چای سبز، بومی چین و هند، به دلیل فواید بسیاری که برای سلامتی دارد، قرن‌هاست که در سطح جهانی مصرف می‌شود و مورد استقبال مردم قرار گرفته است. چای، پرمصرف‌ترین نوشیدنی جهان بعد از آب است و تنها ۲۰ درصد از این میزان، به چای سبز مربوط می‌شود. همه‌ی انواع چای، با دم کردن برگ‌های خشک شده‌ی گیاه «کاملیا» به دست می‌آیند و میزان اکسیداسیون برگ‌ها نوع چای را تعیین می‌کند. چای سبز، از برگ‌های اکسایش نشده درست می‌شود و نوعی است که کمتر فرآوری شده؛ بنابراین حاوی بیشترین آنتی‌اکسیدان‌ها و پلی‌فنول‌های مفید است. در ادامه با بررسی خواص چای سبز، با ما باشید.
خواص چای سبز
در زیر، خواص احتمالی چای سبز ذکر شده‌اند. چای سبز در طب سنتی چینی و هندی برای کنترل خونریزی و بهبود زخم‌ها، کمک به هضم غذا، بهبود سلامت قلب و روان و تنظیم دمای بدن مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که چای سبز به طور بالقوه می‌تواند بر همه‌چیز، از کاهش وزن گرفته تا بهبود اختلالات کبدی، دیابت نوع ۲ و بیماری آلزایمر، تاثیر مثبتی داشته باشد. توجه به این نکته ضروری است که این موارد خواص احتمالی هستند و قبل از تائید نهایی، به شواهد بیشتری احتیاج است.
۱. بهبود سلامت کلی
چای سبز چیزی بیش از یک نوشیدنی است. ترکیبات گیاهی بسیاری در برگ‌های چای وجود دارد که آن را به یک ماده بسیار مغذی تبدیل می‌کند. این چای سرشار از پلی‌فنول است که تاثیراتی مانند کاهش التهاب و کمک به مبارزه با سرطان دارد. ۳۰ درصد از وزن چای سبز را پلی‌فنول و «کاتچین»ی به نام «EGCG» تشکیل می‌دهد. کاتچین‌ها آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی هستند که به جلوگیری از آسیب سلولی کمک می‌کنند و دارای خواص بسیاری هستند.
این مواد می‌توانند تشکیل رادیکال‌های آزاد را در بدن کاهش داده و سلول‌ها و مولکول‌ها را از آسیب محافظت کنند. این رادیکال‌های آزاد نقش موثری در پیری و انواع بیماری‌ها دارند. EGCG یکی از ترکیبات قدرتمند در چای سبز است و بر اساس مطالعات متعدد، از عوامل اصلی خواص چای سبز است. چای سبز همچنین حاوی مقادیر کمی مواد معدنی است که برای سلامت کلی بدن ضروری هستند.
این مواد می‌توانند تشکیل رادیکال‌های آزاد را در بدن کاهش داده و سلول‌ها و مولکول‌ها را از آسیب محافظت کنند. این رادیکال‌های آزاد نقش موثری در پیری و انواع بیماری‌ها دارند. EGCG یکی از ترکیبات قدرتمند در چای سبز است و بر اساس مطالعات متعدد، از عوامل اصلی خواص چای سبز است. چای سبز همچنین حاوی مقادیر کمی مواد معدنی است که برای سلامت کلی بدن ضروری هستند.
۲. پیشگیری از سرطان
طبق تحقیقات موسسه ملی سرطان، نشان داده شده است که پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز باعث کاهش رشد تومور در مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی می‌شوند، به علاوه‌ی اینکه در برابر صدمات ناشی از اشعه ماوراء بنفش، از بدن محافظت می‌کنند. در کشور‌هایی که میزان مصرف چای سبز بسیار زیاد است، میزان ابتلا به سرطان کمتر است. اما با اطمینان نمی‌توان دانست که آیا این چای سبز است که از بروز سرطان دراین جوامع خاص جلوگیری می‌کند یا سایر عوامل سبک زندگی نیز دخیل هستند.
برخی مطالعات همچنین تاثیرات مثبت چای سبز بر انواع سرطان‌های زیر را نشان می‌دهند:
برخی مطالعات همچنین تاثیرات مثبت چای سبز بر انواع سرطان‌های زیر را نشان می‌دهند:
- سرطان پستان
- سرطان مثانه
- سرطان تخمدان
- سرطان روده
- سرطان مری
- سرطان ریه
- سرطان پروستات
- سرطان پوست
- سرطان معده
محققان معتقدند که این میزان بالای پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز است که به از بین بردن سلول‌های سرطانی کمک کرده و رشد آن‌ها را متوقف می‌کند. با این حال، مکانیسم‌های دقیقی که به وسیله‌ی آن‌ها چای سبز با سلول‌های سرطانی روبرو می‌شود، مشخص نیست. اگرچه برخی تحقیقات نیز هیچ نشانی از اثرات پیشگیرانه‌ی چای سبز بر سرطان نداشته‌اند. بر اساس سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۰۵، گفته شد که هیچ مدرک معتبری برای حمایت از خواص چای سبز با کاهش خطر ابتلا به سرطان وجود ندارد. در نتیجه برای تائید قطعی این خاصیت، به تحقیقات بیشتری احتیاج است.
۳. بهبود سلامت قلب
یک مطالعه در سال ۲۰۰۶ که در مجله انجمن پزشکی آمریکا منتشر شد، نتیجه گرفت که مصرف چای سبز با کاهش میزان مرگ و میر به دلایل مختلف، از جمله مرگ بر اثر بیماری‌های قلبی و عروقی همراه است. در این مطالعه بیش از ۴۰۰۰۰ شرکت‌کننده به مدت ۱۱ سال تحت نظارت قرار گرفتند. کسانی که حداقل ۵ فنجان چای سبز در روز می‌نوشند، با خطر مرگ (به ویژه در اثر بیماری‌های قلبی و عروقی) کمتری، نسبت به کسانی که کمتر از یک فنجان چای سبز در روز می‌نوشند، روبرو هستند.
۴. کاهش کلسترول
تجزیه و تحلیل مطالعات منتشر شده در سال ۲۰۱۱ نشان داد که مصرف چای سبز، چه به عنوان نوشیدنی و چه به صورت مکمل، با کاهش قابل توجه کلسترول بد همراه است.
۵. پیشگیری از سکته مغزی
براساس مطالعه‌ای که در ژورنال انجمن قلب آمریکا منتشر شد، نوشیدن چای سبز و قهوه به طور منظم، با کاهش خطر سکته مغزی همراه است. محقق اصلی این تحقیق، اظهار داشت: «این اولین مطالعه بزرگ مقیاس، است که به بررسی اثرات ترکیبی چای سبز و قهوه بر خطر سکته مغزی می‌پردازد. شما ممکن است با یک تغییر کوچک، اما مثبت، در سبک زندگی خود به کاهش خطر سکته مغزی کمک کنید؛ با افزودن چای سبز به رژیم غذایی روزانه‌تان.»
۶. دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲ بیماری‌ای است که در چند دهه‌ی اخیر به صورت اپیدمیک درآمده و اکنون حدود ۴۰۰ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا کرده‌است. این بیماری شامل بالا رفتن سطح قند خون به علت مقاومت به انسولین یا عدم توانایی بدن در تولید انسولین است. مطالعات نشان می‌دهند که چای سبز می‌تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و قند خون را کاهش دهد. مطالعه‌ی دیگری نشان داد، کسانی که مقدار زیادی چای سبز می‌نوشند، ۴۲ درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ هستند.
۷. کاهش وزن
چای سبز ممکن است به میزان ناچیزی، باعث کاهش وزن در بزرگسالان دارای اضافه وزن و چاقی شود، چراکه در بلندمدت می‌تواند میزان متابولیسم را تقویت کند. مطالعات متعددی نشان می‌دهد که چای سبز منجر به کاهش چربی در بدن، به ویژه در ناحیه شکم می‌شود. با این حال، این میزان به قدری نیست که بتوان به آن تکیه کرد.
۸. بیماری‌های التهابی پوست
یک مطالعه در سال ۲۰۰۷، نتیجه گرفت که چای سبز می‌تواند نوعی درمان جدید برای اختلالات پوستی مانند پسورریازیس و شوره باشد. محققان یک مدل حیوانی را برای بیماری‌های التهابی پوستی مورد مطالعه قرار دادند. این بیماری‌ها اغلب با لکه‌های پوستی خشک، قرمز، پوسته پوسته شدن ناشی از التهاب و تولید بیش از حد سلول‌های پوستی، توصیف می‌شوند. حیواناتی که تحت درمان با چای سبز بودند، رشد کندتری در سلول‌های پوستی و حضور ژن‌هایی که چرخه‌ی زندگی سلول‌ها را تنظیم می‌کند، نشان دادند.
۹. بهبود عملکرد مغز
چای سبز نه تنها می‌تواند به بیدار ماندن شما کمک کند، بلکه می‌تواند عملکرد مغزتان را بهبود بخشد. این چای حاوی کافئین است، ماده‌ای که به عنوان یک محرک شناخته می‌شود. کافئین چای سبز به اندازه‌ی قهوه نیست،، اما به اندازه‌ای است که هم به شما انرژی بخشد و هم مانند قهوه ایجاد تنش نکند.
آنچه کافئین در مغز انجام می‌دهد، مسدود کردن یک انتقال دهنده‌ی عصبی به نام «آدنوزین» است. به این ترتیب، در واقع شلیک نورون‌ها و غلظت انتقال دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین را افزایش می‌دهد. کافئین بر ابعاد مختلف عملکرد مغز از جمله بهبود خلق و خو، هوشیاری، سرعت واکنش و حافظه، اثرات مثبتی دارد.
اما چای سبز، چیزی بیشتر از کافئین دارد. این گیاه همچنین دارای اسید آمینه ال تیانین «L-theanine» است که قادر به عبور از سد‌های خونی مغز است. ال تیانین، فعالیت انتقال دهنده عصبی گابا «GABA» را افزایش می‌دهد که دارای اثرات ضد اضطرابی است. همچنین باعث افزایش دوپامین و تولید امواج آلفا در مغز می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهند که کافئین و ال تیانین می‌توانند اثرات هم‌افزایی داشته باشند. ترکیبی از این دو تاثیر بیشتری بر بهبود عملکرد مغز دارد. لازم به ذکر است که به علت وجود ال تیانین در چای سبز، اثر کافئین در آن ملایم‌تر و متفاوت از قهوه است. بسیاری از افراد از داشتن انرژی پایدار و بسیار پربار هنگام نوشیدن چای سبز در مقایسه با قهوه خبر می‌دهند.
آنچه کافئین در مغز انجام می‌دهد، مسدود کردن یک انتقال دهنده‌ی عصبی به نام «آدنوزین» است. به این ترتیب، در واقع شلیک نورون‌ها و غلظت انتقال دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین را افزایش می‌دهد. کافئین بر ابعاد مختلف عملکرد مغز از جمله بهبود خلق و خو، هوشیاری، سرعت واکنش و حافظه، اثرات مثبتی دارد.
اما چای سبز، چیزی بیشتر از کافئین دارد. این گیاه همچنین دارای اسید آمینه ال تیانین «L-theanine» است که قادر به عبور از سد‌های خونی مغز است. ال تیانین، فعالیت انتقال دهنده عصبی گابا «GABA» را افزایش می‌دهد که دارای اثرات ضد اضطرابی است. همچنین باعث افزایش دوپامین و تولید امواج آلفا در مغز می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهند که کافئین و ال تیانین می‌توانند اثرات هم‌افزایی داشته باشند. ترکیبی از این دو تاثیر بیشتری بر بهبود عملکرد مغز دارد. لازم به ذکر است که به علت وجود ال تیانین در چای سبز، اثر کافئین در آن ملایم‌تر و متفاوت از قهوه است. بسیاری از افراد از داشتن انرژی پایدار و بسیار پربار هنگام نوشیدن چای سبز در مقایسه با قهوه خبر می‌دهند.
۱۰. پیشگیری از آلزایمر و پارکینسون
چای سبز نه تنها می‌تواند عملکرد کوتاه‌مدت مغز را بهبود بخشد، بلکه ممکن است از مغز شما در سنین پیری محافظت کند. بیماری آلزایمر شایعترین بیماری عصبی در انسان و عامل اصلی زوال عقل است. بیماری پارکینسون نیز دومین بیماری شایع است که موجب مرگ نورون‌های تولید‌کننده دوپامین در مغز می‌شود.
مطالعات متعدد نشان می‌دهند که ترکیبات کاتچین موجود در چای سبز می‌توانند اثرات محافظتی بسیاری بر نورون‌ها بگذارند و به طور بالقوه خطر ابتلا به آلزایمر و پارکینسون را کاهش می‌دهند.
مطالعات متعدد نشان می‌دهند که ترکیبات کاتچین موجود در چای سبز می‌توانند اثرات محافظتی بسیاری بر نورون‌ها بگذارند و به طور بالقوه خطر ابتلا به آلزایمر و پارکینسون را کاهش می‌دهند.
۱۱. پیشگیری از عفونت
کاتچین موجود در چای سبز دارای اثرات بیولوژیکی دیگری نیز است. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که آن‌ها می‌توانند باکتری‌ها را از بین برده و ویروس‌هایی مثل آنفولانزا را مهار کنند و به طور بالقوه خطر عفونت را در بدن کاهش دهند. چای سبز همچنین می‌تواند برخی باکتری‌های مسئول پوسیدگی دندان‌ها را، مهار کند. مصرف چای سبز با بهبود سلامت دندان و کاهش خطر پوسیدگی همراه است. برخی مطالعات نیز حاکی از آنند که چای سبز می‌تواند باعث رفع بوی بد دهان گردد.
خطرات و عوارض مصرف چای سبز
عوارض جانبی یا موارد منع مصرف چای سبز برای بزرگسالان انگشت شمار است. با این حال، موارد زیر را به خاطر داشته باشید:
- حساسیت به کافئین: کسانی که حساسیت شدید به کافئین دارند، ممکن است دچار بی‌خوابی، اضطراب، تحریک پذیری، حالت تهوع یا ناراحتی معده شوند.
- مصرف رقیق‌کننده‌های خون: افرادی که دارو‌های ضد انعقادی مثل کوادامین/ وارفارین مصرف می‌کنند، هنگام مصرف چای سبز باید احتیاط کنند. همچنین پرهیز از مصرف همزمان چای سبز و آسپرین توصیه می‌شود، زیرا هر دو اثر انعقادی پلاکت‌ها را کاهش می‌دهند.
- مصرف سایر محرک‌ها: در صورتی که هر یک از دیگر دارو‌های محرک را مصرف میکنید، چای سبز می‌تواند فشار خون و ضربان قلب را افزایش دهد.
مکمل‌های چای سبز حاوی مقادیر زیادی مواد فعال هستند که می‌توانند عوارض جانبی آن را فعال کنند و با سایر گیاهان، مکمل‌ها یا دارو‌ها در تداخل باشند. مکمل‌های چای سبز توسط FDA کنترل نشده‌اند و همچنین ممکن است حاوی مضرات دیگری برای سلامتی بوده یا اصلا دارای خاصیت خاصی نباشند. همیشه قبل از شروع هرگونه رژیم گیاهی یا مکمل با پزشک مشورت کنید. به طور خاص، خانم‌های باردار یا شیرده، افرادی که دچار مشکلات قلبی یا فشار خون بالا، مشکلات کلیوی یا کبد، زخم معده یا اختلالات اضطرابی هستند، نباید از مکمل یا عصاره چای سبز استفاده کنند.
بهترین روش مصرف چای سبز
نوشیدن چای به کاهش اضطراب و ریلکس شدن کمک می‌کند. یک ماده به نام «تانین» در چای سبز وجود دارد که می‌تواند آرامبخش باشد. اما شاید یکی از بزرگترین خواص چای سبز که بسیار سریع هم دریافت می‌شود، لذت نوشیدن آن هنگام استراحت باشد. در اینجا نحوه‌ی تهیه‌ی یک فنجان از آن را به شما خواهیم گفت:
- چای سبز را به آب جوش اضافه نکنید. این کار برای کاتچین‌ها، آن مواد شیمیایی مهم و پرخاصیت، در چای مضر است. بهتر است، چای را به دمای حدود ۷۵ درجه سانتی‌گراد برسانید.
- کمی لیمو به آن اضافه کنید. ویتامین ث باعث می‌شود کاتچین‌ها بهتر جذب شوند. از طرف دیگر لبنیات جذب آن را سخت‌تر می‌کند.
- میزان مواد مغذی موجود در چای سبز‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین آن را از فروشنده‌های معتبر خریداری کنید.
سخن پایانی
به منظور احساس بهتر، کاهش وزن و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن و به طور کلی بهره‌مندی از خواص چای سبز، بهتر است آن را به بخش ثابتی از رژیم غذایی روزانه‌ی خود تبدیل کنید. چای سبز انواع مختلفی دارد که براساس کیفیت، درجه بندی می‌شوند و دارای ارزش غذایی متفاوتی هستند.
