گزارش: محمود ابراهیمی‌سعید
برای بررسی معضل افسردگی و هم‌چنین دلایل ایجاد افسردگی و نحوه رفع افسردگی و دلایل روی‌آوری به قرص‌های شادی‌آور، گفت‌وگویی با دکتر سیدمهدی صابری، متخصص روان‌پزشکی، انجام دادم. وی در مورد دلایل بروز افسردگی معتقد است: «افسردگی یك اختلال خلقی است که از یک افسردگی خفیف تا افسردگی بسیار شدید همراه با حالت‌های روان‌پریشی فرق می‌کند. افسردگی‌های خفیف که شیوع بیشتری دارند، بیشتر از عوامل محیطی ناشی می‌شوند. مثل درگیری‌های شغلی و خانوادگی، شرایط و مسائل اجتماعی.
این‌ها می‌تواند فرد را از نظر خلقی افسرده کند که شدت این افسردگی‌ها خفیف است و نحوه درمان آن هم با برطرف کردن عامل به وجودآورنده یا کاهش اثر آن است. افسردگی‌های خیلی شدید بیماری‌هایی با زمینه‌های ژنتیک هستند که حتی در برخی مواقع، فرد استرس خاصی ندارد و شاید هم ممکن است زندگی خوب و مرفهی داشته باشد که چنین مواردی نیاز به درمان‌های دارویی و مداخلات روان‌پزشکی دارد. عموما این افراد دارای افسردگی‌های شدید، به همراه نومیدی‌های زیاد هستند و همواره احساس پوچی و بی‌ارزشی، احساس از دست دادن انگیزه‌ها را دارند و در افکار این افراد اقدام به خودکشی هم وجود دارد.»
عوامل خانوادگی
وی هم‌چنین با اشاره به عوامل خانوادگی ایجاد تنش در خانواده، بیان می‌کند: «تنش‌های ناشی از عدم تفاهم در زندگی زناشویی، فشارهایی که جوانان خانواده به خانواده وارد می‌کنند، عدم وجود شرایط مناسب مثل ازدواج و اشتغال برای جوانان خانواده باعث ایجاد استرس در خانواده می‌شود.
عدم کنترل خانواده‌ها در مهار جوانان و عدم درک و شناخت مسائلی که جوانان دارند، باعث تشدید تنش‌ها در خانواده‌ها می‌شود که غالبا مهارت‌های مهار جوانان در خانواده‌ها وجود ندارد و اگر وجود دارد معمولا از طریق آموزش‌های غیررسمی است که خود این‌ها باعث افزایش مشکلات در خانواده می‌شود. این عوامل باعث می‌شود که افراد گاهی به روان‌پزشک مراجعه کنند و یا بدتر از آن به خوددرمانی روی می‌آورند و انواع و اقسام داروهای گیاهی و شیمیایی مصرف می‌کنند.»
فرق داروی ضدافسردگی و داروی شادی‌آور!
صابری در مورد داروهای ضدافسردگی، می‌گوید: «داروهای ضدافسردگی بسیار گوناگون هستند و عمده اثر این داروها این است که فعالیت‌های شیمیایی مغز را در مناطقی که مربوط به احساسات و هیجانات انسان است کنترل می‌کنند در واقع با تداخل در ارتباطات شیمیایی سلول‌های عصبی که احساسات و عواطف را کنترل می‌کنند، به اصلاح اختلالات روانی می‌پردازند.
یک نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که قرص ضدافسردگی، قرص شادی‌آور نیست. قرص‌های شادی‌آور معمولا داروهای محرک مغزی هستند که این‌ها شادی کاذب ایجاد می‌کنند و بسیار هم مضر هستند و ما اصلا چنین داروهایی را تجویز نمی‌کنیم که یک محرک مغزی، برای رفع افسردگی استفاده شود.
این قرص‌ها باعث ایجاد شادی کاذب و عدم رفع افسردگی و از طرف دیگر دارای عوارض هستند. از وی در مورد عوارض چنین داروهایی، سوال می‌کنم که پاسخ می‌دهد: «داروهایی مثل ریتالین، آمفتامین و به طور کلی آمفتامین‌ها داروهایی محرک هستند و عموما این‌ها برای درمان افسردگی توصیه نمی‌شوند اگر چه ممکن است که مثلا داروی ریتالین را برای افرادی که دچار حملات ناخودآگاه خواب یا کودکانی که بیش‌فعال هستند، تجویز کنند که آن‌ها با نظر پزشک منعی ندارد و باعث درمان هم می‌شود و کنترل آن‌ها هم دست پزشک است عد‌ه‌ای از این دارو سوءاستفاده می‌کنند و داروی ریتالین را برای ایجاد تمرکز ذهنی بیشتر و ایجاد شادی و نشاط بیشتر استفاده می‌کنند که در این صورت اگر زیر نظر پزشک نباشد، هم وابستگی و اعتیاد دارویی ایجاد می‌شود و از طرفی دیگر عامل افسردگی را رفع نمی‌کند.
اما داروهای ضدافسردگی برای این منظور ساخته شده‌اند یعنی با شناسایی مسائل مختلفی که برای افسردگی در مغز به وجود می‌آید و اشباع آن‌ها، افسردگی در بلندمدت رفع می‌شود. لازم به ذکر است که داروهای شادی‌آور، نقش ایجاد فوری و کاذب شادی دارند اما داروهای ضدافسردگی تاثیر درست و درازمدت دارند که با مصرف آن‌ها بعد از سه الی چهار هفته شرایط روانی فرد بهتر می‌شود و تا ماه‌ها و شاید سال‌ها این بهبودی ادامه پیدا می‌کند اما در مورد داروهای شادی‌آور باید گفت که این‌ها عین هم نیستند و نباید مترادف هم‌دیگر به کار بروند».
چگونه شاد باشیم و شاد بمانیم؟
بازسازی نگرش‌ها و شناخت‌ها: در این تمرین لازم است ابتدا مشخص کنید چه اتفاقاتی باعث می‌شود تا شما دچار خلق پایین و ناراحتی شوید. سپس معین کنید کنترل کدام یک از اتفاقات تحت اختیار شما بوده است و به نقش خود در بروز آن اتفاق نمره دهید. پس از آن لازم است مشخص کنید چگونه می‌توانید اتفاقات را بپذیرید و به میزان پذیرش خود نمره دهید. فهرستی از راه حل هایی را تهیه کنید که می‌توان بر آن اتفاق غلبه کرد و احتمال موفقیت آن راه حل‌ها را نیز تعیین کنید.
مدیریت زمان: برنامه‌ریزی به منظور درست و به‌موقع انجام دادن کارها به کاهش استرس و افزایش شادی منجر می شود.
تهیه فهرستی از موفقیت‌ها و تمرکز بر آن‌ها
برقراری روابط اجتماعی و رفت آمد با دوستان و اقوام
تمرین مثبت‌نگری: تهیه فهرستی از ویژگی‌های خوب نزدیکان و اطرافیان و مرور آن‌ها
مشورت: همفکری هنگام تصمیم‌گیری منجر می‌شود تا تصمیمات بهتری بگیرید و ترس از شکست در شما کاهش یابد.
شمارش نعمت‌ها و تهیه فهرستی از دارایی‌های مادی و غیرمادی و تمرین شکرگزاری
گوش دادن به موسیقی: موسیقی، نواحی خاصی در مغز را تحریک می‌کند که به افزایش شادی منجر می‌شود.
تنفس عمیق و تمرین آرام‌سازی عضلات به منظور کاهش استرس و افزایش شادی
عضویت در انجمن‌های خیریه
خواندن مطالب طنز
انجام فعالیت‌های لذت‌بخش
