زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر پروانه صفایی مقدم؛ متخصص روانشناسی بالینی

«اختلال خلقی فصلی» یا  disorder affective seasonal یک اصطلاح است که در اصل برای توصیف نوعی از افسردگی به کار می‌‌رفت که به طور منظم در وقت خاصی از سال (گفته می‌‌شد به دلیل افزایش فشار ناشی از کار) بروز می‌‌کرده است.

در حال حاضر این اصطلاح برای نوع خاصی از افسردگی به کار می‌‌رود که در اثر کاهش نور آفتاب به هنگام نزدیک شدن فصل زمستان و کوتاه شدن طول روز بروز می‌‌کند.        

 افسردگی فصلی یا پاییزی نوعی افسردگی است که عمدتاً با آغاز برخی فصول سال بروز و از الگوهای فصلی تبعیت می‌‌کند.

افراد مبتلا به این افسردگی علاقه شدید به مواد قندی و یا شکلات پیدا می‌‌کنند و نیز در ماه‌های زمستان نیاز شدید به خواب در آنها ایجاد می‌‌شود.

علت دقیق این اختلال کاملا مشخص نیست اما تاثیر عرض جغرافیایی بر SAD حاکی از این است که اختلال فوق به واسطه تغییرات قابلیت دسترس بودن نور خورشید ایجاد می‌‌شود.

یک فرضیه این است که با کاهش نور خورشید، ساعت بیولوژیکی که خلق و خو، خواب و هورمون ها را تنظیم می‌‌کند، در زمستان به نوعی عقب می‌‌ماند و کندتر می‌‌گذرد.         

علائم افسردگی فصلی

احساس غم و اندوه، تمایل به گریه، احساس پوچی، عدم تصمیم‌گیری صحیح، کسالت و یکنواختی، کاهش انرژی و خود ملامت‌گری از جمله مهمترین علائم این بیماری است و گاهی در درجات شدیدتر فرد تصمیم به خودکشی می‌‌گیرد.

تغییر در الگوهای خواب و تغذیه از دیگر علائم افسردگی پاییزی است.در این حالت فرد دچار کم اشتهایی و کم خوابی می‌‌شود. 

سطح عملکرد اجتماعی افرادی که به افسردگی فصلی مبتلا هستند کاهش می‌‌یابد و در روابط روزمره خود دچار مشکل می‌شوند و معمولاً با احساس یاس شدید، عقاید منفی را در مورد گذشته و حال خود دنبال می‌‌کنند. 

میزان شیوع افسردگی فصلی

امکان ابتلا به افسردگی فصلی در تمام سنین وجود دارد، اما این بیماری بیشتر در دهه سوم و چهارم زندگی رخ می‌‌دهد، یعنی افراد جوان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی در پاییز و زمستان قرار دارند.

افسردگی فصلی در خانم‌ها تا حدودی از آقایان بیشتر است. زنان 60 تا 90 درصد مبتلایان به افسردگی فصلی را تشکیل می‌‌دهند. 

همچنین میزان شیوع آن در اقلیم های مرتفع (کوهستانی) بیشتر است. 

پیشگیری از افسردگی فصلی

برای کاهش خطر بروز این اختلال، می‌توانید اقداماتی را انجام دهید.

برای مثال، حتی‌المقدور در روزهای زمستان و پاییز، حتی در روزهای ابری از منزل خارج شده و روزی یک ساعت چشم‌هایتان را در معرض نور طبیعی قرار دهید.

اگر در خانه هستید، پرده‌ها را کنار بزنید تا نور طبیعی وارد منزل شود.

حداقل هفته ای سه بار و هر بار 30 دقیقه ورزش کنید. 

درمان افسردگی فصلی

باید علائم افسردگی فصلی را شناخت تا بتوان با درمان به موقع، از تبعات آن جلوگیری کرد. 

اگر گمان می‌‌کنید علائم افسردگی فصلی را دارید، با پزشک در این مورد مشورت کنید تا تحت آزمایشات و ارزیابی های لازم قرار گیرید.

پزشک شما باید مطمئن شود که این علائم، علت دیگری مانند نوع دیگری از افسردگی یا بیماری عمده بالینی ندارند.

انواع دیگر افسردگی ممکن است منجر به این شوند که فرد به خود آسیب رسانده یا حتی خودکشی کند.

در صورتی که تشخیص ابتلا به افسردگی فصلی در مورد شما داده شد، توجه به این موارد می‌‌تواند به شما در درمان آن کمک کند.

در مراحل اولیه درمان، استفاده از فوتوتراپی نور درمانی  در کنار درمان دارویی توصیه می‌‌شود و در این حالت فرد چند ساعت در روز، در معرض نور لامپ مخصوص قرار می‌‌گیرد.

استفاده از داروهای ضد افسردگی کم عارضه از مهمترین شیوه‌های کنترل این بیماری است، اما در مراحل حادتر در کنار روان درمانی و دارودرمانی، از الکتروشوک هم استفاده می‌‌شود.

شناخت و درمان به موقع افسردگی فصلی اهمیت خاصی دارد و می‌‌توان فرد را در گذراندن این دوران تلخ تا حدودی کمک کند.