زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

زهره کرباسچیان؛ کارشناس ارشد تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران

پنیرک با نام علمی (MalvaSylvestris) و از تیره Malvaceae گیاهی است دو ساله و یا پایا (دائمی) و ندرتاً یک ساله که به وسیله بذر تکثیر و انتشار می‌یابد. این گیاه خودروی مکان‌های خشک و آفتابی است و ریشه‌های آبدار و سفیدرنگی دارد. ساقه‌های آن نیمه خوابیده به ارتفاع 50-10 سانتیمتر بوده و برگ‌های آن دارای دمبرگ طویل و پهنک قلبی شکلی به طول 8-2 سانتیمتر است.

این گیاه در ماه‌های اردیبهشت تا تیر ماه ظاهر می‌شود. از نظر طب سنتی، گیاه پنیرك را معتدل می‌دانند. از برگ و گل این گیاه در طب استفاده می‌شود.

مهم‌ترین ماده موثر گل‌های پنیرک را موسیلاژ (لعاب نباتی) تشکیل می‌دهد که در اثر هیدرولیز آن گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و گالاکتورونیک اسید حاصل می‌شود. علاوه بر آن ویتامین‌های A, B, C نیز در آن یافت می‌شود. گلوکورونیک اسید، فلاوونوئید‌ها، فنولیک اسید، آسپارژین، آلتئین، تانن‌ها و روغن volatile سایر ترکیباتی هستند که در این گیاه وجود دارند.

پنیرک از نظر گیاه پزشکی در گروه گیاهان تسکین دهنده طبقه بندی می‌شود. پنیرک به خاطر داشتن موسیلاژ خاصیت تسکین‌دهنده دارد؛ هرچند که سایر ترکیبات موجود در این گیاه از جمله فلاوونوییدها و آنتوسیانیدین‌ها (anthocyanidin ) نیز در این خاصیت نقش دارند.

خواص دیگر این گیاه شامل خاصیت ادرارآور، تب‌بر و ملین می‌باشد. این گیاه در درمان عفونت‌های خفیف می‌تواند مفید باشد. تاثیر آن در درمان سرماخوردگی تایید شده است، که بدین منظور به صورت چای و یا دمکرده می‌تواند مصرف شود.

تاثیر پنیرک بر سیستم گوارش

 این گیاه در تسکین درد‌های سیستم گوارش مفید است. همچنین مصرف آن به صورت چای در درمان ورم معده و برطرف نمودن التهاب روده توصیه می‌شود و می‌تواند از ایجاد زخم معده جلوگیری نماید که این خاصیت به خاطر وجود موسیلاژ است.

پنیرک می‌تواند در درمان اسهال خونی، به همراه سایر درمان‌های دارویی استفاده شود و خاصیت مسهل و نرم‌کننده دارد.

دمکرده آن برای کسانی که دچار یبوست هستند توصیه می‌شود. مصرف این گیاه سبب حفاظت از نسوج اطراف دندان‌ها نیز می‌شود.

تاثیر پنیرک بر سیستم تنفس

موسیلاژ موجود در برگ پنیرک آن را به ترکیبی مفید جهت بهبود مشکلات سیستم تنفس مبدل ساخته است، لذا این گیاه می‌تواند در درمان برونشیت، آمفیزم و سایر ناراحتی‌های مربوط به برونش‌ها به‌عنوان درمان مکمل مورد استفاده قرار گیرد. مصرف آن در درمان سرفه نیز توصیه می‌شود. پنیرک ضد سرفه و مرهم سینه است.

تاثیر پنیرک بر پوست

استفاده از پنیرک به صورت کرم و یا لوسیون خاصیت ضد التهابی دارد و در درمان اگزما می‌تواند مفید باشد. در درمان آکنه، زخم، کبودی، سوختگی پوست نیز کاربرد دارد. برای رفع جوش‌های صورت نیز می‌توان از پنیرك استفاده كرد، ضمن اینكه درد و ناراحتی‌های محل جوش را نیز تسكین می‌دهد. همچنین مصرف آن به صورت كمپرس یا لوسیون در درمان سوختگی‌ها موثر است.

تاثیر پنیرک بر کلیه

در درمان بیماری‌های كلیه و مثانه بسیار مؤثر است.

سایر اثرات

مصرف پنیرک می‌تواند جهت کاهش چربی خون مفید باشد به‌طوری که برخی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده آن سطح کلسترول خون را به میزان 20 درصد و تری‌گلیسیرید را 34 درصد کاهش می‌دهد.

موارد منع مصرف

افرادی که سابقه آلرژی به گیاهان دارویی دارند باید در مصرف پنیرک احتیاط نمایند. بیماران مبتلا به دیابت و یا افرادی که بدنشان به تغییرات قند خون حساسیت نشان می‌دهد، باید با توجه بیشتری این گیاه را مصرف نمایند، زیرا ممکن است سبب کاهش قند خون گردد.