بلغمی مزاج‌ها از دیدگاه طب اسلامی
همانطور که می‌دانید در بدن همه ما ۴ خلط (دم، صفرا، بلغم و سودا) وجود دارد. هر یک از این اخلاط که میزان‌شان از حد طبیعی بیشتر شود می‌گوییم آن خلط غلبه کرده‌است. غلبه اخلاط مشکلات بسیاری برای بدن ایجاد میکند که این مشکلات می‌توانند خودشان را در اندام‌های مختلف به طرق مختلف نشان دهند. حال می‌خواهیم بدانیم غلبه بلغم چیست و در هر یک از اندام ما چه مشکلاتی ایجاد میکند؟
بلغم یکی از خلط‌های چهارگانه (اخلاط اربعه) در طب اخلاطی است. به نظر طبیبان سنتی این خلط طبعی سرد و مرطوب دارد و مصرف زیاد خوراکی‌های سردی بخش باعث ازدیاد این خلط در بدن می‌شود.
می‌دانید غلبه بلغم چیست که همه پزشکان طب سنتی از آن حرف می‌زنند و منعش می‌کنند؟ غلبه بلغم مشکلی مزاجی است که متاسفانه در بیشتر افراد جامعه وجود دارد. اگر شما هم با وجود اندامی لاغر، شکم بزرگی دارید بدانید که این شکم ناشی از غلبه بلغم است.
بلغم چیست و مشخصات بلغمی ها چیست؟
میزان بلغم در انسان سالم یک درصد است و چون سبک‌تر از سودا و دم است معمولاً حجام در اولین خون‌گیری فرد بلغمی شاهد خون شفاف و کم مایه‌ای است ،بلغم مثل کشک یا سفیده تخم مرغ بوده و مربوط به سیستم لنفاوی یا سیستم ایمنی است و از جنس آب و سرد و تر است،افراد بلغمی به علت سردی این مزاج دارای رنگ پوستی روشن ، بور و یا حتی پوست سفید و موهای بور یا سفید می باشند .
به طور کلی پوست و مو بهترین و راحت‌ترین راه برای شناخت مزاج افراد است و موی تیره و خشن نشانه فردی با مزاج گرم و موی روشن و نازک (لَخت) نشانه فردی با مزاج سرد است. دم و صفرا گرم هستند، سودا و بلغم سرد هستند.افراد بلغمی علاوه بر پوست و موی روشن و شفاف دچار چاقی شکمی و مقداری هم چاقی از ناحیه پهلو می‌باشند که البته با تعدیل بلغم خود و روی آوردن به مصرف موادی که گرم و خشک هستند مثل خرما و زیره و اسپند و… می‌توانند از چاق شدن مفرط جلوگیری به عمل آورند و با مصرف مواد مسهل و تخلیه روده و معده از چاقی خود بکاهند.
افراد بلغمی غالباً از نفخ معده و سردی سر دل رنج می‌برند که می‌توانند با ترک سردی‌ها و مصرف گرمی‌جات به سلامت معده و به طور کلی سلامت جسم خود کمک کنند، چون بر مبنای طب یونان که طب اسلام هم تا حدودی برگرفته از طب یونان است و قدمتی بالغ بر ۴۰۰۰ سال دارد منشأ تمام بیماری‌ها در معده نهان است و با سلامتی معده تمام امراضی از بدن دفع خواهد شد.(طب اسلامی ، خون + معده را منشأ سلامتی و بیماری می‌داند) در منابع طب اسلامی از یبوست به عنوان یکی از امراض معده به امّ الامراض تعبیر شده ، لذا یک طبیب حاذق قبل از اینکه توصیه به حجامت به عنوان درمان خونی داشته باشد به تجویز مسهل و تخلیه معده بیمار توجه میکند که در منابع طبی، روش‌های قی و تنقیه پیشنهاد شده است.
غلبه بلغم
هنگامی که در فردی خلط بلغم غالب شود زبان به رنگ سفیدی می‌گراید و فرد احساس سرما میکند و در هنگام غلبه بلغم همه یا بعضی از حالات زیر نیز در فرد دیده می‌شود:
ترشی دهان
سفیدی بدن
پوست شل و آبکی
زود سفید شدن موها
سردی دست و پا
دیر هضم شدن غذا (توقف زیاد غذا در معده و آروغ زدن ترش)
خواب آلودگی و زیاد خوابیدن
جاری شدن آب از دهان در خواب
رقیق بودن آب بینی (ترشح زیاد بینی)
فراموشی و کند ذهنی
کم حواسی
زیادی دفع ادرار
سستی و بی حالی
دفع ادرار با فشار زیاد
ریزش مو زودتر از موعد مقرر
درد معده
قولنج (درد کمر و گردن و شانه‌ها)
گرفتگی ماهیچه‌های پشت و گردن
زانو درد و پا درد
بیماری پارکینسون
بیماری پیسی
نقرس
تنگی نفس
تپش قلب (به خصوص در هنگام برخاستن از خواب)
سرفه زیاد
ضعف مثانه
لک‌های قهوه‌ای در چشم
بعضی از علائم فوق سریع نمایان شده و بعضی دیگر در اثر توجه نکردن به خلط غالب و در دراز مدت بروز می‌کنند.
طبیبان سنتی علت آن را خوردن غذاها و موادی که مزاج سرد دارند می‌دانند؛ و برای اصلاح و درمان خوردن گوشت گوسفند و شتر، ادویه جات و گرمی‌جات و مصرف نکردن سردی‌جات توصیه می‌کنند.
غلبه بلغم باعث سفیدی مو و موجب آرتروز و رماتیسم در اندام‌های تحتانی می‌شود
غذاهای مضر برای بلغمی مزاج ها
غذاهای لبنیات ، سرکه، ترشی و لیته ،شور ، سیب زمینی ، عدس ، قارچ، گوشت گاو و گوساله ، گوشت سفید (برای رماتیسمی ها بد بوده و درد را زیاد میکند) ، چای ، قهوه ، نسکافه ، میوه ترش و کال ، نارنگی ،کیوی ، خیار پوست کنده ، لیمو شیرین ، سوپ جو با زنجبیل روغن نباتی، کره گیاهی، نوشابه، برنج ، سوسیس و کالباس و فرآورده‌های این چنینی .
غذاهای مفید برای بلغمی مزاج ها
گوشت (شتر ، گوسفند ، کبوتر ، سار ، گنجشک) ، ادویه جات (هل – دارچین – زنجبیل – زیره -زعفران – زنیان- سیر- موسیر – خردل) ، سبزیجات (کرفس – نعناع – ریحان – جعفری – ترخون – مرزه) ، کلم ، مارچوبه ، نخود ، گردو هندی ، قدومه شیرازی ، کدو حلوایی ، لیمو ترش ، گندم .
زمستان فصل غلبه بلغم است و مصرف سردی‌ها مثل سالاد کاهو، الویه و ماست مضر بوده و در صورت مصرف، حتماً باید با مسهل خورده شود.
سرد مزاج‌ها بهتر است همراه غذا ادویه‌جات، زعفران و یا سرکه شیره مصرف کنند.
زرشک پلو با مرغ، باقالی پلو با ماهی، سالاد الویه و ماکارونی بلغم‌زا هستند و باید با ادویه‌جاتی مثل فلفل سیاه، زنجبیل، آویشن یا زعفران مصرف شوند.
تند غذا خوردن موجب تولید بلغم و سودای مضر می‌شود، خوابیدن پس از غذا سبب افزایش بلغم می‌شود. وعده ناهار و بخصوص خوابیدن پس از آن باعث افزایش بلغم می‌شود.
غلبه بلغم باعث سفیدی مو و موجب آرتروز و رماتیسم در اندام‌های تحتانی می‌شود، افراط در مصرف سردی‌ها موجب چاقی، کندذهنی و کاهش اعتماد به نفس و ترس می‌شود.
غلبه بلغم باعث درد عضلات می‌شود و در گوش هم موجب خستگی زودرس می‌شود
غلبه بلغم در اندام
چرخش چشم از بلغم است و اگر بلغم داخل چشم بلور شود کم‌بینایی به وجود می‌آید. اگر بلغم در بینی زیاد شود اختلال در بویایی پدید می‌آید. بلغم لزج هر وقت بر پوست بیفتد بیماری برص به وجود می‌آید. همانطور که غم مو و پوست را سفید میکند و موجب برص می‌شود.
غلبه بلغم باعث ایجاد عرق سرد می‌شود. پوست نرم، تعریق سرد زیاد، کف دست و پا مرطوب، خواب زیاد، پف اندام و صورت، خستگی زودرس، اذیت شدن در سرما و پنهان بودن رگ‌ها از دیگر نشانه‌های غلبه بلغم است.
غلبه بلغم باعث درد عضلات می‌شود و در گوش هم موجب خستگی زودرس می‌شود و گوش گاهی دچار درد‌های مقطعی می‌شود. گاهی کمردرد، گاهی پادرد، گاهی زانودرد. چون حضور بلغم مقطعی است و بلغم خلطی در جریان است.
اگر بلغم در روده غلبه کند موجب دفع بی‌اختیار می‌شود. حالتی که بیشتر در پیری پیش می‌آید. در این حالت شخص اول گاز دفع میکند اگر بدتر شود دچار یبوست سردی می‌شود که چاره‌اش فقط سالاد با آلوئه‌ورا است. بدتر از این اسهال سرد است. اسهالی که آن هم همراه با گاز است. معمولا این اسهال‌ها عفونی می‌شوند. بالاتر از همه این‌ها اسهال وبایی است که در آن بدن می‌خواهد فضولات را به سرعت بیرون بدهد. اگر این سردی در مثانه باشد بی‌اختیاری ادرار پدید می‌آید و شخص زیاد به دستشویی می‌رود یا در گریه‌ها و خنده‌های شدید ممکن است ادرار کند.
سردی در اندام جنسی موجب احتلام زیاد می‌شود و شخص تراوش‌های جنسی بی‌اختیار دارد. اگر سردی از این هم بیشتر شود شخص دچار زودارضایی می‌شود. بالاتر از همه سوزش جنسی مستمر و لاغری عضلانی (افت عضلات) یا آتروفی است. در زنان هم افتادگی سینه نشانه غلبه بلغم است. همینطور که غلبه بلغم پیش برود رحم‌شان هم سرد می‌شود و در نهایت می‌تواند منجر به ناباروری شود.
آب بیشترین جا را در بدن اشغال میکند و بیشتر بدن ما از آب است، در خاک نفوذ میکند و حرکتی رو به پایین دارد. برای همین یک شخص بلغمی‌مزاج یا شخصی با غلبه بلغم مدام در خاطرات گذشته سیر میکند و از آنجایی که آب به جا‌های ریز هم نفوذ میکند این شخص ریزبین هم هست. اگر بلغم در مفاصل بیش از حد متعارف شد ورم و در نتیجه آرتروز ایجاد می‌شود. مثلا آرتروز گردن که با ورم همراه است و در سن ۳۵ سالگی معمولا بروز میکند.
اگر سردی در ستون فقرات بروز کند رماتیسم به وجود می‌آید. رماتیسم در اثر رطوبت زیاد و سردی به وجود می‌آید و اگر مفاصل خشک شوند ساییدگی به وجود می‌آید.
اگر در سیستم گوارش غلبه بلغم داشته باشیم اشتها زیاد شده و شکم بزرگ می‌شود. در چنین مواردی درمان باید بسیار آرام پیش برود.
اگر سردی در معده زیاد شود اول خودش را به شکل آروغ زدن نشان می‌دهد، بعد دیر هضم کردن غذا، بعد نفخ و نهایتا استفراغ. چون بلغم در معده بیش از اندازه‌اش شده و غذا اصلا هضم نمی‌شود، بنابراین این غذا در معده تولید گاز میکند و علامتش هم بوی بد دهان است. اگر کودکی معده‌اش سرد شده باشد با شیره انگور می‌توان معده‌اش را گرم کرد. اصلا این سردی در معده حتی در تکلم بچه هم اختلال ایجاد میکند.
منبع : بیتوته
