زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر مینا عبدالهی متخصص تغذیه

دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ مصطفی بادلی کارشناس ارشد علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران

زالزالک درختچه‌ای گلدار یا درخت خانواده گل رز محسوب می‌شود که ارتفاع آن از 5 تا 12 متر با شاخه‌های انبوه می‌باشد. این درختچه بومی اروپا است و در مناطق معتدل در سراسر جهان مخصوصاً آسیا، اروپا و آمریکا پراکنده شده است. زالزالک در ایران از جمله در استان کهگیلویه و بویر احمد، اصفهان و فارس می‌روید. این درختچه شامل 230 نوع گونه است که تعدادی از گونه‌های زراعی به‌عنوان گل‌ها و میوه‌های جذاب به‌عنوان زینتی پرورش داده می‌شوند. گل‌های زالزالک معطر بوده و گرده‌افشانی آنها توسط زنبور عسل صورت می‌گیرد. میوه زالزالک کوچک، تخم‌مرغی شکل، اغلب به رنگ تیره، به طول یک سانتی‌متر و میوه دانه‌دار محسوب می‌شود. این میوه از زمان بسیار دور تا زمان حال مورد توجه علم زمان خود بوده است.

زالزالک و فشار خون

زالزالک به‌عنوان یکی از درمان‌های تغذیه‌ای برای کاهش فشارخون مطرح شده است. در مطالعات طولانی مدت به طور مکرر مطرح شده است که زالزالک می‌تواند فشار خون را در کسانی که حداقل یکسال مصرف می‌کنند، کاهش آن را به دنبال داشته باشد. این ماده غذایی ارزشمند می‌تواند با مهار آنزیم تبدیل آنژیوتانسیون، گشاد‌کنندگی و کاهش تنش در دیواره عروق این اثر خود را تحمیل کند.

زالزالک و بیماری‌های کبدی

یکی از مطالبی که در این زمینه مطرح است، مبارزه این میوه با کبد چرب الکلی و غیر الکلی است. این میوه با مکانیسم‌های مطرح شده همچون کاهش آنزیم‌های کبدی از جمله AST، گاما-GT و بیلی‌روبین، کاهش پراکسیداسیون لیپیدی و افزایش TAC و ذخیره گلیکوژنی به‌عنوان یکی از کاندیداهای جدی در پیشگیری یا درمان این بیماری‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

 زالزالک و بیماری‌های قلبی عروقی

زالزالک یکی از مهم‌ترین میوه‌های مورد استفاده در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی از دوران قدیم تا زمان حال است. این میوه حاوی آنتی‌آکسیدانی به نام پروسیانید است که این آنتی‌اکسیدان با افزایش نیتریک‌اکساید و تأخیر در زمان ترومبوز از حملات قلبی جلوگیری می‌کند. مطالعات بسیار زیادی این نقش را تأیید می‌کنند.

 زالزالک و چاقی

یکی از دلایلی که در نزد دانشمندان این میوه را محبوب کرده است، اثر ضدچاقی است. این میوه با کاهش بیان ژن رونویسی آدیپوژنیک از تجمع چربی در بدن جلوگیری می‌کند. طی شواهد موجود این مکانیسم اثر را تأیید می‌کند.

 زالزالک و دیابت

زالزالک دارای مقادیر زیادی از پلی‌فنول‌هایی به نام فلاونوئید‌ها از جمله کوئرسیتین، روتین و اسید‌های چربی به‌نام سالیسیلیک اسید و الاجیک اسید هستند که این ترکیبات با مهار آنزیم‌های روده‌ای به نام آلفا گلوکوزیداز و پروتئین آنزیم تیروزین فسفاتاز B1 که اثر مهاری بر ترشح انسولین دارد، باعث کاهش سطح قند خون می‌گردد. در مطالعات متعددی نشان داده شده است که بعد از مصرف زالزالک، قند خون ناشتا کاهش و سطح سرمی انسولین افزایش می‌یابد. هرچند نتایج این مطالعات امیدبخش است، با این حال باید مطالعات بیشتری در این زمینه صورت بگیرد.

 زالزالک و سرطان

زالزالک یکی از مواد غذایی می‌باشد که برای دانشمندان برای پیشگیری از سرطان جالب توجه است. دانشمندان ترکیبات مختلفی از جمله عصاره الکلی حاصل از زالزالک با وجود ترکیبات ضد سرطانی از جمله فیتوکمیکال آرسنال و آنتی‌اکسیدان تریترپنوئید را مطرح کردند.

زالزالک و آلزایمر

یکی از کشف‌های جذاب این میوه در زمینه پیشگیری از بیماری‌ها توسط محققین، پیشگیری از آلزایمر است.

 این میوه با وجود ترکیباتی از جمله کریستین، بتولینیک و اولنولیک اسید و ترکیبات الکلی قدرت مهاری بر یکی از عوامل به وجود آورنده این بیماری بنام استیل و بوتیریل کولینستراز دارند، از این رو با توجه به مکانیسم مطرح شده می‌توان این میوه را به‌عنوان یک ایده جذاب برای کارهای تحقیقاتی طولانی مدت مطرح نمود.

به خاطر داشته باشید اگرچه اثرات مفید زیادی از مصرف زالزالک بر سیستم‌های بدن از جمله سیستم قلب و عروقی، سیستم عصبی و حتی پیشگیری از سرطان‌ها شناخته شده است، ولی نباید بیش از حد مصرف شوند و مصرف متعادل آن منطقی می‌باشد.

با این حال در کنار الگوی غذایی سالم، مصرف متعادل این میوه، مصرف سبزی‌ها، عدم استعمال سیگار و دخانیات و نیز فعالیت فیزیکی منظم (روزی 20 دقیقه حداقل برای 5 روز هفته) و عدم مصرف مشروبات الکلی می‌تواند اثرات مضاعفی در دستیابی به سلامتی داشته باشد.