تحريريه دنيای سلامت
بیماری قند یا دیابت یک بیماری است که در اثر ناتوانی بدن در تولید انسولین یا كاهش یا عدم تاثیر انسولین در سوخت و ساز مواد قندی پدید می‌آ‌ید. دیابت به طور كلی به چهار گروه: دیابت نوع یك، دیابت نوع 2، دیابت حاملگی و دیابت با علل متفرقه تقسیم‌بندی می‌شود.
در دیابت« نوع یك» كه 10- 15 درصد كل موارد ابتلا را تشكیل می‌دهد، تولید انسولین از پانكراس (لوزاالمعده) به علت از بین رفتن سلول‌های سازنده انسولین، متوقف می‌شود؛ به همین دلیل افراد مبتلا به این نوع دیابت باید از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت روزانه تزریق كنند.
دیابت نوع یك اغلب در سنین زیر 30 سال به وجود می‌آ‌ید. عدم دسترسی به انسولین در افراد مبتلا به این نوع دیابت موجب مرگ بیمار نیز می‌شود. در دیابت نوع 2 كه بیشتر در بالغین چاق و بالای 30 سال دیده می‌شود و شامل 85- 90 درصد كل موارد دیابت است، انسولین تولیدشده از پانكراس به خوبی عمل نمی‌كند.
در واقع یا پانكراس به اندازه كافی انسولین ترشح نمی‌كند و یا اینكه انسولین ترشح‌شده، به علت مقاومت به انسولین، مخصوصاً در افراد چاق، فاقد كارایی لازم است.
افزایش قند خون سبب ایجاد عوارض زودرس و دیررس دیابت در بدن می‌شود. اگر دیابت پیشگیری و درمان نشود، بسیاری از عوارض آن كشنده است و یا حداقل سبب كاهش كیفیت زندگی بیمار و خانواده وی می‌شود.
دیابت حاملگی به دیابتی گفته می‌شود كه برای اولین بار در طول حاملگی تشخیص داده شود. این نوع دیابت معمولاً گذرا است و بعد از اتمام حاملگی بهبود می‌یابد. خانم‌های مبتلا به دیابت حاملگی بعدها در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع2 هستند.
از علل متفرقه دیابت می‌توان به جراحی، مصرف برخی داروها (مثل كورتیكواستروئیدها)، سوء تغذیه و عفونت اشاره كرد.
عـــلائــم
دیابت نوع یك معمولا شروع پر سر و صدایی دارد و با علائمی چون تشنگی، پر ادراری، پرنوشی، كاهش وزن، گرسنگی و خستگی شدید تظاهر پیدا می‌كند. دیابت نوع2 شروع آهسته‌تری دارد و شایع‌ترین علامت آن در واقع بی‌علامتی است.
درصد قابل توجهی از مبتلایان به دیابت نوع2 (تقریباً 50 درصد) از بیماری خود اطلاعی ندارند و تنها با انجام آزمایش قند خون می‌توان آنها را شناسایی كرد. با این وجود در صورت عدم كنترل مطلوب ممكن است علائمی مشابه دیابت نوع یك نیز بروز كند.
براساس گزارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، از دیگر علائم دیابت نوع 2 می‌توان به عفونت‌‌های مكرر، به خصوص در دستگاه ادراری و پوست، تاری دید، بهبود دیررس زخم‌ها و احساس سوزش و بی‌حسی در انگشتان پاها اشاره كرد.
افراد در معرض خطر دیابت
تمامی افراد بالای 40 سال در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع2 هستند و باید هر سه سال یكبار تحت آزمایش قند خون قرار بگیرند. افراد دچار اضافه وزن كه حداقل یكی از شرایط زیر را داشته باشند نیز در معرض ابتلا به دیابت نوع2 می‌باشند و انجام آزمایش‌های مكرر قند خون آنها باید در سنین زیر 40 سال یا با فواصل كوتاه‌تر (هر 1- 2 سال) انجام شود.
این شریط عبارتند از
1- سابقه ابتلا به دیابت در بستگان درجه اول 2- سابقه ابتلا به دیابت پنهان (مرحله پیش از دیابت) 3- سابقه ابتلا به دیابت حاملگی 4- سابقه تولد نوزاد با وزن بیشتر از 4 كیلوگرم یا تولد نوزاد با ناهنجاری‌های مادرزادی 5- بالا بودن فشارخون (فشارخون ماكزیمم بیشتر از 140 و یا مینیمم بیشتر از 90 میلی‌متر جیوه) 6- سابقه ابتلا به كیست‌های متعدد تخمدان و یا بیماری‌های قلبی- عروقی
مراقبت‌های كلی در بیماران دیابتی
كنترل عوارض ناشی از دیابت در سالمندان مشكل‌تر از سایر گروه‌های سنی است. از این رو باید مراقبت خاصی از سالمندان به عمل آید تا از بروز این عوارض جلوگیری شود: 1- با توجه به اینكه سكته‌های قلبی در مبتلایان به دیابت ممكن است با درد زیادی
همراه نباشد و حتی گاهی بدون درد باشد، لازم است سالمند دیابتی در صورتی كه عوامل زمینه‌ساز بروز سكته قلبی نظیر چربی خون بالا دارد، مرتب تحت نظر متخصص قلب و عروق باشد و از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین و ورزش‌های طولانی مدت بپرهیزد.
2- تمیز نگه‌داشتن تمام قسمت‌های بدن بسیار مهم است، زیرا میكروب می‌تواند از راه ترك‌های كوچك پوست به داخل بدن راه یافته و عفونت جدی ایجاد كند.
3- یبوست می‌تواند یكی از نشانه‌های افزایش قند خون باشد، زیرا افزایش ادرار ناشی از بالا رفتن قند خون، موجب كم‌آبی بدن و جذب اضافی مایعات از روده‌ها و در نتیجه سفت شدن مدفوع می‌شود. با نوشیدن مایعات فراوان و كنترل قند خون می‌توان مشكل یبوست را حل كرد.
4- اندازه‌گیری مرتب قند خون و ثبت آن ضروری است. آزمایش قند ناشتا بهترین راهنما برای دانستن وضعیت قند خون است.
5-درصورت بروز هرگونه تغییر در بینایی و تاری دید بلافاصله به چشم‌پزشك مراجعه کنید.
6-زخم پا یكی از دلایل شایع بستری شدن سالمندان دیابتی در بیمارستان است؛ بنابراین پاها بایستی هر روز وارسی شوند و هرگونه تغییر در آنها مورد توجه قرار گیرد.
پیــشــگیــری
به طور کلی پیشگیری از دیابت را می‌توان در سه سطح اولیه، ثانویه و ثالثیه انجام داد: پیشگیری اولیه شامل اقدامات لازم جهت جلوگیری از بروز دیابت در افراد مستعد است؛ اقداماتی مانند فعالیت منظم ورزشی، کم کردن وزن، داشتن رژیم غذایی کم چربی و با قند پایین و مصرف میوه و سبزیجات.
درپیشگیری ثانویه کنترل دقیق قند خون به منظور جلوگیری از پیدایش عوارض آن صورت می‌گیرد. کنترل دقیق قند خون از طریق رعایت اصول صحیح درمان به نحو چشمگیری در کاهش عوارض بلندمدت دیابت مؤثر است. از آنجایی که جلوگیری از پیشرفت عوارض دیابت بعد از به وجود آمدن آنها و یا در واقع پیشگیری ثالثیه، هزینه‌های زیادی را به بیمار و جامعه تحمیل می‌کند، تمام سعی و تلاش باید روی پیشگیری اولیه و ثانویه متمرکز شود.
