زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

هاشم یاوری؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران

اندر احوالات خواص شگفت انگیز هل

گیاه هل با نام علمی Elettaria cardamomum گیاهی علفی، چند ساله و همیشه سبز است.

این گیاه متعلق به تیره Zingiberaceae بوده و غنی از روغن‌های فرار است که عمدتاً شامل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی نظیر کاتچین، گالیک اسید، کوئرستین می‌باشد.

نشاسته، پروتئین، واکس‌ها، استرول ها و ویتامین E ترکیبات دیگر موجود در عصاره هل می‌باشند.

همچنین عصاره میوه این گیاه حاوی اسانس بوده که مقدار آن بین 4 تا 8 درصد متفاوت است.

اسانس هل شامل بیش از 20 ترکیب می‌باشد که مهم‌ترین آن‌ها را 1 و 8 سینئول (به مقدار 20 تا 60 درصد) و آلفاترپینول استات (20 تا ۵3 درصد) تشکیل می‌دهند.

چه در طب سنتی و چه در مطالعات مختلف امروزی به خواص متنوع و خارق العاده هل به دفعات اشاره شده است، در ادامه به بیان برخی از این خواص می‌پردازیم:

هل و خواص آنتی اکسیدانی

کوئرستین یکی از فلاونوئیدهای مهم موجود در عصاره میوه گیاه هل می‌باشد. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که کوئرستین به دلیل داشتن دو گروه هیدروکسیل (OH) مجاور هم، قدرت احیاکنندگی بالا و در نتیجه قدرت آنتی اکسیدانی بالایی دارد.

کوئرستین سلول‌ها را از آسیب ناشی از مواد شمیایی و سمی محافظت می‌کند. این ماده توان آنتی اکسیدانی پلاسما را افزایش می‌دهد و سبب پایداری ژنومی می‌شود.

همچنین با جمع آوری رادیکال‌های آزاد مانع آسیب به ژنوم و ایجاد جهش در آن می‌شود.

گالیک اسید موجود در هل از مشتقات هیدروکسی بنزوئیک اسیدها بوده و در ساختار خود 3 گروه هیدروکسیل دارد که با مکانیسم اثری مشابه با کوئرستین قادر است رادیکال‌های آزاد را خنثی نموده و از اندام‌های مختلف بدن در برابر اثرات سمی رادیکال‌های آزاد حفاظت کند.

از سوئی دیگر سایر فلاونوئیدهای موجود در هل علاوه برکاهش پراکسیداسیون لیپیدها و بهبود فعالیت آنزیم‌های شرکت کننده در دفاع آنتی اکسیدانی بدن مانند گلوتاتیون پراکسیداز (GPx)، گلوتاتیون ردوکتاز (GR)، سوپر اکسید دیسموتاز (SOD) و کاتالاز، مانع تشکیل رادیکال‌های آزاد مخرب سلامتی نیز می‌شوند.

هل و پروفایل لیپیدی خون

یافته‌های حاصل از بررسی‌های مختلف ثابت کرده‌اند که مکمل یاری با هل به طور مطلوبی سبب تغییر سطح لیپیدهای آتروژنیک مانند LDL، TG و کلسترول خون، افزایش فعالیت فیبرینولیزی پلاسما و بهبود وضعیت کلی پروفایل لیپیدی و به دنبال آن بهبود عملکرد سیستم قلبی- عروقی می‌شود.

هل و التهاب

عصاره هل باعث مهار آنزیم سیكلواكسیژناز نوع 2 (COX2) و در نتیجه مهار تولید پروستاگلاندین E (از مهمترین واسطه‌های التهابی) می‌شود و همچنین این عصاره با مهار آنزیم نیتریك اكساید سنتتاز از ایجاد نیتریك اكساید (NO) و سایر محصولات التهاب زا آن در محل التهاب جلوگیری كرده و از این طریق می‌تواند منجر به اثرات ضدالتهابی گردد.

علاوه بر مطالب گفته شده عصاره میوه گیاه هل با مهار فعالیت نادرست یک گروه پروتئینی که نقش مهمی را در کنترل رونویسی بیان ژن‌های التهابی در سلول‌های مختلف ایفا می‌کند و سایتوکین های التهابی نظیر عامل نکروز تومور آلفا و اینترلوکین یک بتا نقش مهمی را در پیشگیری و کنترل التهاب بر عهده دارد.

هل و دستگاه گوارش

هل با کنترل ترشح استیل کولین کلراید -یک انتقال دهنده عصبی که توسط سیستم عصبی پاراسمپاتیک ترشح می‌شود- نقش مهمی را در تنظیم حرکات دودی روده ایفا می‌کند که این امر کارایی ذکر شده در مقالات علمی برای اثرات مفید هل در رفع سوء هاضمه و یبوست را به خوبی توجیه می‌نماید.

عصاره هل انقباضات خودبخودی دستگاه گوارش را از طریق بلاک کردن کانال‌های کلسیمی مهار کرده و بدین وسیله اثرات ضد اسپاسموتیک خود را اعمال می‌کند.

از طرفی اثر آنتی اکسیدانی 1 و 8 سینئول موجود در هل به عنوان بازدارنده صدمات ناشی از اتانول بر معده نیز به اثبات رسیده است.

هل و فشارخون

نتایج مطالعات گوناگون حاکی از آنست که ترکیبات موجود در هل کانال‌های سدیم و کلراید را در بخش صعودی قوس هنله نفرون های کلیه مهار می‌کنند و از بازجذب سدیم جلوگیری می‌کنند و همین امر منجر به افزایش ترشح ادرار شده و کاهش فشار خون را به دنبال دارد.

همچنین هل دارای نقش آنتاگونیستی برای گیرنده‌های بتا آدرنرژیک نوع یک و هیستامینی بوده که از این طریق نیز می‌تواند نقش مهمی را در ارتباط با کاهش فشار خون بازی کند.

هل و چاقی

فلاونوئیدهای موجود در هل می‌توانند به طور مستقیم بر روی جایگاه فعال آنزیم اثر بگذارند و یا به طور غیرمستقیم با افزایش اندازه ذرات چربی سبب کاهش دستیابی سوبسترا به آنزیم شوند.

یکی از دلایل احتمالی تأثیر فلاونوئیدها بر چاقی می‌تواند به دلیل تأثیر بر افزایش بیان ژن گیرنده فعال‌شده با تکثیرکننده‌های پراکسیزوم نوع آلفا -یکی از اعضاء خانواده گیرنده‌های هسته‌ای که در فرآیندهای مختلف سلولی‌های چربی از جمله رشد و تمایز، مرگ برنامه‌ریزی شده یا آپوپتوز و نیز کاهش ذخیره و رسوب چربی‌ها نقشی اساسی دارد- در کبد و کارنی تین پالمیتوئیل ترانسفراز-1 که دخیل در تجزیه چربی‌ها هستند و کاهش بیان ژن آنزیم‌های دخیل در سنتز چربی از جمله آنزیم اسید چرب سنتتاز و 3-هیدروکسی 3- متیل گلوتاریل کوآنزیم آ ردوکتاز باشد که این مسئله می‌تواند به اکسیداسیون چربی‌ها و در نتیجه کاهش وزن کمک کند.

لازم به تأکید است که فلاونوئیدها و ترکیبات حاوی فلاونوئید دارای ساختار شیمیایی مختلفی هستند؛ در نتیجه می‌توانند اعمال خود را با مکانیسم‌های متفاوتی انجام دهند.

در سطح سوبسترا واکنش تجزیه چربی اتفاق می افتد که این امر بستگی به جذب سطحی آنزیم دارد.

ترکیبات فلاونوئیدی از طریق تعامل با میسل های حاوی کلسترول (جذب سطحی به سوبسترا) سبب به تأخیر انداختن واکنش تجزیه چربی می‌شوند و از این طریق از فعالیت آنزیم لیپاز پانکراسی جلوگیری می‌کنند.