به قلم : دكتر سید مهدی میرغضنفری ؛ پزشک، دکترای تخصصی (PhD) فیزیولوژی، معاون پژوهشی و مدير گروه طب سنتی دانشکده پزشکی و عضو هیئت علمی (دانشیار) دانشگاه علوم پزشکی ارتش، پژوهشگر طب سنتی ایرانی
تحریریه زندگی آنلاین : کمتر کسی است که فصل پاییز را دوست نداشته باشد، اما این را هم نباید نادیده گرفت به دلیل تغییر خصوصیات آب‌وهوایی و دمایی شروع فصل پاییز برای برخی از افراد دلگیر کننده و همراه با بروز برخی مشکلات و بیماری‌های جسمی و روحی است. متخصصان طب سنتی بر این عقیده‌اند که مصرف غذاهای تولیدکننده خلط سودا در این فصل می‌توانند برای جسم و روان ما آسیب‌زا و تشدیدکننده مشکلات باشند، اما این خلط سودا چیست و چه کنیم که در این فصل سالم بمانیم؟ مزاج فصل پاییز، سرد و خشک است. درواقع در این فصل، از حرارت هوا کاسته و رطوبت هم مانند زمستان زیاد نیست. کلاً در دو زمان از سال، تغییر آب‌وهوا بسیار زیاد است. آخر تابستان و اول پاییز که هوای گرم به هوای سرد تبدیل می‌شود و آخر زمستان و اول بهار که هوای سرد به هوای گرم تبدیل می‌شود. در این زمان‌ها به دلیل تغییر خصوصیات آب‌وهوایی و دمایی، احتمال بروز برخی مشکلات و بیماری‌های جسمی و روحی مانند آلرژی‌ها و مشکلات گوارشی، مفصلی، تنفسی، افسردگی یا سرخوشی و... وجود دارد.
بیشتربخوانید:
تست مزاج‌شناسی: سرد یا گرم؟ خشک یا تر؟
خلط سودا چیست؟
با توجه به این‌که فصل پاییز سرد و خشک است، باید از مصرف غذاهایی که سردی و خشکی زیاد دارند و افزایش‌دهنده خلط سودا هستند، پرهیز کرد. ماهیت خلط سودا سرد و خشک است و افزایش آن در بدن به‌خصوص در فصل پاییز می‌تواند سبب بروز مشکلاتی در افراد شود؛ بنابراین برعکس فصل تابستان باید در پاییز از غذاهایی استفاده کرد که رو به گرمی و تری داشته و به‌اصطلاح خون‌ساز باشند تا سردی و خشکی هوا را جبران کنند.
علائم خلط سودا
تمایل رنگ پوست به سمت تیرگی، چروکیدگی، بی‌طراوتی و مات شدن، ایجاد لک‌های قهوه‌ای روی پوست، گرفتگی عضلات به‌خصوص عضله پشت ساق پا یا انگشتان که ممکن است در خواب رخ دهد، فکر و خیال‌های زیاد، کیفیت بدخواب، دیدن خواب‌های آشفته، تیره‌تر شدن رنگ ترشحات بدن مانند عرق یا ادرار به دلیل دفع سودای اضافی از بدن، ایجاد اشتهای کاذب، غلظت و تیرگی خون، افزایش موهای زائد، لاغر شدن و افزایش مشکلات روحی و روانی شامل ناامیدی، گوشه‌گیری، انزوا، بددلی، شکاکیت و بدگمانی از علائم افزایش خلط سودا در بدن هستند.
غذاهای سودازا کدم‌اند؟
تمام غذاهای مانده، غذاهای کنسروی و فست‌فودها مانند سوسیس و کالباس، غذاهای زودپز شده، گوشت‌هایی که به مدت طولانی در فریزر مانده‌اند، گوشت گاو و گوشت حیوانات مسن، ماهی‌های شور یا دودی، انواع سس‌ها و غذاها و مواد حاوی افزودنی به تولید خلط سودا در بدن منجر می‌شوند.» وی تأکید می‌کند: «بعضی از تنقلات مانند چیپس‌ها و پاستیل‌ها، مصرف زیاد قهوه و چای پررنگ، گیاهانی مانند بادمجان، کلم، گل‌کلم، قارچ، گوجه‌فرنگی، لوبیا سبز، ذرت، عدس، میوه‌های ترش و در کل مصرف ترشیجات و سرکه، مصرف زیاد یخ، آب یخ، ماست، دوغ ترش، پنیر شور و مانده و کشک، خلط سودا تولید می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
خصوصیات انواع مزاج
ویژگی های افراد دارای مزاج گرم و تر
ویژگی های افراد دارای مزاج گرم و خشک
استفاده از روغن و بوهای خوش
استفاده از روغن‌ها و استشمام بوهای خوش در پاییز بسیار توصیه‌شده است. چکاندن روغن بادام شیرین در بینی و ماساژ این روغن روی صورت و پیشانی در فصل پاییز به تعدیل مزاج مغز و سر و کاهش مشکلات عصبی همچون افسردگی، بی‌خوابی، عصبی شدن و... کمک می‌کند. در این فصل، استحمام با آب گرم همراه با روغن‌مالی در حمام با روغن‌هایی مانند روغن بادام شیرین یا بابونه یا کنجد هم به پیشگیری از بروز خشکی‌های پوست در پاییز کمک می‌کند، زیرا در این فصل بسیاری از افراد به خشکی پوست، خارش، اگزما، خونریزی و ترک پوست دچار می‌شوند.استفاده از بوهای خوش مانند بوی عنبر، گلاب و گل‌هایی مانند نرگس در ایجاد شادی و کمک به رفع مشکلات روحی و روانی کمک می‌کند.
راه دفع سودا چیست؟
اشخاص سودائی (سرد و خشک) یا با غلبه سودا، باید از غذاهای با طبع گرم‌تر بیشتر استفاده کنند و به‌تدریج عادات غلط غذایی خود را اصلاح کنند.غذاهایی مانند آبگوشت، کباب، گوشت گوسفندی، گوشت شتر، کبک و بلدرچین، دل، تخم‌مرغ آب‌پز یا گاهی نیمرو، گندم و بلغور گندم، آش و حلیم، نخود و لوبیا، نان‌سنگگ با مختصری کره یا روغن حیوانی، مواد شیرین مانند شیره خرما و انگور، نبات، عسل، مرباهای خانگی، میوه‌های شیرین، کشمش، به، سیب، خربزه، انجیر و توت تازه، توت خشک، سبزیجاتی مانند ریحان و ترخون، تنقلاتی مانند بادام و بادام‌زمینی، فندق، فرنی بادام، حریره بادام و افزودنی‌هایی مانند هل، دارچین و زنجبیل، باعث گرم شدن و افزایش رطوبت بدن افراد شده و این خوراکی‌ها می‌توانند به‌مرور سودای زیاد بدن را دفع کنند.
بیشتر بخوانید:
تغذیه بر مبنای مزاج
بادهای بیماری‌زا
ازنکاتی که در بسیاری از منابع طب سنتی به آن تأکید شده این‌که در معرض بادهای پاییزی قرار نگیرید. ازآنجاکه هوای پاییز رو به خنکی می‌رود و افراد از فصل تابستان عادت به پوشیدن لباس‌های کم دارند، به دنبال قرار گرفتن در معرض بادهای پاییزی، دچار سرماخوردگی، سینوزیت، عفونت‌های سیستم تنفسی و... می‌شوند. در فصل پاییز، میانه روز، هوا گرم و اول و آخر روز، هوا خنک است؛ بنابراین باید به نوع لباس توجه و از لباس‌های گرم برای ساعات خنک استفاده شود. باید افراد توجه داشته باشند که در مکان‌های سرد توقف نداشته و زیرانداز و رواندازشان کافی باشد.
حجامت پاییزی
در اواخر تابستان و اوایل پاییز به دلیل تجمع اخلاط زائد ناشی از حرارت تابستان و جلوگیری از تجمع و رسوب آن‌ها در فصل‌های سرد پیشرو که زمینه‌ساز آلرژی‌ها و لک‌های پوستی و توده‌های بدنی می‌شود، نسبت به انجام حجامت اصولی و بهداشتی توصیه می‌شود. افراد با مزاج گرم وتر به‌خصوص مردان، زنان یائسه، افراد دارای غلظت یا چربی خون یا اسیداوریک بالا، افراد دارای جوش و دمل‌های پوستی صورت و بالاتنه و کسانی که دارای احساس سنگینی و حرارت بالا در سر و بدن هستند، برای حجامت در ابتدای این فصل می‌توانند در مراکز استاندارد و تحت نظر متخصص اقدام کنند.کودکان زیر دو سال، افراد سالمند، بیماران خاص و دچار کم‌خونی‌های شدید، مزاج‌های سرد یا خشک، افراد خیلی لاغر یا خیلی چاق، افراد دارای ضعف شدید و کمبود فشار نباید حجامت کنند.
