نوشابه‌های گازدار حاوی كربنات بسیار اسیدی بوده و توانایی حل كردن و از بین بردن مینای دندان را دارند، بنابراین پس از خوردن این نوشابه‌ها، كمی آب در دهان خود بچرخانید و بدین ترتیب آن را شستشو دهید. با توجه به موارد گفته شده، مصرف آب ساده و معمولی در حین انجام ورزش‌هایی كه كمتر از 60 دقیقه به طول می‌انجامند بهتر است. حتی می‌توانید از آب پرتقالی كه با مقدار مساوی آب مخلوط و رقیق شده استفاده كنید كه دارای 4 تا 8 درصد كربوهیدرات بوده و به طور طبیعی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز می‌باشد.
