دکتر مرتضی مجاهدی - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل و متخصص طب ایرانی
تحریریه زندگی آنلاین : حجامت با تشخیص و تجویز و زیر نظر پزشک طب ایرانی و در مراکز معتبر و مجهز و با رعایت اصول و موازین بهداشتی و در زمان‌هایی خاص باید انجام گیرد. در طب ایرانی به حجامت بیش و پیش از یک راهکار درمانی، به‌عنوان اقدامی برای حفظ سلامتی نگاه می‌شود و از این منظر حجامت به شرط رعایت آداب آن برای افراد سالم و غیر بیمار هم می‌تواند مفید باشد. از دیدگاه طب ایرانی، حجامت جزء اعمال یداوی محسوب می‌شود، اقدامات درمانی که به تشخیص پزشک و در صورت لزوم در کنار اقدامات اساسی پیشگیری و درمان مانند اصلاح سبک زندگی، تدابیر تغذیه‌ای، دستورات دارویی و غیره پزشک طب ایرانی، ممکن است توصیه به انجام آن نماید.
مهم‌ترین کاری که با حجامت انجام می‌شود این است که از موضع مورد نظر، خلط ناشی از خون و صفرا را خارج می‌کنیم که این عمل باعث پاکسازی موضع می‌شود و برخلاف باور عامه باعث خروج مواد مغذی بدن نمی‌شود. حجامت بدن را سبک و برخلاف خون دادن، قوت بدن را نمی‌گیرد اما موضع حجامت تا زمان التیام کمی ضعیف می‌شود.
وقتی لیوان حجامت بر روی پوست قرار می‌گیرد، مقداری کشش روی پوست ایجاد می‌کند و در اثر آن فاکتورهای دفاعی ساکن در جداره عروق و اعضا را فعال کرده و باعث می‌شود این فاکتورها دفاع خونی را چندین برابر کنند و به تقویت سیستم ایمنی عضو مورد نظر و سپس کل بدن کمک کنند . اگرچه تاکنون تحقیقات زیادی در مراکز پژوهشی دنیا درباره خواص و اثرات حجامت انجام شده و غالب آن مؤید اثربخشی آن در پیشگیری و درمان برخی بیماری‌ها است، لیکن همچنان باید تحقیقات بیشتر در این زمینه صورت پذیرد.
بیشتربخوانید:
حجامت خشک و تر چیست و چه افرادی نباید حجامت کنند؟
حجامت به معنای رد کردن اهدای خون نیست
توصیه به انجام حجامت به معنای رد کردن خواص و اثرات اهدای خون و منع آن نیست و فراموش نکنیم که اهدای خون، اهدا زندگی است و حس نوع‌دوستی انسان‌ها اقتضا می‌کند با اهدا خون در یاری بیماران نیازمند بکوشند. بلاشک زمانی حجامت در پیشگیری و درمان، اثر خواهد گذاشت که توسط پزشک طب ایرانی و به‌عنوان جزئی از برنامه درمانی و در کنار سایر تدابیر در نظر گرفته شود و با این تفسیر، ممکن است در موارد زیادی حجامت یا اندیکاسیون کاربرد نداشته باشد، یا اثرات مثبت چندانی نداشته و یا حتی مضر باشد.اهدا خون، اهدا زندگی است اگر می‌خواهید علاوه بر حجامت، خون نیز اهدا نمایید، ضمن انجام حجامت در مراکز بهداشتی، در مورد فاصله زمانی بین حجامت و اهدا خون با پزشکتان مشورت کنید.پزشک طب ایرانی با در نظر گرفتن شرایط فرد از جمله مزاج فرد، وضعیت سلامت و بیماری‌های فرد، آداب حجامت از جمله زمان‌هایی که برای حجامت توصیه شده و یا منع شده در مورد اثربخشی آن تصمیم‌گیری و توصیه می‌نماید. جای تأسف است که عده‌ای طب سنتی را مترادف با اعمالی مانند حجامت می‌دانند، در صورتی که در بین مبانی، دستورات و تدابیر طب ایرانی، حجامت سهم کوچکی را به خود اختصاص داده و از سوی دیگر عده‌ای نیز با اغراق در خواص حجامت، سعی در بزرگنمایی و سودجویی آن دارند.
حجامت در جایگاه پیشگیری از بیماری‌ها
انجام حجامت به عنوان پیشگیری و حفظ سلامتی، برای اکثر افراد مفید است، توصیه‌های لازم در خصوص رعایت تدابیر طب ایرانی در زمینه‌های تغذیه، ورزش، خواب، بهداشت روان، اصلاح مزاج، کنترل وزن و غیره ارائه و مراعات شود و از انجام آن در افراد، زمان‌ها و شرایطی که در منابع طب سنتی بعنوان موارد منع حجامت ذکر شده، اجتناب گردد. افراد با خون غلیظ در ایام قبل از حجامت با مصرف غذاهای بسیار سبک، مانند سوپ و میوه و کاهو و برخی نوشیدنی‌ها بر اساس مزاج خود بدن را آماده حجامت نموده و چند ساعت قبل از حجامت حمام بروند تا خون غلیظ کمی رقت پیدا کرده و به سطح بدن نزدیک شود. اما افرادی که خونشان رقیق است از ۱۲ ساعت قبل از حجامت نباید استحمام کنند. تشخیص این موارد با پزشک متخصص طب ایرانی است.
بیشتربخوانید:
چه کسانی می توانند حجامت انجام دهند؟
از حجامت چه می‌دانید؟
در کتب طب سنتی ایرانی حجامت برای کودکان زیر ۲ سال و افراد بالای ۶۰ سال توصیه نشده است، استقامت اعضا در کودکان کمتر بوده و حجم خون کم است و در سالمندان چون اغلب خونشان غلیظ و پوست و گوشت خشکی دارند و تنها با حجامت، خون رقیقشان خارج می‌شود، احتمال افزایش غلظت خون و خشکی بیشتر مزاج در این گروه سنی زیاد است. کسانی که سابقه هموفیلی، کم‌خونی، صرع و سکته قلبی دارند یا در گروه سردمزاجان بوده و خونشان رقیق و کم فشار است و مدام دچار سرگیجه و سردرد می‌شوند یا از داروهای شیمیایی وارفارین و هپارین که ضد انعقادند، استفاده می‌کنند، نمی‌توانند حجامت کنند و در این موارد تشخیص دقیق ممنوعیت یا مجوز حجامت با پزشک است. حجامت در فصل بهار خصوصاً نیمه دوم ماه قمری توصیه بیشتری شده است و همچنین حجامت در سایر فصول سال در زمان‌های خاصی مورد تأکید و در برخی زمان‌ها منع گردیده است. حجامت در ماه مبارک رمضان ساعتی پس از یک افطار سبک بلامانع است، در مورد بانوان، انجام حجامت در ایام عادت ماهیانه، بارداری و شیردهی ممنوع است و حجامت در اکثر موارد برای افراد بلغمی و سرد مزاج ممنوع و مضر است.
احتیاط‌های حجامت
حجامت‌های متوالی و غیراصولی با فواصل کوتاه، اشتباه و حتی گاه مضر است و زمان‌بندی حجامت بر اساس طبع افراد، نوع بیماری و وضعیت بدنی آنان متفاوت می‌باشد. بنابراین، تکرار حجامت باید با نظر و توصیه پزشک و طبق زمان‌بندی وی باشد.قبل از حجامت، پزشکتان را از بیماری احتمالی و داروهایی که مصرف می‌نمایید، مطلع کرده و اگر جهت بیماری یا مشکل خاصی قصد انجام حجامت دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید. از دیدگاه طب ایرانی، درمان برخی بیماری‌ها روشی غیر از حجامت لازم دارد و اگر هم حجامت نیاز باشد، مستلزم انجام برخی تمهیدات و رعایت‌های خاص بوده و انجام حجامت به تنهایی مؤثر نیست. این امر بیشتر در مورد بیماران صادق است وگرنه افراد سالمی که جهت سلامت حجامت می‌نمایند، نیاز چندان به دستورات خاص ندارند. از مراجعه به افراد غیرپزشک و نیز افراد سودجویی که بدون آشنایی به اصول درمان طب ایرانی، مدعی انجام حجامت بوده و متأسفانه روز به روز در حال افزایش هستند، جدا خودداری فرمایید.
بیشتربخوانید:
حجامت خشک و تر چیست و چه افرادی نباید حجامت کنند؟
با شکم گرسنه و یا خیلی پر حجامت نکنید
مصرف مایعات فراوان، آبمیوه، شربت عسل (مخلوط یک قاشق غذاخوری عسل در یک لیوان آب ولرم)، ماءالشعیر و خصوصاً آب انار و رب انار در روزها و ساعات قبل و بعد از حجامت در تأثیرگذاری بیشتر حجامت بسیار توصیه شده است. از انجام فعالیت زیاد، ورزش سنگین، استرس روحی، مقاربت جنسی، خوردن غذاهای سنگین و چرب و شور، ماهی و ترشیجات روز قبل و بعد از حجامت (خصوصاً ساعات اولیه قبل و بعد از حجامت) اجتناب نمایید. با توجه به اینکه در معدودی از افراد ممکن است پس از حجامت ضعف، سرگیجه، سردرد، تپش قلب، گرفتگی عضلانی و برخی ناراحتی‌های جزئی دیگر بروز نماید، این موارد پس از چند ساعت کاملاً برطرف می‌شود اگر این‌گونه ناراحتی‌ها آزار دهنده باشد و یا بیش از حد معمول طولانی گردد، با پزشک خود مشورت نمایید.
اگر موضع حجامت کبود و دردناک و متورم شود می‌توانید برای کاهش درد، مقداری یخ داخل نایلون گذاشته و ۵-۶ مرتبه و هر بار حدود یک دقیقه، محل حجامت را با آن کمپرس کنید و پس از حجامت حتی‌الامکان از مصرف داروهای شیمیایی خودداری نمایید و از استعمال هرگونه پماد و یا کرم در موضع حجامت جدا اجتناب کنید. با توجه به اینکه ۱۲ ساعت پس از حجامت می‌توانید استحمام نمایید، پس از آن نیازی به پانسمان مجدد نیست. البته دقت داشته باشید که محل حجامت را با آب ولرم شسته و از شستشوی آن با لیف و صابون خودداری نمایید. اگر با حجامت بار اول، تأثیر درمانی مطلوب و مورد انتظار دیده نشد و حتی پس از آن، علائم شما موقتاً تشدید یافت تا بدون هیچ‌گونه نگرانی و عجله با پزشک خود مشورت نموده و طبق برنامه پیشنهادی او و در زمان تعیین شده، مجدداً حجامت نمایید. جهت انجام حجامت اول و تعیین مزاج خود تنها در مراکزی که اصول بهداشتی رعایت می‌گردد و با نظارت پزشک و افراد با تجربه انجام می‌شود و از وسایل حجامت بهداشتی، استریل، و یک‌بارمصرف استفاده می‌شود.
بیشتربخوانید:
دانستنی مهم در مورد حجامت
باید و نبایدهای حجامت را بدانید
